Tác động đến sự phát triển thể chất
Trong bụng mẹ, thai nhi phát triển nhờ dinh dưỡng mà mẹ cung cấp. Việc bổ sung đầy đủ năng lượng, protein, sắt, acid folic, canxi, i-ốt trong thai kỳ sẽ quyết định cân nặng sơ sinh, sự phát triển khung xương và dự trữ sắt cho trẻ.
Trong hai năm đầu, tốc độ tăng trưởng chiều cao và cân nặng đạt mức cao nhất trong đời. Chỉ trong 24 tháng, trẻ có thể tăng gấp đôi chiều dài cơ thể so với lúc sinh. Dinh dưỡng hợp lý trong giai đoạn này giúp trẻ đạt tiềm năng di truyền về chiều cao, trong khi thiếu hụt kéo dài dẫn tới suy dinh dưỡng thấp còi, hậu quả khó phục hồi ở tuổi trưởng thành.
1000 ngày đầu đời được ví như “cửa sổ cơ hội” duy nhất quyết định sức khỏe suốt đời.
Ngoài vóc dáng, sự phát triển cơ bắp và hệ xương cũng phụ thuộc nhiều vào chế độ ăn. Canxi, vitamin D, kẽm và các axit béo thiết yếu là nền tảng để trẻ vận động linh hoạt, ít mắc các bệnh liên quan đến xương khớp về sau.
Tác động đến sự phát triển tinh thần và trí tuệ
Não bộ trẻ phát triển mạnh mẽ trong 1000 ngày đầu đời, chiếm tới hơn 80% trọng lượng não của người trưởng thành. Đây là giai đoạn hình thành các kết nối thần kinh quan trọng, quyết định khả năng học hỏi và phát triển trí tuệ.
Các vi chất như DHA, sắt, i-ốt, kẽm, vitamin nhóm B đóng vai trò không thể thay thế trong việc xây dựng và bảo vệ hệ thần kinh. Trẻ được cung cấp đầy đủ vi chất này sẽ có khả năng nhận thức, chú ý, ghi nhớ tốt hơn. Ngược lại, thiếu hụt kéo dài dễ dẫn tới giảm trí thông minh, rối loạn hành vi và khó khăn trong học tập.
Tinh thần của trẻ cũng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chế độ dinh dưỡng và môi trường chăm sóc. Một trẻ được nuôi dưỡng hợp lý, bú mẹ đầy đủ, được chăm sóc trong môi trường yêu thương sẽ phát triển tâm lý ổn định hơn, ít quấy khóc, dễ hòa nhập xã hội.
Tác động đến khả năng miễn dịch
Khả năng miễn dịch của trẻ trong những năm đầu đời còn non yếu, dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh. Chính dinh dưỡng là "lá chắn" quan trọng.
Sữa mẹ là nguồn cung cấp kháng thể tự nhiên, bảo vệ trẻ khỏi các bệnh nhiễm khuẩn thường gặp như viêm đường hô hấp, tiêu chảy.
Kẽm và vitamin A giúp tăng cường sức đề kháng, giảm nguy cơ tử vong do bệnh nhiễm trùng.
Protein chất lượng cao từ thịt, cá, trứng, sữa đóng vai trò trong việc sản xuất tế bào miễn dịch.
Sắt cần thiết để vận chuyển oxy, giúp cơ thể chống lại mệt mỏi và nhiễm khuẩn.
Nếu trẻ không được bổ sung dinh dưỡng hợp lý, hệ miễn dịch sẽ suy yếu, trẻ dễ mắc bệnh và vòng xoáy bệnh tật – suy dinh dưỡng – chậm phát triển sẽ kéo dài.
Những hệ lụy lâu dài nếu bỏ lỡ giai đoạn vàng
Thiếu dinh dưỡng trong 1000 ngày đầu đời không chỉ gây hậu quả trước mắt mà còn để lại ảnh hưởng lâu dài:
Trẻ thấp còi, cân nặng thấp, khó đạt chiều cao tối ưu khi trưởng thành.
Sức đề kháng kém, dễ mắc bệnh truyền nhiễm, kéo dài thời gian phục hồi.
Giảm năng lực học tập và lao động, ảnh hưởng tới chất lượng nguồn nhân lực trong tương lai.
Nguy cơ cao mắc bệnh mạn tính ở tuổi trưởng thành như tiểu đường, tim mạch, béo phì.
Như vậy, đầu tư cho dinh dưỡng 1000 ngày đầu không chỉ mang lại lợi ích cho từng cá nhân mà còn góp phần cải thiện chất lượng dân số, giảm gánh nặng y tế và nâng cao phát triển kinh tế – xã hội.
Gia đình và cộng đồng – mắt xích không thể thiếu
Đảm bảo dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời không phải là trách nhiệm riêng của bà mẹ. Người cha, ông bà và cả cộng đồng đều có vai trò quan trọng.
Người cha chia sẻ việc chăm sóc, hỗ trợ vợ duy trì nuôi con bằng sữa mẹ.
Ông bà và họ hàng cần cập nhật kiến thức khoa học, tránh áp đặt quan niệm cũ trong nuôi dưỡng trẻ.
Cộng tác viên dinh dưỡng và y tế cơ sở có nhiệm vụ hướng dẫn, giám sát, giúp gia đình thực hành nuôi con đúng cách.
Chính quyền và tổ chức xã hội cần đưa các chỉ tiêu dinh dưỡng vào kế hoạch phát triển, huy động nguồn lực hỗ trợ các vùng khó khăn.
Chỉ khi có sự phối hợp đồng bộ, trẻ em mới được hưởng trọn vẹn "cửa sổ cơ hội vàng" này.
1000 ngày đầu đời là giai đoạn quyết định sự phát triển toàn diện về thể chất, tinh thần và miễn dịch của trẻ. Một chế độ dinh dưỡng hợp lý, đầy đủ vi chất, kết hợp với sự chăm sóc yêu thương và hỗ trợ từ gia đình, cộng đồng sẽ giúp trẻ có nền tảng vững chắc cho tương lai.
Đầu tư cho giai đoạn vàng này chính là đầu tư cho sức khỏe, trí tuệ và chất lượng cuộc sống của cả một thế hệ.
