1. Khó khăn xuất phát từ bản thân phụ nữ mang thai
Theo TS.BS. Cao Thị Thanh Thủy, Trung tâm Y khoa số 1 Tôn Thất Tùng, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, nhiều phụ nữ mang thai chậm trễ trong việc xét nghiệm HIV bởi thiếu hiểu biết về lợi ích và tầm quan trọng của sàng lọc sớm.
Một số người chưa nhận thức rõ rằng phát hiện và điều trị HIV kịp thời có thể giảm thiểu gần như hoàn toàn nguy cơ lây truyền sang con. Sự thiếu hụt thông tin này thường gặp hơn ở vùng sâu, vùng xa, nơi mà các chương trình truyền thông sức khỏe chưa phủ sóng đầy đủ.
Khó khăn tài chính cũng là một rào cản đáng kể. Mặc dù có những quy định về chi trả bảo hiểm y tế cho xét nghiệm HIV, nhưng không phải nơi nào cũng thực hiện. Nhiều phụ nữ, đặc biệt là người dân tộc thiểu số hoặc có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, e ngại chi phí, vì vậy trì hoãn hoặc bỏ qua việc đi xét nghiệm. Điều này khiến cơ hội can thiệp dự phòng bị bỏ lỡ.
Vấn đề kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV vẫn còn tồn tại trong cộng đồng, khiến nhiều phụ nữ lo sợ bị phát hiện. Tâm lý sợ bị "gắn mác" hoặc bị xa lánh có thể khiến họ né tránh xét nghiệm, dù bản thân có mong muốn bảo vệ sức khỏe của con. Đây là một rào cản mang tính xã hội và tâm lý, khó giải quyết chỉ bằng truyền thông y tế đơn thuần.
Ngoài ra, một số phong tục tập quán ở vùng dân tộc thiểu số, nơi phụ nữ thường sinh con tại nhà hoặc ít tiếp cận dịch vụ y tế, cũng góp phần cản trở. Khoảng cách địa lý xa, đường sá đi lại khó khăn càng khiến việc đến cơ sở y tế để xét nghiệm HIV trở thành một thách thức lớn.
2. Hạn chế từ phía nhân viên y tế
Bên cạnh khó khăn từ phía bản thân phụ nữ mang thai, một số nhân viên y tế cũng chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng tư vấn xét nghiệm HIV. Thiếu kinh nghiệm trong giải thích, hướng dẫn và trấn an tâm lý phụ nữ mang thai khiến họ dễ bỏ lỡ cơ hội làm xét nghiệm ngay trong những lần khám thai đầu tiên. Điều này dẫn đến tình trạng nhiều phụ nữ không được tiếp cận dịch vụ sớm như mong muốn.
Nhiều phụ nữ mang thai chậm trễ trong việc xét nghiệm HIV bởi thiếu hiểu biết về lợi ích và tầm quan trọng của sàng lọc sớm.
Không chỉ vậy, thái độ kỳ thị và phân biệt đối xử đôi khi vẫn tồn tại trong môi trường y tế. Thay vì tạo sự tin tưởng, an toàn, một số nhân viên y tế có thể vô tình hoặc hữu ý bày tỏ sự e ngại, thậm chí lảng tránh khi tiếp xúc với những phụ nữ có nguy cơ. Sự thiếu nhạy cảm này khiến nhiều thai phụ cảm thấy sợ hãi và mất động lực đi xét nghiệm.
Một vấn đề khác là công tác chuyển gửi chưa được thực hiện hiệu quả. Nếu nhân viên y tế không tư vấn đầy đủ về lợi ích của xét nghiệm HIV, hoặc không có quy trình chuyển gửi rõ ràng đến các cơ sở có thể thực hiện xét nghiệm, phụ nữ mang thai sẽ dễ bị bỏ sót trong hệ thống. Điều này làm tăng nguy cơ chậm trễ trong phát hiện bệnh.
Khi nhân viên y tế chưa đóng vai trò là cầu nối tin cậy, việc dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con trở nên kém hiệu quả. Chính vì vậy, nâng cao năng lực và thái độ phục vụ của đội ngũ y tế là yếu tố rất quan trọng để khắc phục rào cản này.
3. Bất cập trong hệ thống y tế
Hệ thống y tế cũng tồn tại nhiều hạn chế khiến phụ nữ mang thai khó tiếp cận xét nghiệm HIV. Ở một số địa phương, dịch vụ xét nghiệm chưa sẵn có tại tuyến cơ sở, buộc người dân phải di chuyển xa. Điều này đặc biệt bất lợi với phụ nữ ở vùng núi, vùng sâu vùng xa, nơi đi lại tốn kém và khó khăn.
Mặc dù Bộ Y tế đã có quy định về số lần xét nghiệm HIV trong thai kỳ và hướng dẫn chi trả bằng bảo hiểm y tế, nhưng trên thực tế, nhiều tỉnh chưa triển khai được. Điều này dẫn đến tình trạng thai phụ vẫn phải tự chi trả, làm nảy sinh rào cản tài chính. Khi quyền lợi bảo hiểm chưa được đảm bảo, người dân có xu hướng trì hoãn hoặc từ bỏ xét nghiệm.
Một khó khăn khác là thời gian trả kết quả xét nghiệm còn chậm. Với thai phụ, chờ đợi quá lâu có thể khiến họ nản lòng hoặc bỏ cuộc giữa chừng. Điều này đặc biệt nguy hiểm, vì càng chậm trễ, nguy cơ lây truyền HIV sang con càng cao, điều trị dự phòng cũng kém hiệu quả hơn.
Hơn nữa, hệ thống giám sát tình hình chuyển gửi chưa được thiết lập chính thức và đồng bộ. Sự thiếu hụt trong theo dõi khiến nhiều phụ nữ mang thai có nguy cơ không được xét nghiệm hoặc bị bỏ quên trong quá trình quản lý. Đây là khoảng trống lớn cần được cải thiện để bảo đảm tất cả phụ nữ mang thai đều được tiếp cận xét nghiệm HIV kịp thời.
Mời bạn đọc xem tiếp video:
Đừng kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV/AIDS
