Theo YHCT, mạn kinh tử có vị cay đắng, tính hơi hàn, vào 3 kinh can, phế và bàng quang. Có tác dụng phát tán phong nhiệt, thanh can, trừ tê thấp, chân tay giá lạnh, co rút, hạ huyết áp. Dùng khi cảm mạo phong nhiệt, sốt cao, đau đầu, đau vùng thái dương, đau nhức trong hốc mắt, hoa mắt, chóng mặt, cao huyết áp. Trong trường hợp không bị cảm mạo mà vẫn có đau đầu, đôi khi xuất hiện đau nửa đầu, có thể chỉ 1 bên đầu, hoặc cả 2 bên, hoặc đau 2 bên đổi nhau. Dùng mạn kinh tử vẫn phát huy tác dụng. Liều dùng 6 - 12g dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột hoặc ngâm rượu. Khi dùng cần lưu ý, những người huyết hư mà đau đầu dùng thận trọng vì thuốc có tính thăng tán.
Một số bài thuốc dùng mạn kinh tử:
- Cảm nhiệt, đau đầu, đau mắt đỏ
 Mạn kinh tử. |
Mạn kinh tử 16g, cúc hoa, chi tử mỗi vị 12g, kinh giới 10g, xuyên khung 4g. Ngày 1 thang dưới dạng thuốc sắc. Sau khi sắc xong có thể xông hơi nhẹ nhàng vào mắt. Sau uống ấm. Làm nhiều lần tới hết triệu chứng.
- Thiên đầu thống hoặc đau nửa đầu
Mạn kinh tử 10g, cúc hoa 8g, xuyên khung 4g, tế tân, bạch chỉ mỗi vị 3g, sắc với 600 ml. Đun sôi nhỏ lửa còn 200 ml, chia 3 lần uống trong ngày. Uống nhiều ngày tới khi các triệu chứng thuyên giảm. Cũng có thể dùng mạn kinh tử ngâm rượu để uống hàng ngày trị đau đầu, đau thái dương, dùng 100g mạn kinh tử nghiền dạng thô, ngâm với 500ml rượu 30%. Khoảng 3 tuần lễ có thể chiết lấy dịch 1. Bã thuốc sau khi chiết xuất lần 1, có thể ngâm rượu tiếp lần 2. Gộp dịch chiết của 2 lần lại. Lắc đều, uống ngày 2 lần, mỗi lần 20ml – 30ml trước bữa ăn.
- Tăng huyết áp
Mạn kinh tử, hoa hòe, cát căn, đồng lượng 8 - 10g, ngày 1 thang dưới dạng thuốc sắc, hoặc thuốc hãm. Uống nhiều ngày tới khi các triệu chứng thuyên giảm.
- Mắt đau sưng đỏ có màng che, chói mắt
Mạn kinh tử 12g, thảo quyết minh, xa tiền tử (hạt mã đề), sung úy tử (hạt ích mẫu) lượng bằng nhau (10 – 12g). Dùng dưới dạng thuốc bột ngày 2 lần, mỗi lần 8 – 10g, uống với nước ấm.
- Nhọt vú
Khi nhọt vú mới phát, mạn kinh tử vi sao tới giòn, tán bột. Mỗi lần lấy 4 - 6g bột hòa vào 10 – 20ml rượu trắng. Quấy đều. Gạn lấy rượu uống, bã đắp vào nơi bị sưng đau. Làm nhiều lần, tới khi hết triệu chứng.
- Tiểu tiện không thông
Mạn kinh tử 10g, nghiền bột chia 3 lần, uống với nước ấm trong ngày. Làm nhiều lần tới khi các triệu chứng thuyên giảm.
GS.TS.Phạm Xuân Sinh