Axit uric là sản phẩm cuối cùng được tạo ra khi cơ thể chuyển hóa thực phẩm có chứa purin. Purin cũng được tạo ra trong quá trình phân hủy tế bào tự nhiên của cơ thể.
Phần lớn axit uric hòa tan trong máu, được đưa đến thận và đào thải ra ngoài theo nước tiểu. Khi cơ thể xảy ra tình trạng tăng tổng hợp axit uric hoặc giảm thải axit uric ở thận hoặc ruột, axit uric tạo thành tinh thể monosodium urate (còn gọi là muối urate) lắng đọng trong các mô gây ra một dạng viêm khớp gọi là bệnh gout.
Nguyên nhân gây bệnh gout
Phần lớn các trường hợp bị bệnh gout chưa rõ nguyên nhân, song một số người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn những người khác do có yếu tố nguy cơ làm tăng tổng hợp hoặc giảm bài tiết axit uric như:
- Bệnh gout gặp nhiều ở nam giới, khoảng 80-90% trường hợp bị gout là nam giới và đa số khởi phát ở độ tuổi trung niên. Bệnh gout ở nữ giới hiếm gặp hơn và chủ yếu xuất hiện sau mãn kinh (sau 60 tuổi).
- Bệnh gout có liên quan đến di truyền, người có cha mẹ, anh chị em hoặc thành viên khác trong gia đình mắc bệnh gout sẽ có nguy cơ cao hơn do liên quan đến một số gen như: SLC2A9, ABCG2, SLC17A1, SLC17A3, GCKR.
- Ngoài ra, bệnh gout liên quan đến những vấn đề thừa cân, béo phì; Rối loạn chuyển hóa; Tăng huyết áp, suy tim; Bệnh thận mạn hoặc bệnh vảy nến…
Khoảng 80-90% trường hợp bị gout là nam giới và đa số khởi phát ở độ tuổi trung niên.
Thông thường các thực phẩm chứa nhiều purin không gây ảnh hưởng cho người khỏe mạnh nhờ cơ chế tự đào thải nhưng ở một số người, chế độ ăn nhiều purin có thể làm tăng axit uric máu và gây ra cơn gout. Một số thực phẩm đó là:
- Đồ uống có cồn (đặc biệt là bia và rượu nặng);
- Đồ uống chứa nhiều đường fructose hoặc sucrose;
- Thịt đỏ và tạng động vật, đặc biệt là tim, gan, thận;
- Hải sản như tôm, hàu, cá cơm, cá mòi, cá trích…
Bệnh gout thường có thể điều trị mà không cần phẫu thuật. Nếu không được điều trị, sau nhiều năm bệnh có thể làm tổn thương khớp, rách gân và gây nhiễm trùng da ở khớp.
Điều trị bệnh gout
Là một bệnh mạn tính, các phương pháp điều trị bệnh gout giúp giảm đau và viêm, bao gồm uống thuốc, chú ý chế độ ăn uống, tầm soát và điều trị các biến chứng và bệnh lý phối hợp.
Tùy từng bệnh nhân cụ thể mà các bác sĩ chỉ định phù hợp. Có một số nhóm thuốc được sử dụng để điều trị bệnh gout là: NSAID, colchicine và corticosteroid. Bởi vì chúng có thể gây ra tác dụng phụ nếu không sử dụng đúng cách, người bệnh không tự ý mua thuốc uống mà cần thăm khám và sử dụng thuốc kê đơn từ bác sĩ.
Trong một số trường hợp, tùy thuộc vào mức độ tổn thương do tophi gây ra, có thể cần phẫu thuật để điều trị tophi.
Người bệnh bệnh gout cần hạn chế những thực phẩm như nội tạng động vật...
3 lưu ý để ngăn chặn bệnh gout
Bệnh gout thường không có dấu hiệu báo trước cho đến khi xảy ra cơn gout cấp tính đầu tiên. Vì vậy việc phòng ngừa bệnh gout tập trung vào ngăn chặn các cơn gout trong tương lai hoặc giảm bớt mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Nhất là những người có nguy cơ cao mắc bệnh gout cần lưu ý khi sử dụng các thực phẩm nhằm hạn chế nguy cơ bị gout.
- Cần hạn chế những thực phẩm như: Tất cả các loại nội tạng động vật: gan, thận, lá lách, tim, óc…; Các loại thịt lên men hoặc chế phẩm từ thịt: xúc xích, lạp xưởng, thịt xông khói, giăm bông…; Hạn chế rượu bia và đồ uống có cồn khác; Không hút thuốc lá, thuốc lào; Hạn chế đồ uống có đường: nước ngọt và siro giàu fructose; Carbohydrat tinh chế: bánh, kẹo.
- Cần dùng vừa phải các thực phẩm bất lợi cho người bệnh gout: Cá cơm, cá mòi, cá ngừ, cá thu, cá trích, cá hồi; Các loại hải sản khác: sò điệp, trai, hàu, vẹm, cua, tôm và trứng cá…; Các loại thịt đỏ: thịt bê, thịt bò, thịt lợn, thịt cừu; các loại gia cầm: gà, ngỗng, ngan, vịt; Socola và cacao.
- Cần tăng cường các loại trái cây, rau củ, hạt: Trái cây là thực phẩm tốt, đặc biệt là cherry, việt quất, mâm xôi, dâu tây, táo, dừa, nho, cam quýt…
Mặc dù một số loại rau (súp lơ trắng, măng tây, nấm…) chứa nhiều purin nhưng chúng không làm tăng nguy cơ bệnh gout và không bị hạn chế. Một số loại rau củ rất tốt là cà rốt, ngò, dưa chuột, thì là, tỏi tây, đậu bắp, khoai tây, bí ngô.
Tương tự, một số loại đậu như đậu xanh, đậu lăng giàu purin nhưng chúng là nguồn cung cấp protein lành mạnh để thay thế nguồn protein từ động vật, kể cả đậu nành và đậu phụ…
Ngoài ra, cần tăng cường các loại hạt như: óc chó, mắc ca, hạnh nhân, hạt bí, chia…; yến mạch, lúa mạch, gạo lứt…; Các sản phẩm từ sữa không béo hoặc ít béo; Trứng; Đồ uống như trà xanh và trà thảo mộc.
Tóm lại: Bệnh gout thường ảnh hưởng sớm đến bàn chân, gây ra đau đớn và bất lợi cho sinh hoạt của người bệnh. Ngoài các yếu tố nguy cơ không thể thay đổi như di truyền, tuổi tác, chủng tộc, giới tính thì bệnh gout có thể phòng ngừa được bằng cách duy trì cân nặng, tập thể dục, uống đủ nước, hạn chế rượu bia và có chế độ ăn uống cân bằng dinh dưỡng.
Khi có các triệu chứng của bệnh gout, đặc biệt là các cơn đau đột ngột ở khớp bàn chân, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị.
