Những thuốc ít tan sẽ có thời gian để tan và khi xuống ruột sẽ được hấp thu nhanh hơn, ví dụ penicillin V. Những thuốc dễ tạo phức với những thành phần của thức ăn sẽ bị giảm hấp thu, như tetracycline. Các thuốc kém bền trong môi trường axít, như ampicillin và erythromycin, nếu ở lâu trong dạ dày sẽ bị phá hủy nhiều nên cần uống khoảng 3-4 giờ sau ăn. Còn những thuốc gây kích ứng đường tiêu hóa phải uống lúc no, chẳng hạn nhóm corticoid như prednisolon, dexamethason… hay nhóm kháng viêm không steroid như diclofenac, celecoxib, meloxicam… Các dạng bào chế khác nhau cũng ảnh hưởng đến sự hấp thu thuốc. Ví dụ, viên nén aspirin uống sau khi ăn sẽ bị giảm hấp thu 50%, còn dạng sủi bọt lại được hấp thu hoàn toàn.
Dưới đây là một số lưu ý khi uống thuốc:
- Sữa chứa caseinat canxi. Nhiều thuốc tạo phức với canxi của sữa sẽ không được hấp thu, ví dụ muối sắt, lincomycin, tetracycline. Những thuốc dễ tan trong lipid sẽ tan trong lipid của sữa và chậm được hấp thu, ví dụ các vitamin A, D, F, K, E. Còn protein của sữa cũng gắn vào thuốc, làm chậm sự hấp thu. Ngoài ra, cũng nên lưu ý sữa có pH khá cao (tính kiềm) nên làm giảm sự kích ứng dạ dày của các thuốc có bản chất là axít.
- Nước là đồ uống thích hợp nhất cho mọi loại thuốc vì không xảy ra tương tác khi hòa tan thuốc. Nước là phương tiện để dẫn thuốc vào dạ dày và ruột, làm tăng tan rã và hòa tan hoạt chất, tạo thuận lợi cho việc hấp thu. Vì vậy, cần uống đủ nước, từ 150-200 ml cho mỗi lần dùng thuốc, để tránh viên thuốc ở lại thực quản gây kích ứng hay loét thực quản, ví dụ viên Alendronat trị loãng xương.
Cần lưu ý uống ít nước hơn bình thường để duy trì nồng độ thuốc cao trong ruột khi dùng thuốc tẩy giun, sán. Nên nhớ không được dùng nước ngọt đóng hộp, nước hoa quả để uống thuốc vì có thể gây hỏng hay gây hấp thu thuốc quá nhanh.
- Chất tanin trong trà gây tủa các thuốc có chứa sắt. Chất caffein trong cà phê và trà gây tủa thuốc aminazin, haloperidol khiến giảm hấp thu; ngược lại, caffein làm tăng hòa tan ergotamine khiến dễ hấp thu. Một lưu ý nữa là chất caffein trong trà và cà phê làm tăng tác dụng của thuốc hạ sốt giảm đau aspirin, paracetamol (acetaminophen).
- Rượu ảnh hưởng rất lớn đến thần kinh trung ương và sự hấp thu của đường tiêu hóa, hệ tim mạch. Người nghiện rượu có tình trạng giảm protein máu, suy chức năng gan. Rượu tương tác với rất nhiều thuốc và các tương tác này đều bất lợi. Vì vậy, khi uống thuốc thì không nên uống rượu. Nếu người nghiện rượu cần phải uống thuốc thì cần phải được xét nghiệm chức năng gan (ví dụ men gan) để chọn thuốc và chọn liều cho phù hợp. Song, nên nhớ trong thời gian uống thuốc phải ngừng uống rượu.
Bác sĩ Ngô Văn Tuấn
