Điều đáng quan tâm hơn cả là Hải quân Hoa Kỳ đã mời Trung Quốc tham gia cuộc tập trận RIMPAC ở Thái Bình Dương từ ngày 30/6 đến 4/8, lời mời này được đưa ra trong khó khăn vì theo Đạo luật Quốc phòng 2000 của Mỹ nghiêm cấm mọi hợp tác của Mỹ về quân sự với Trung Quốc vì lo ngại có thể bị lộ các bí mật quân sự cho nước này. Lời mời Trung Quốc tham dự RIMPAC do đó còn “nhận được” rất nhiều phản đối của chính giới Mỹ, vậy mà cuối cùng thì nó vẫn được thực hiện.
Dư luận cũng đặt câu hỏi liệu lực lượng Trung Quốc có hợp tác, chính xác hơn là chịu sự chỉ huy của Hải quân Nhật Bản hay không, vì lâu nay Hải quân Nhật Bản là lực lượng chủ yếu của RIMPAC; và hiện nay giữa Nhật Bản và Trung Quốc đang tồn tại bất đồng, tranh chấp về liên quan đến quần đảo Senkaku, mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư?
Một điểm chung dễ nhận thấy là Trung Quốc đang là nước có bất đồng với nhiều quốc gia khi tuyên bố đường lưỡi bò của họ chiếm trọn Biển Đông; với Nhật Bản và thậm chí cả với Hàn Quốc trong tranh chấp ngư trường đánh bắt hải sản. Thêm một điểm chung nữa, là hầu như tất cả những nước đang có tranh chấp với Trung Quốc về biển đảo, đều đang “xích lại gần hơn” với Mỹ.
Về phần mình, Mỹ tuyên bố sẽ đảm bảo quyền tự do hàng hải, do đó nước này đã có những biện pháp khá mạnh trước một Trung Quốc ngày càng hung hăng Gần đây nhất Mỹ đã đưa máy bay tuần tiễu và đưa hẳn 2 tàu sân bay đang chuẩn bị tham dự RIMPAC vào Biển Đông, ngay “trước thềm” phán quyết của PCA.
Thái độ của Mỹ như vậy là đã rõ – Hoa Kỳ có thể không can dự vào quá trình ra phán quyết của PCA, nhưng bằng hành động cụ thể, nước này vẫn muốn bảo vệ lợi ích của mình trong khu vực. “Chiến lược Thái Bình Dương” của Mỹ mà Biển Đông là một phần trong đó, chắc chắn vẫn được tiếp tục củng cố.
Và trong “Chiến lược Thái Bình Dương” này, không loại trừ Trung Quốc cũng có một vai trò nhất định. Người viết bài này ngờ rằng, chính người Mỹ cũng là một học trò xuất sắc của Tôn Tử, khi không ngần ngại để cho Hải quân Trung Quốc cùng tham gia cuộc tập trận quan trọng nhất của Hải quân Mỹ ở vành đai Thái Bình Dương. Thông qua cuộc tập trận, Hải quân Mỹ sẽ chứng minh được độ hùng mạnh của mình từ các yếu tố thiên thời, địa lợi, nhân hòa, khả năng của tướng lĩnh và binh sỹ. Tất nhiên là Trung Quốc cũng muốn chứng minh điều tương tự khi tham gia RIMPAC.
Và điều quan trọng, là một khi đã hiểu nhau hơn, biết đâu tình hình sẽ được hóa giải, vì cũng vẫn theo Tôn Tử, thì tướng tài nhất là người biết cách “không đánh mà thắng?”
Dư luận thế giới còn quan tâm hơn nữa về việc Tổng thống Nga Putin đi thăm chính thức Trung Quốc từ ngày 25/6 và không thiếu những bình luận cho rằng phải chăng chuyến viếng thăm này có liên quan đến “Vụ kiện Biển Đông” mà Trung Quốc đang rất cố gắng, rùm beng tuyên truyền một cách có lợi nhất cho mình, bất chấp luật pháp quốc tế.
Những bình luận đó là có lý, vì liên tiếp trong mấy tháng qua, từ ngày 12/4 ông Sergei Lavrov đã tuyên bố “mọi tranh chấp trên Biển Đông cần được giải quyết thông qua đối thoại, và các nỗ lực nhằm quốc tế hóa vấn đề cần phải chấm dứt.” Gần đây nhất, ngày 10/6, Đại diện chính thức Bộ Ngoại giao Nga M.Zakharova đã có thông báo về lập trường chính thức của Nga về tình hình Biển Đông, theo đó Nga thẳng thừng về “lực lượng thứ ba nên đứng ngoài các tranh chấp ở Biển Đông,” vô hình trung loại luôn ra ngoài cả vai trò của Tòa án Trọng tài thường trực (PCA.)
Trung Quốc sẽ không tránh khỏi bị cô lập nếu những phán quyết của PCA là bất lợi và nước này tiếp tục những hành xử bất chấp luật pháp quốc tế. Xa hơn nữa là một nước Nga đang rất khát vốn, các doanh nghiệp trong nước và cả ngân hàng của nước này đang không thể tiếp cận nguồn vốn mới trong khi vẫn phải trả các khoản nợ đến hạn trước đã vay từ các ngân hàng Phương Tây. Lại vẫn nước Nga đó đang thiếu nghiêm trọng các thiết bị công nghệ, kể cả công nghệ cho mặt hàng vũ khí vốn là hàng hóa xuất khẩu chiến lược chẳng kém gì dầu mỏ.
Hai “cây gậy” tàu sân bay đã được dứ ra, lời mời tham dự RIMPAC và xa hơn vẫn là những lợi ích kinh tế, quá hấp dẫn với Trung Quốc vẫn là những “củ cà rốt” không thể bỏ qua. Chỉ vài ngày nữa, tất cả rồi sẽ rõ ràng.