Vừa qua, trong chuyến đi thực địa, chúng tôi có đến thăm một gia đình ở vùng nông thôn. Gia đình có cháu bé hơn 1 tuổi, trao đổi với bà mẹ mới biết từ 4 - 5 tháng nay cháu không lên cân, thỉnh thoảng lại ho sốt. Tôi có hỏi thêm về cách chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ, người mẹ nói liên hồi rằng: “Tôi cho cháu ăn đầy đủ các chất, thứ gì cũng có: thịt, cá, trứng… rau xanh và hoa quả”. Qua cuộc trò chuyện, điều làm tôi nhớ nhất và băn khoăn khi mẹ cháu nói: “Tôi nhai cơm cho cháu với các loại thức ăn thịt, cá, tôm…”.
Ăn cơm mớm (cơm nhai) là người lớn xúc một thìa cơm cho vào miệng nhai, khi cơm đã được nghiền nát thì lấy thêm thức ăn và nhai tiếp cho thức ăn nghiền nát rồi bón cho trẻ ăn. Cơm nhai khô hay ướt hoàn toàn phụ thuộc vào kỹ thuật người nhai. Người lớn nhai cơm cho trẻ, vì trẻ chưa có răng, chưa đến nhóm tuổi ăn cơm. Khi trẻ ăn cơm mớm, thức ăn dễ tiêu hóa hơn, vì nó đã được nghiền nát và có men tiêu hóa của người nhai (men tiêu hóa có trong nước bọt) trước khi trẻ ăn. Ngoài nhai cơm, một số người còn mớm uống nước và nước hoa quả cho trẻ. Thói quen cho trẻ ăn cơm mớm không đảm bảo vệ sinh, không tốt cho sức khỏe của trẻ. Khi trẻ ăn cơm mớm, cơm nhai vô hình trung đã bị lây nhiễm một số bệnh truyền nhiễm của người nhai cơm qua con đường ăn uống, đường hô hấp. Một số bệnh điển hình có thể lây truyền qua con đường này:
Bệnh lỵ amíp: bệnh lỵ lây truyền trực tiếp hoặc gián tiếp qua đường tiêu hoá. Bệnh lây trực tiếp từ người bệnh sang người lành khi họ tiếp xúc với nhau. Những người mang mầm lỵ amíp ở kẽ móng tay. Khi cho trẻ ăn cơm mớm, cơm nhai người nhai cơm hay dùng tay để bón cho trẻ.
Bệnh viêm gan: viêm gan lây truyền chủ yếu qua phân, miệng, dịch tá tràng… Khi nhai cơm nước bọt, dịch tá tràng của người bị viêm gan có thể truyền bệnh cho trẻ qua con đường ăn uống.
Bệnh màng não cầu: một loại song cầu khuẩn khư trú ở mũi, họng. Bệnh lây theo đường hô hấp khi hít phải bụi, nước bọt, đờm dãi chứa màng não cầu được thải ra từ mũi họng người bệnh và người mang mầm bệnh.
Vì vậy, không nên cho trẻ ăn cơm mớm, cơm nhai mà cho trẻ ăn các thức ăn chế biến phù hợp với từng nhóm tuổi, lứa tuổi sao cho dễ tiêu hóa và hấp thu.
Lứa tuổi thanh niên thỉnh thoảng, thậm chí cũng xảy ra hiện tượng giống như ăn nhai, ăn mớm. Hành động đó,thường xảy ra với những đôi thanh niên (nam, nữ) đang có tình cảm thân thiết với nhau, đang khẳng định họ có thể chung sống và sống chết cùng nhau. Việc làm đó cũng không tốt cho sức khỏe.
Lỵ amíp do ký sinh trùng Entamoeba histolytica gây nên
Một số người cao tuổi nghiện ăn trầu cau, nhưng răng đã yếu và rụng, không thể nhai được. Người trẻ hơn có răng tốt, chắc và khỏe đã nhai hộ cho đến khi trầu cau dập nát thì đưa cho người cao tuổi nhai tiếp. Thói quen này cũng thường xảy ra ở những vùng nông thôn và không có lợi cho sức khỏe. Người muốn ăn trầu cau mà răng yếu, nên có cối giã trầu riêng của mình, nếu vì tay yếu không thể nghiền trầu cau được thì có thể nhờ người khác giã hộ. Khi giã trầu cau dập nát phù hợp với răng của người ăn trầu thì có lấy ra từ cối để ăn. Mỗi lần giã trầu xong phải rửa sạch cối để đảm bảo vệ sinh. Người ăn trầu như vậy mới đảm bảo cho sức khỏe của mình.
BS. NGUYỄN VĂN TIẾN
Trung tâm Giáo adục Truyền thông dinh dưỡng - Viện Dinh dưỡng
