Giai đoạn vàng để trẻ phát triển
Thống kê của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, chỉ 60% trẻ được bú sớm trong vòng một giờ đầu sau sinh; 24% trẻ được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu; 22% trẻ được bú mẹ đến 24 tháng tuổi; 73% trẻ 6-24 tháng tuổi được nuôi đúng đủ. Tỷ lệ này thấp hơn rất nhiều so với các quốc gia phát triển.
Trong 1000 ngày đầu đời, trẻ cần được chăm sóc dinh dưỡng tốt, hợp lý để phát triển toàn diện.
Cuối năm 2019, Thủ tướng ban hành Quyết định về chương trình "Chăm sóc dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời nhằm phòng chống suy dinh dưỡng bà mẹ, trẻ em, nâng cao tầm vóc người Việt Nam". Theo đó, mục tiêu là đến năm 2025, 80% bà mẹ thực hành cho trẻ bú sớm; 25% bà mẹ cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu; 60% bà mẹ tiếp tục cho trẻ bú mẹ đến khi trẻ được 24 tháng tuổi hoặc lâu hơn; 70% bà mẹ cho trẻ 6-24 tháng tuổi ăn bổ sung đúng cách.
Đến năm 2030, mục tiêu 85% bà mẹ cho trẻ bú sớm, 30% bà mẹ cho trẻ mẹ bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu; 70% bà mẹ tiếp tục cho trẻ bú mẹ đến khi trẻ được 24 tháng tuổi hoặc lâu hơn; 80% bà mẹ cho trẻ 6-24 tháng tuổi ăn bổ sung đúng cách.
Các nghiên cứu đã chứng minh rằng: trong 1000 ngày vàng này, trẻ được nuôi dưỡng đúng cách sẽ có hệ miễn dịch tốt và phát huy hết tiềm năng về thể chất và trí tuệ trong tương lai. Dinh dưỡng đúng cách sẽ giảm 20% nguy cơ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi, trẻ sẽ có chỉ số thông minh cao hơn, khả năng học tập tốt hơn. Ngược lại, trong 1000 ngày đầu đời của trẻ không được nuôi dưỡng đúng cách sẽ bỏ lỡ cơ hội phát triển tối đa về thể chất và trí tuệ.
1.000 ngày này được tính kể từ thụ thai, mang thai, đến khi trẻ tròn hai tuổi. Nếu tác động dinh dưỡng sớm, tích cực thông qua chăm sóc sức khỏe mẹ và bé, trẻ sẽ có hệ miễn dịch tốt, phát huy hết tiềm năng trí lực. Khi trưởng thành, trẻ cao lớn, khỏe mạnh, thông minh. Đây còn là cơ hội có một không hai phòng ngừa sớm các bệnh mạn tính không lây, để cơ thể khỏe mạnh suốt đời.
Để trẻ được phát triển toàn diện và khỏe mạnh, ngay từ khi mang thai, người mẹ cần bổ sung vi chất dinh dưỡng, để bào thai đủ cân, khỏe mạnh, hoàn thiện đầy đủ các chức năng. Nếu không có chỉ định mổ đẻ, nên ưu tiên sinh thường qua ngả âm đạo. Cho trẻ bú sữa mẹ sớm trong một giờ sau sinh, bú hoàn toàn trong 6 tháng sơ sinh, kéo dài đến hai tuổi càng tốt. Cho trẻ bú mẹ rất quan trọng, nhằm củng cố hệ tiêu hóa khỏe mạnh, thiết lập chức năng miễn dịch cơ thể chống lại bệnh tật.
Đặc biệt, hai năm đầu đời là giai đoạn phát triển tột đỉnh của não bộ về khối lượng và chất lượng. Thời kỳ bào thai sẽ hình thành các phần não bộ. Sau sinh, não tiếp tục được hoàn thiện cấu trúc, chức năng. Lúc một tuổi, não trẻ phát triển thể tích gấp ba lần so với khi vừa chào đời. Đến hai tuổi, não trẻ hoàn thiện 80% cấu trúc chức năng so với người trưởng thành. Các giác quan, khả năng nhận thức, ngôn ngữ, giao tiếp, cảm xúc của trẻ được kích thích tối đa.
Người mẹ chăm sóc, đầu tư tốt dinh dưỡng cho con, quá trình này diễn ra thuận lợi, trẻ phát triển bình thường. Ngược lại, dinh dưỡng không đủ, dư thừa hoặc thiếu hụt khiến trẻ bị béo phì, thấp còi, trí não chậm phát triển, thậm chí tàn tật trí tuệ. Năng suất lao động, chất lượng cuộc sống, sức khỏe, tuổi thọ trong tương lai của trẻ bị ảnh hưởng.
Yếu tố di truyền - gene chỉ ảnh hưởng tối đa 20%, còn dinh dưỡng và các yếu tố môi trường chiếm 80% mới là điều quyết định tình trạng sức khỏe suốt đời của một người. Bà mẹ và người chăm sóc trẻ cần chủ động đi khám tư vấn dinh dưỡng, được nhận các thông tin đúng, để nuôi con một cách tốt nhất. Kết hợp chăm sóc khoa học, tiêm chủng đầy đủ, giáo dục sớm giúp trẻ phát triển tiềm năng tối đa.
