Trong thời kỳ mang thai, hoạt động sinh lý và chức năng tuyến giáp của người mẹ có nhiều thay đổi, do đó có thể dẫn tới các bệnh lý hoặc rối loạn chức năng tuyến giáp.
Hai thay đổi chính của tuyến giáp trong thai kỳ
- Tăng thyroxine-binding globulin (TBG) huyết thanh: Estrogen kích thích tăng TBG, khiến tuyến giáp tăng sản xuất hormone để duy trì nồng độ hormone giáp tự do (không liên kết TBG) trong huyết thanh. Sự thay đổi này bắt đầu từ tuần 7–16 của thai kỳ và duy trì đến khi sinh.
- Kích thích thụ thể TSH bởi hormone hCG: hCG có tác dụng kích thích yếu lên thụ thể TSH, làm tăng sản xuất hormone giáp và giảm tiết TSH từ tuyến yên. Nồng độ hormone giáp sẽ dần ổn định ở giai đoạn sau của thai kỳ khi hCG giảm. Trường hợp hCG tăng nhiều (ốm nghén nặng hoặc đa thai) có thể gây cường giáp thai kỳ thoáng qua hoặc cường giáp thật sự (hiếm gặp).
Cần tầm soát bệnh lý tuyến giáp trước khi mang thai nếu có yếu tố nguy cơ để lập kế hoạch mang thai phù hợp, điều trị sớm và tránh biến chứng.
Các bệnh lý tuyến giáp thường gặp trong thai kỳ
1. Suy giáp thai kỳ
Suy giáp có tỷ lệ gặp 0,3-0,5% gồm các bệnh lý thường gặp như viêm giáp Hashimoto, thiếu iod, phẫu thuật tuyến giáp, thuốc kháng giáp hoặc suy tuyến yên.
Triệu chứng thường gặp suy giáp: mệt mỏi, không chịu được lạnh, phù mặt, nhịp tim chậm, da khô, táo bón, tăng cân, có bướu cổ, ... tuy nhiên các triệu chứng trên có thể bỏ qua vì tương tự như triệu chứng lúc mang thai, ngoài ra một số bệnh nhân không có triệu chứng.
Vì thế, phụ nữ ở độ tuổi sinh sản khi có tiền căn suy giáp, viêm giáp tự miễn (viêm giáp Hashimoto, ...) phẫu thuật hay xạ trị tuyến giáp, dùng các loại thuốc như amiodarone, lithium hoặc sống ở khu vực có tình trạng thiếu iod nặng cần được tầm soát và điều trị suy giáp, trao đổi với bác sĩ để có kế hoạch mang thai phù hợp.
2. Nhiễm độc giáp thoáng qua trong thai kỳ
Nhiễm độc giáp thoáng qua trong thai kỳ có tỷ lệ nhiễm độc giáp thoáng qua trong thai kỳ khoang 1-3 % sản phụ. Tình trạng này xảy ra do tăng cao nồng độ beta HCG. Gặp nhiều hơn ở đa thai, và nghén nặng.
Triệu chứng nhiễm độc giáp thoáng qua trong thai kỳ thường gặp: hồi hộp, đánh trống ngực, tăng tiết mồ hôi, không chịu được nhiệt, mệt mỏi, sụt cân, mất ngủ, cổ to, mắt lồi,… các triệu chứng trên cũng có thể bị bỏ sót vì tương tự với triệu chứng của mang thai.
Phụ nữ ở độ tuổi sinh sản có tiền căn bệnh Basedow, nhân bướu giáp hóa độc hoặc có triệu chứng gợi ý đến nhiễm độc giáp cần có một kế hoạch mang thai hợp lý và được theo dõi điều trị nhiễm độc giáp.
3. Cường giáp basedow trong thai kỳ
Xảy ra khoảng 0,2% trong thai kỳ. thường được phát hiện lần đầu khi có thai hoặc bệnh đã có từ trước. Đây kỳ là tình trạng tuyến giáp hoạt động quá mức, gây ra các triệu chứng như tim đập nhanh, mệt mỏi, lo âu và có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và thai nhi.
Biến chứng bao gồm chuyển dạ sớm, sinh non, tiền sản giật, và thai nhi có thể bị cường giáp. Bệnh nặng lên ở quý 1 của thai kỳ và cải thiện dần sau đó. Điều trị chủ yếu dùng các thuốc kháng giáp như PTU hoặc thyrozol, carbimazol…
4. Bướu giáp nhân trong thai kỳ
Trong thai kỳ làm tăng nhân giáp. Tuy nhiên không chắc chắn rằng nhân giáp phát hiện ở phụ nữ có thai thì ác tính cao hơn ở phụ nữ không có thai, không có nghiên cứu nào có trả lời cho câu hỏi này.
Cách chẩn đoán tương tự như là phụ nữ không có thai nhưng ngoại trừ thăm dò bằng phóng xạ (Xquang, CT……) chống chỉ định. Ngoài ra, bệnh nhân được chẩn đoán ung thư giáp biệt hóa bằng sinh thiết kim nhỏ trong thai kỳ, được trì hoãn phẫu thuật cho tới sau khi sinh để không ảnh hướng tới kết quả.
Tầm soát bệnh lý tuyến giáp trong thai kỳ
Các rối loạn tuyến giáp ở phụ nữ mang thai thường có triệu chứng tương tự thai kỳ bình thường, vì vậy cần tầm soát trước khi mang thai nếu có yếu tố nguy cơ để lập kế hoạch mang thai phù hợp, điều trị sớm và tránh biến chứng.
Phụ nữ sau sinh nên kiểm tra chức năng tuyến giáp khi có triệu chứng gợi ý viêm giáp sau sinh để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
