Bệnh nha chu là một trong những bệnh lý răng miệng phổ biến trên toàn cầu nhưng thường bị xem nhẹ do không gây đau đớn rõ rệt trong giai đoạn đầu. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2022, hơn 1 tỷ người trên toàn thế giới đang mắc các bệnh lý về lợi, trong đó viêm nha chu chiếm tỷ lệ cao nhất và là nguyên nhân chính dẫn đến mất răng ở người trưởng thành.
Điều đáng lo ngại là bệnh nha chu tiến triển một cách âm thầm, thường không gây đau đớn ở giai đoạn đầu, khiến nhiều người chỉ được phát hiện khi bệnh đã nặng với các triệu chứng rõ ràng như tụt lợi, răng lung lay hoặc thậm chí mất răng. Do đó, việc nâng cao nhận thức về bệnh nha chu và hướng dẫn cách chăm sóc răng miệng đúng cách, đặc biệt với các nhóm nguy cơ cao, là điều vô cùng quan trọng trong chiến lược y tế dự phòng lâu dài.
Khám răng miệng định kỳ
Khám răng miệng định kỳ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong phát hiện sớm và kiểm soát bệnh nha chu. Nhiều người chỉ đến bác sĩ răng hàm mặt khi răng đã lung lay hoặc lợi bị tụt nhiều, lúc đó khả năng hồi phục mô quanh răng rất thấp. Trong khi đó, nếu duy trì khám răng định kỳ 3–6 tháng/lần, bác sĩ có thể phát hiện kịp thời các dấu hiệu viêm lợi, chảy máu chân răng, tiêu xương nhẹ, và có biện pháp xử lý thích hợp. Mỗi lần tái khám, bác sĩ sẽ kiểm tra toàn diện tình trạng vệ sinh răng miệng, sử dụng thuốc nhuộm mảng bám để xác định vị trí tích tụ vi khuẩn, đánh giá mức độ tiêu xương, tụt lợi thông qua thăm khám lâm sàng và chụp phim X-quang nếu cần thiết. Việc phát hiện bệnh sớm, can thiệp kịp thời không chỉ tiết kiệm thời gian, chi phí điều trị mà còn giúp người bệnh bảo tồn răng thật, duy trì sức khỏe răng miệng và phòng tránh các biến chứng toàn thân.
Lấy cao răng là một thủ thuật cơ bản nhưng đóng vai trò cốt lõi trong điều trị và kiểm soát bệnh nha chu.
Trong các bước điều trị, lấy cao răng là một thủ thuật cơ bản nhưng đóng vai trò cốt lõi trong điều trị và kiểm soát bệnh nha chu. Cao răng là mảng bám đã bị vôi hóa, bám chặt trên bề mặt răng và dưới viền lợi nên không thể làm sạch bằng cách chải răng thông thường. Thiết bị tạo ra sóng rung tần số cao giúp đánh bật các mảng cao răng một cách nhẹ nhàng mà không gây tổn thương men răng. Phương pháp này phổ biến, hiệu quả và phù hợp với hầu hết bệnh nhân. Ngoài ra, một số thiết bị lấy cao răng hiện đại có kết hợp thêm đầu thổi khí muối sinh học để tăng cường hiệu quả làm sạch. Hệ thống này sử dụng áp lực khí nén kết hợp với nước và bột muối mịn để làm sạch mảng bám vi khuẩn một cách nhẹ nhàng và chính xác, kể cả ở các vùng khó tiếp cận như dưới lợi hay kẽ răng. Điều này giúp giảm cảm giác ê buốt, đau nhức – vấn đề mà nhiều bệnh nhân nha chu thường gặp khi điều trị bằng phương pháp truyền thống. Ngoài ra, thổi khí muối không làm tổn thương men răng hay mô mềm, góp phần bảo vệ tối đa cấu trúc răng và lợi.
Sau khi hoàn tất việc làm sạch cao răng và mảng bám tại phòng khám, bác sĩ sẽ hướng dẫn bệnh nhân cách vệ sinh răng miệng tại nhà đúng cách để duy trì kết quả đạt được.
Vệ sinh răng miệng đúng cách tại nhà
Nếu như điều trị tại phòng khám là bước khởi đầu quan trọng, thì việc chăm sóc răng miệng đúng cách tại nhà mới là yếu tố quyết định hiệu quả lâu dài trong điều trị bệnh nha chu. Trên thực tế, nhiều bệnh nhân sau khi điều trị ban đầu đạt kết quả tốt nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, tình trạng viêm tái phát vì vệ sinh răng miệng không được duy trì đúng cách. Để kiểm soát bệnh bền vững, người bệnh cần tuân thủ đầy đủ các bước vệ sinh răng miệng tại nhà, bao gồm:
- Chải răng đúng kỹ thuật là nền tảng trong mọi quy trình chăm sóc răng miệng. Với bệnh nhân nha chu, nên ưu tiên bàn chải có đầu nhỏ, lông mềm hoặc siêu mềm và được mài tròn ở đầu để tránh làm tổn thương lợi. Các thiết kế có lông đa tầng hoặc lông xếp chéo giúp tăng khả năng làm sạch vùng tiếp giáp giữa răng và lợi – nơi thường tích tụ nhiều vi khuẩn gây viêm. Tay cầm bàn chải cũng nên chắc chắn, dễ cầm nắm, đặc biệt với người cao tuổi hoặc có vấn đề vận động tay.
Ngoài bàn chải, lựa chọn kem đánh răng cũng cần lưu ý. Các loại kem có thành phần kháng viêm dịu nhẹ hoặc sản phẩm chuyên biệt cho lợi nhạy cảm sẽ hỗ trợ giảm viêm và phục hồi mô quanh răng hiệu quả hơn so với kem đánh răng thông thường.
Về mặt kỹ thuật, phương pháp chải răng được khuyến nghị cho bệnh nhân nha chu là phương pháp Bass cải tiến. Theo đó, người dùng đặt bàn chải nghiêng 45 độ về phía lợi sao cho lông chải chạm nhẹ vào vùng rãnh lợi – răng, sau đó rung nhẹ tại chỗ để làm bong mảng bám, rồi kéo bàn chải nhẹ nhàng theo hướng từ lợi lên thân răng. Việc chải răng nên thực hiện ít nhất hai lần mỗi ngày (sáng – tối), mỗi lần khoảng 2–3 phút, để đạt hiệu quả làm sạch tối ưu và hạn chế vi khuẩn phát triển.
- Vệ sinh kẽ răng hàng ngày là bước bắt buộc trong quy trình chăm sóc cho bệnh nhân nha chu. Với các kẽ răng hẹp, chỉ tơ nha khoa là công cụ phù hợp nhất. Khi sử dụng, cần nhẹ nhàng luồn chỉ vào giữa hai răng, ôm sát mặt răng theo hình chữ C và di chuyển lên xuống để loại bỏ mảng bám và thức ăn dư thừa, tránh cắt vào lợi. Trong trường hợp các kẽ răng rộng hơn, đặc biệt ở người bị tụt lợi hoặc tiêu xương, bàn chải kẽ có kích thước phù hợp hoặc tăm mềm bằng silicone sẽ được khuyến cáo sử dụng để đảm bảo hiệu quả làm sạch mà không gây tổn thương mô lợi. Ngoài ra, tăm nước cũng là một lựa chọn rất hữu ích. Thiết bị này sử dụng tia nước với áp lực vừa phải để làm sạch mảng bám và thức ăn thừa ở những vị trí khó tiếp cận.
- Chải lưỡi: Bề mặt lưỡi ẩm ướt với cấu trúc nhiều gai và rãnh là nơi cư trú lý tưởng của hàng triệu vi khuẩn, tế bào chết và mảnh vụn thức ăn – những yếu tố góp phần gây hôi miệng và làm trầm trọng thêm tình trạng viêm lợi, viêm nha chu. Để vệ sinh lưỡi hiệu quả, người bệnh có thể sử dụng bàn chải lưỡi chuyên dụng, dụng cụ cạo lưỡi bằng silicone, hoặc mặt sau của một số loại bàn chải đánh răng có thiết kế làm sạch lưỡi. Tốt nhất nên chọn loại có bề mặt mềm, dẻo, đầu mảnh, dễ luồn sâu vào mặt lưng lưỡi mà không gây khó chịu. Khi chải lưỡi, mọi người cần chú ý thực hiện động tác nhẹ nhàng và liên tục từ trong ra ngoài, tránh gây tổn thương mô lưỡi hoặc kích thích phản xạ nôn.
Cần nhẹ nhàng luồn chỉ vào giữa hai răng, ôm sát mặt răng và di chuyển lên xuống để loại bỏ mảng bám và thức ăn.
- Súc miệng: giúp làm sạch các vị trí sâu bên trong khoang miệng mà các dụng cụ vệ sinh trước đó chưa chạm tới, đồng thời hỗ trợ kháng khuẩn và làm dịu mô lợi. Tuy nhiên, người bệnh cần thận trọng khi chọn loại nước súc miệng. Các dung dịch chứa chlorhexidine tuy có hiệu quả diệt khuẩn mạnh nhưng nếu dùng kéo dài có thể gây vàng răng, thay đổi vị giác và làm mất cân bằng hệ vi sinh khoang miệng. Do đó, việc sử dụng nước súc miệng cần có chỉ định của bác sĩ răng hàm mặt để tránh việc lạm dụng hoặc sai chỉ định.
Lời khuyên bác sĩ
Bệnh nha chu không chỉ là vấn đề riêng của răng và lợi, mà còn là mối đe dọa tiềm ẩn đối với sức khỏe toàn thân. Vi khuẩn từ túi nha chu có thể xâm nhập vào máu, kích hoạt phản ứng viêm lan rộng và làm gia tăng nguy cơ ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể.
Ngày càng nhiều nghiên cứu y học hiện đại đã chứng minh mối liên hệ rõ ràng giữa viêm nha chu mạn tính và các bệnh lý hệ thống như tiểu đường, bệnh tim mạch, đột quỵ, rối loạn chuyển hóa, thậm chí là các biến chứng trong thai kỳ. Chính vì vậy, việc vệ sinh răng miệng đúng cách không còn đơn thuần là vấn đề thẩm mỹ hay cá nhân, mà là một phần không thể thiếu trong chăm sóc sức khỏe tổng thể.
Khám răng định kỳ giúp phát hiện và kiểm soát sớm bệnh lý nha chu, trong khi vệ sinh răng miệng tại nhà hằng ngày đóng vai trò then chốt trong việc duy trì kết quả điều trị và ngăn chặn bệnh quay trở lại.