Thực hành dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời
Để giúp trẻ phát triển chiều cao tốt, trong 1000 ngày đầu đời các cha, mẹ cần biết và thực hiện tốt các lưu ý dưới đây:
Đảm bảo chế độ dinh dưỡng cho bà mẹ khi mang thai:Bà mẹ trong thời kỳ mang thai cần phải ăn đa dạng 4 nhóm dưỡng chất (chất bột đường, chất béo, chất đạm, vitamin và khoáng chất) vì số lượng, thành phần và chất lượng các chất dinh dưỡng trong mỗi loại thực phẩm là khác nhau. Đảm bảo người mẹ cần tăng cân từ 10 - 12kg, để sinh con có cân nặng khoảng 3000 gam. Nếu khẩu phần ăn có mức năng lượng thấp, mẹ tăng cân ít sẽ có nguy cơ trẻ sinh ra có cân nặng dưới 2500g (suy dinh dưỡng bào thai).
Bên cạnh đó, phụ nữ có thai cần uống bổ sung viên sắt với liều lượng 60mg kèm theo acid folic 400mcg mỗi ngày từ khi bắt đầu có thai cho tới 1 tháng sau sinh.
Cho con bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời:Sữa mẹ của những người mẹ khỏe mạnh là nguồn dinh dưỡng thích hợp nhất cho trẻ phát triển tốt. Khi sinh con bà mẹ cần cho trẻ bú sớm trong vòng 1 giờ đầu sau sinh. Bú sớm có tác dụng làm cho sữa xuống nhanh, co hồi tử cung và bú được sữa non rất tốt cho bé vì sữa non có giá trị dinh dưỡng cao, có các kháng thể chống lại bệnh tật và rất dễ tiêu hóa giúp trẻ thải phân xu ra ngoài. Các mẹ cần được ngủ đủ, nghỉ ngơi, tinh thần thoải mái để có nhiều sữa. Nên cho trẻ bú hoàn toàn sữa mẹ trong 6 tháng đầu và bú đến 18-24 tháng tuổi.
Cho trẻ ăn dặm hợp lý: Cho trẻ ăn dặm từ khi tròn 6 tháng tuổi để giúp trẻ phát triển tốt. Thành phần bữa ăn dặm của trẻ cần có đầy đủ: chất bột đường (gạo, khoai tây..), đạm động vật (trứng, thịt, tôm, cua, cá…), dầu mỡ, rau củ quả tươi, tiếp tục bú mẹ và uống nước đủ. Với nguyên tắc ăn từ loãng đến đặc, từ ít đến nhiều, số lượng thức ăn và bữa ăn tăng theo tuổi, thay đổi thức ăn hàng ngày, cho trẻ ăn nhiều món ăn khác nhau.
Tạo môi trường sống tốt: Môi trường tự nhiên tốt, đủ ánh sáng, không gian đủ rộng cho sự vui chơi vận động, sẽ tạo điều kiện kích thích sự phát triển của trẻ. Đặc biệt cần tránh cho trẻ không bị các bệnh nhiễm khuẩn (đường hô hấp, tiêu hóa) là nguyên nhân hàng đầu của hạn chế phát triển chiều cao, do những trẻ này thường biếng ăn, dùng nhiều kháng sinh ảnh hưởng đến phát triển sụn xương…
Khuyến khích trẻ vận động và chơi thể thao: Lối sống năng động sẽ thúc đẩy quá trình trao đổi chất và chuyển hóa, giúp cơ thể trẻ phát triển tốt hơn.
Giúp trẻ có sự phát triển tâm thần kinh tốt: Tinh thần ổn định, phấn chấn, giấc ngủ sâu sẽ giúp cơ thể tiết kiệm năng lượng. Đặc biệt trong giấc ngủ đêm tuyến yên tiết ra hormon tăng trưởng, kích thích sự tăng trưởng của trẻ. Cần cho trẻ ngủ sớm trước 22 giờ và giờ ngủ đều đặn tránh giờ ngủ thất thường.
Đặc biệt, cha mẹ cần cân đo trẻ đều đặn hàng tháng để kịp phát hiện ngay khi trẻ chậm lớn. Nếu bỏ lỡ giai đoạn 1000 ngày vàng đầu đời, trẻ sẽ bị thiệt thòi rất nhiều trong quá trình tăng trưởng và phát triển.
Nhằm nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Bộ Y tế hướng dẫn triển khai Tuần lễ Làm mẹ an toàn 2023 trong khuôn khổ Dự án 7 - Chăm sóc sức khoẻ nhân dân, nâng cao thể trạng, tầm vóc người dân tộc thiểu số; phòng chống suy dinh dưỡng thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Tuần lễ Làm mẹ an toàn năm 2023 diễn ra từ ngày 01/10 đến ngày 07/10/2023 tại 51 tỉnh thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030.
Xem thêm video đang được quan tâm:
Bệnh viện TP HCM dùng AI chẩn đoán sớm ung thư cổ tử cung | SKĐS
