Thuốc lá điện tử, nung nóng vẫn âm thầm trở thành một "bóng ma vô hình" trong giới trẻ
Mặc dù Quốc hội đã ban hành Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ năm 2025; Chính phủ, Bộ Y tế và các bộ, ngành liên quan đã triển khai nhiều giải pháp để ngăn chặn mặt hàng này nhưng trên thực tế các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vẫn âm thầm len lỏi, trở thành một "bóng ma vô hình" trong giới trẻ Việt Nam.
Theo TS.BS. Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, thuốc lá điện tử là thiết bị chạy bằng pin dùng để làm nóng dung dịch lỏng (thường chứa nicotine), biến dung dịch này thành hơi cùng những luồng khói có hương thơm để người hút có thể hít vào phổi.
Một ca cấp cứu do ngộ độc thuốc lá điện tử đang điều trị tại Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh BVCC.
Hầu hết các mẫu thuốc lá điện tử hiện nay sử dụng ống chứa dung dịch – loại dùng một lần hoặc có thể bơm dịch vào để dùng tiếp. Tuy nhiên, một số thành phần chất ma túy cũng có thể được cho vào dưới dạng chất lỏng để tăng cảm giác của người dùng, không rõ nguồn gốc và nồng độ, vì thế gây ra những hệ lụy khôn lường cho học sinh.
Thuốc lá điện tử được cấu trúc để có thể bốc cháy nhanh, đốt cháy hóa chất với tốc độ dẫn điện ngày càng được cải biên với tốc độ mạnh và nhanh. Khi hóa chất được đốt cháy nhanh, đột ngột, liều cao sẽ tạo ra nhiều chất khác nhau khá nguy hiểm.
Thuốc lá điện tử có thể chia làm 3 nhóm tác hại sau:
Một là, thuốc lá điện tử chứa nicotin. Mặc dù có nhiều nhà sản xuất tuyên bố là không có nicotin nhưng thực tế theo nghiên cứu thuốc lá điện tử có hàm lượng nicotin cao hơn cả thuốc lá. Nicotin là chất độc nặng, có trong thành phần thuốc trừ sâu, khi sử dụng có ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe thần kinh.
Bên cạnh đó, nicotin gây nghiện. Nhiều nghiên cứu cho thấy hút thuốc lá điện tử làm tăng số lượng người nghiện thuốc lá thông thường. Thuốc lá điện tử làm suy mòn, hủy hoại tất cả nỗ lực phòng tránh thuốc lá thông thường cho đến nay.
Hai là, thuốc lá điện tử chứa rất nhiều chất phụ gia: tạo màu, tạo mùi, những chất này sẽ thay đổi theo thị hiếu, theo thời gian…
Ba là, thuốc lá điện tử có thể chứa ma túy. Trên thực tế, nhiều bạn trẻ hút xong lăn quay ra bất tỉnh, người sống thì ngơ ngác. Có người đến viện trong tình trạng co giật cơ tim, chết nã,…
Theo xác minh, chúng tôi đã phát hiện nhiều loại ma túy mới, chất gây nghiện, ma túy tổng hợp mới xuất hiện trong thuốc lá điện tử.c cộng đồng. Các nền tảng mạng xã hội phải có trách nhiệm và thực hiện các biện pháp quyết liệt hơn để ngăn chặn hoạt động quảng bá, giao dịch sản phẩm bị cấm.
Cần một giải pháp tổng thể, kết hợp cả việc siết chặt pháp lý và nâng cao nhận thức để ngăn chặn thuốc lá điện tử
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nicotine trong thuốc lá điện tử không chỉ gây nghiện cao mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển não bộ của trẻ vị thành niên. Nguy cơ không chỉ dừng lại ở nicotine. Nhiều sản phẩm còn chứa các hóa chất gây ung thư, gây tổn thương phổi và tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến sử dụng ma túy tổng hợp.
Trên thực tế tại nhiều cơ sở y tế ở nước ta đã tiếp nhận điều trị nhiều bệnh nhân vào viện trong tình trạng nguy kịch do sử dụng thuốc lá điện tử. Riêng thống kê năm 2023 của các cơ sở điều trị, đã có hơn 1.200 bệnh nhân nhập viện có liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.
Qua điều tra tại 34 tỉnh, thành phố vào năm 2020 cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở người trưởng thành từ 15 tuổi trở lên tăng 18 lần từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020, trong đó tập trung cao nhất ở nhóm tuổi từ 15 đến 24 tuổi. Kết quả điều tra liên quan đến sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng theo các nhóm tuổi thấy rằng, nhu cầu và việc sử dụng trong giới trẻ, đặc biệt là đối với phụ nữ và trẻ em gái cũng tăng lên.
Hình ảnh các mẫu thuốc lá điện tử lưu hành trên thị trường.
Trên cơ sở liên quan đến tác hại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đã có rất nhiều báo cáo khoa học, ảnh hưởng tới tim, gan, loạn thần.
Tuy nhiên, những con số thực tiễn này dường như vẫn chưa đủ sức nặng để giới trẻ 'nói không' với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trước sự lôi cuốn từ những video quảng cáo trên các nền tảng mạng xã hội.
Từ TikTok, YouTube đến Facebook, các đoạn clip đánh giá thiết bị, hướng dẫn sử dụng được lan truyền chóng mặt, nhắm thẳng vào tâm lý tò mò, thích khám phá của giới trẻ. Chỉ với vài cú nhấp chuột, người xem có thể dễ dàng tiếp cận các đường dẫn bán hàng hoặc liên hệ mua qua tin nhắn cá nhân.
Trước tình hình này, các chuyên gia y tế công cộng khuyến nghị cần một giải pháp tổng thể, kết hợp cả việc siết chặt pháp lý và nâng cao nhận thức.
TS Nguyễn Trung Nguyên cho rằng các bậc phụ huynh phải chủ động để ý con cái để phát hiện ra ngay con trẻ đang sử dụng thuốc lá điện tử. Tốt nhất không nên đợi triệu chứng hay dấu hiệu trẻ sử dụng thuốc lá điện tử bởi thuốc lá điện tử gây ra rất nhiều bệnh mới, không giống bất cứ bệnh nào.
"Chúng ta không nên đợi triệu chứng bởi khi đã xuất hiện triệu chứng là đã sử dụng quá nhiều, cơ thể, nội tạng đã bị tổn thương sâu. Hiện có rất nhiều bệnh nhân đến viện đã xét nghiệm có ma túy trong người. Khi các bệnh nhân đến viện, chúng tôi chủ động quan tâm đến các dấu hiệu lạ của bệnh nhân, xét nghiệm máu, chụp chiếu toàn thân đặc biệt là hệ hô hấp"- TS Nguyên nói.