ThS. BS. Nguyễn Quang Dương - khoa Ngoại, Bệnh viện Tuệ Tĩnh giới thiệu 4 thực phẩm – dược thiện tiêu biểu, phù hợp sử dụng trong mùa lạnh, giúp phòng bệnh và tăng sức đề kháng.
1. Gừng - ôn trung tán hàn, tăng sức đề kháng
Gừng (sinh khương) có vị cay, tính ấm; tác dụng ôn trung, tán hàn, giải biểu, làm ấm phế vị; giúp cải thiện tuần hoàn và làm ấm cơ thể, đặc biệt hữu ích khi trời lạnh hoặc cơ thể bị phong hàn tấn công.
Cách dùng:
- Pha nước gừng mật ong ấm: Gừng tươi khoảng 30 g, nước lọc 1 - 2 cốc, mật ong 1 - 2 thìa. Gừng rửa sạch, thái lát mỏng; đun sôi 1–2 cốc nước lọc, cho vào 4–6 lát gừng, rồi đun sôi âm ỉ khoảng 7–10 phút; để nguội bớt rồi thêm 1 - 2 thìa mật ong nguyên chất, khuấy đều và sử dụng khi nước còn ấm.
- Cháo gừng giải cảm nhẹ: Gạo trắng 300 g, thịt lợn bằm 200 g, gừng tươi 10 g (thái sợi), hành lá 20 g (cắt nhỏ), 2 củ hành tím (thái lát mỏng), gia vị vừa ăn.
Cách nấu: Thịt băm nhuyễn, ướp gia vị; gừng rửa sạch, thái sợi. Cho gạo vào nồi nước, ninh đến khi chín nhừ, thêm thịt đã ướp, khuấy đều đến khi thịt chín; múc cháo ra bát, cho gừng sợi vào, rắc hành lá, tiêu xay và một chút dầu mè.
- Thêm vài lát gừng vào trà hàng ngày.
Đối tượng nên dùng: Người hay lạnh bụng, dễ cảm lạnh, nghẹt mũi; người bị ho do lạnh, tiêu hóa kém hoặc người huyết áp thấp.
Lưu ý: Người đang sốt cao, có bệnh lý trào ngược dạ dày nặng hoặc viêm loét dạ dày tiến triển nên tránh dùng gừng; phụ nữ có thai nên dùng lượng nhỏ, không dùng quá nhiều.
Gừng giúp cải thiện tuần hoàn và làm ấm cơ thể, giúp tăng sức đề kháng trong mùa lạnh.
2. Tía tô - giải cảm, điều hòa vệ khí
Lá tía tô có vị cay, tính ấm; quy kinh phế – tỳ; tác dụng phát tán phong hàn, giúp giải cảm, giảm ho, giảm đầy bụng, buồn nôn.
Cách dùng:
- Cháo tía tô giải cảm (khi mới hắt hơi, sổ mũi nhẹ): Gạo 100 g, 2 quả trứng gà ta, lá tía tô 100 g (thái nhỏ), hành lá 100 g, gia vị vừa đủ. Nấu cháo đến nhừ, cho trứng, tía tô, hành lá vào bát cháo, khuấy đều và ăn khi cháo còn ấm.
- Sắc nước tía tô + gừng uống ấm: Gừng rửa sạch, thái sợi; lá tía tô rửa sạch; cho gừng và tía tô vào tách, pha nước sôi, đậy nắp, ngâm khoảng 10 phút, thêm chút đường đỏ, uống khi còn ấm.
- Ăn lá tía tô sống hoặc dùng trong các món hấp/luộc.
Tía tô thích hợp dùng cho người vừa nhiễm lạnh, mới có triệu chứng cảm nhẹ. Phụ nữ mang thai bị buồn nôn có thể dùng lượng nhỏ (theo hướng dẫn bác sĩ).
Kiêng kỵ: Người bị "cảm phong nhiệt" kèm sốt cao, khát nước, không nên dùng tía tô. Người ra nhiều mồ hôi tự nhiên (tự hãn) không nên dùng tía tô kéo dài.
Tía tô có tác dụng phát tán phong hàn, giúp giải cảm, giảm ho trong mùa lạnh.
3. Kinh giới – giải cảm, hỗ trợ tiêu hóa, cầm máu nhẹ
Lá kinh giới có vị cay, tính ấm; tác dụng phát tán phong hàn, trị cảm lạnh, nhức đầu, ngạt mũi. Trong dân gian, hoa kinh giới sao đen được dùng để cầm máu nhẹ (chảy máu cam, rong kinh nhẹ).
Cách dùng:
Sắc nước uống ấm: Dùng lá kinh giới tươi hoặc khô đun sôi với nước, uống ấm vào buổi sáng — theo y học cổ truyền, có thể giúp hỗ trợ tiêu hóa, "giải cảm nhẹ".
Kinh giới phù hợp với người mới chớm cảm lạnh, hắt hơi, sốt nhẹ; hoặc người bị ngứa do phong hàn, mề đay nhẹ.
Kiêng dùng: Người bị "cảm nhiệt" (sốt cao, miệng khô, họng đỏ), phụ nữ có thai thận trọng khi dùng liều cao; người có bệnh lý chảy máu cần hỏi ý kiến bác sĩ.
Kinh giới tác dụng phát tán phong hàn, trị cảm lạnh, nhức đầu, ngạt mũi trong mùa lạnh.
4. Đậu trắng – kiện tỳ, lợi thủy, hỗ trợ tiêu hóa
Đậu trắng có vị ngọt, tính bình; có tác dụng kiện tỳ, bổ khí, lợi thủy, hỗ trợ tiêu hóa, giúp giảm đầy bụng. Trong mùa lạnh, khi tỳ vị dễ bị suy yếu, dùng đậu trắng có thể giúp tăng hấp thu dinh dưỡng và hỗ trợ sức khỏe toàn thân.
Cách dùng:
- Cháo đậu trắng + hoài sơn + ý dĩ: Gạo tẻ 100 g, đậu trắng 30 g (ngâm mềm), hoài sơn 20 - 30 g, ý dĩ 20–30 g, nước 1 - 1,2 lít; ninh trên lửa nhỏ đến khi cháo nhừ, sánh mịn; có thể nêm rất ít muối hoặc không thêm muối.
- Canh đậu trắng hầm xương: Xương lợn sườn (hoặc xương ống) 500 g, đậu trắng 150 g, gia vị vừa đủ, vài cọng hành lá. Xương rửa sạch, chặt miếng vừa ăn, đậu trắng rửa sạch; hầm xương đến khi mềm, thêm đậu, hầm nhừ; múc canh, rắc hành lá; ăn khi còn ấm với cơm.
- Đậu trắng nấu chè loãng: Đậu trắng 300 g, nước 300 ml. Ngâm đậu 3 - 4 giờ cho nở, rửa sạch, nấu với nước đến khi chín mềm. Thêm đường và một chút muối theo khẩu vị, khuấy đều; dùng ở dạng loãng, dễ tiêu.
Đối tượng nên dùng: Người tỳ vị hư nhược, ăn uống kém, dễ đầy bụng, tiêu hóa kém; trẻ nhỏ (dạng cháo mềm).
Kiêng dùng: Người bị đầy bụng do tích trệ, khó tiêu nặng; người có bệnh thận nên hạn chế đạm thực vật - nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Đậu trắng có tác dụng kiện tỳ, bổ khí, lợi thủy, giúp tăng sức đề kháng trong mùa lạnh.
Xem thêm bài đang được quan tâm:
