Khuyến cáo mới về bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

(SKDS) - Theo thống kê của Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, số bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT) điều trị tại đây luôn chiếm từ 20 - 30%. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), COPD là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 4 thế giới, chỉ đứng sau bệnh mạch vành, ung thư và tai biến mạch máu não... Làm thế nào để phát hiện, phòng ngừa và điều trị căn bệnh này. PV báo SK&ĐS đã có cuộc trao đổi cùng PGS.TS. Ngô Quý Châu, Phó Giám đốc BV Bạch Mai, Phó trưởng ban Thường trực Ban Quản lý dự án bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, Giám đốc Trung tâm Hô hấp, BV Bạch Mai.

PV: Xin ông cho biết thực trạng bệnh nhân mắc BPTNMT ở nước ta hiện nay?

PGS.TS. Ngô Quý Châu: Theo nghiên cứu của chúng tôi năm 2005 nhận thấy tỷ lệ mắc BPTNMT trong dân cư TP. Hà Nội là 2% (tỷ lệ mắc bệnh ở nam là 3,4% và ở nữ là 0,7%). Tỷ lệ mắc BPTNMT trong dân cư TP. Hải Phòng chung cho 2 giới là 5,65% (tỷ lệ mắc ở nam là 7,91% và ở nữ là 3,63%). Một số thống kê ở khu vực lâm sàng cho thấy, tại Bệnh viện Bạch Mai từ năm 1996-2000 tỷ lệ bệnh nhân mắc BPTNMT vào điều trị là 25,1%, đứng đầu các bệnh lý về phổi.

PGS.TS. Ngô Quý Châu.

Ở Việt Nam hiện nay, theo những kết quả ban đầu trong đề tài nghiên cứu dịch tễ học BPTNMT cấp Nhà nước, năm 2009, đã nhận thấy: tỷ lệ mắc BPTNMT chung của toàn quốc là 4,2%, trong đó tỷ lệ mắc bệnh ở nam giới là 7,1% và nữ giới là 1,9%.

PGS.TS. Ngô Quý Châu: BPTNMT hay còn gọi theo tiếng Anh: Chronic Obstructive Pulmonary Disease - COPD. Theo WHO, năm 1997 có hơn 300 triệu người trên thế giới mắc bệnh này và COPD là nguyên nhân gây tử vong hàng thứ 4. Theo dự đoán của WHO, số người mắc bệnh sẽ tăng lên từ 3 - 4 lần trong thập kỷ này và đến năm 2020, COPD sẽ là nguyên nhân gây chết đứng hàng thứ 3.

Bên cạnh đó, COPD là bệnh mạn tính, không chữa khỏi hoàn toàn được và phát triển nặng lên liên tục. Bệnh nặng lên ở các đợt cấp với các biểu hiện như khó thở tăng, ho, khạc đờm tăng, sốt và trong trường hợp nặng bệnh nhân có thể tử vong. Ở giai đoạn sớm, bệnh COPD không có triệu chứng đặc hiệu. Bệnh nhân có thể khó thở nhẹ, ho khạc đờm hoặc không có biểu hiện gì đặc biệt trừ khi có đợt viêm nhiễm khí phế quản phổi hoặc gắng sức nặng.

Khi ở giai đoạn tiến triển của COPD, bệnh nhân có thể thấy khó thở ngay cả khi gắng sức nhẹ bao gồm cả việc hạn chế đi lại như đi dạo, đi chợ, hay khó khăn tổ chức các hoạt động. Theo nghiên cứu khảo sát được thực hiện tại Bắc Mỹ, 6 nước châu Âu đã chỉ ra tình trạng mắc COPD khiến người bệnh có cảm giác lo lắng, cảm giác bị cô lập hoặc thấy mình trở nên vô dụng, phụ thuộc người khác, do đó khiến họ rất dễ bị trầm cảm. Nếu người mắc bệnh COPD mà không được cấp cứu, điều trị kịp thời có thể dẫn tới tử vong.

Do bệnh tiến triển nặng liên tục nên chi phí điều trị bệnh hằng năm rất cao. Theo nghiên cứu tại Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, năm 2008, trung bình một đợt cấp COPD nhập viện tiêu tốn 7-8 triệu đồng cho chi phí trực tiếp liên quan đến thuốc, xét nghiệm,… Như vậy, nếu tính cả chi phí điều trị gián tiếp, chi phí điều trị ngoại trú cho bệnh nhân thì số tiền sẽ hơn thế nhiều lần. Tại Mỹ, thống kê năm 1990 cho thấy, chi phí điều trị trực tiếp là 32,1 tỷ USD.

Hút thuốc lá, thuốc lào là căn nguyên chính gây COPD. Hơn 90% số người COPD có tiền sử hút thuốc lá, thuốc lào. Những yếu tố nguy cơ khác của COPD bao gồm: tiếp xúc khói, bụi nghề nghiệp; tiếp xúc thường xuyên khói bếp than, khói củi, rơm rạ; nhiễm trùng hô hấp; các trường hợp có thiếu hụt men alpha 1 antitrypsin.

Do đó, những người có các yếu tố nội tại của bệnh hoặc hay tiếp xúc với các yếu tố môi trường của bệnh thì sẽ có nguy cơ mắc phải bệnh COPD hơn người bình thường. Ví dụ, những người có tiền sử hút thuốc lá nhiều hơn 20 điếu một ngày hoặc những người hay tiếp xúc với khói thuốc lá. Hoặc công nhân hay phải tiếp xúc với bụi nghề nghiệp như công nhân ngành than, thợ mỏ, thợ đúc, luyện kim, thợ cưa, ngành dệt hoặc người hay tiếp xúc với khói than, khói bếp.

PV: Được biết, ngày 10/11/2012, BV Bạch Mai sẽ tổ chức khám sàng lọc miễn phí căn bệnh này, vậy những đối tượng nào nên đi khám và người khám có quyền lợi gì?

PGS.TS. Ngô Quý Châu: Vài năm trở lại đây, để giúp sàng lọc và phát hiện sớm người mắc BPTNMT, BV Bạch Mai thường xuyên tổ chức khám bệnh miễn phí cho người dân. Trong đợt khám lần này dự kiến sẽ khám sàng lọc cho khoảng 1.000 người. Đối tượng nên đi khám là những đối tượng có ít nhất một trong các yếu tố sau: hút thuốc lá, thuốc lào trên 10 năm; trực tiếp đun bếp (than, củi, rơm, rạ) trên 30 năm; tiếp xúc bụi, hóa chất nghề nghiệp; khó thở nặng dần theo thời gian; ho liên tục trong nhiều tháng, nhiều năm; thường xuyên khạc đờm vào buổi sáng; bản thân, hoặc gia đình có người mắc bệnh dị ứng, viêm mũi dị ứng hoặc mắc hen phế quản lâu năm.

Lợi ích của việc được khám sàng lọc bệnh COPD: Việc khám sàng lọc giúp phát hiện cả những người có bệnh, nhưng chưa được xác định bệnh, phát hiện những người bệnh nhẹ, các dấu hiệu chưa điển hình, nên người bệnh vẫn ở nhà, không đi khám bệnh.

Đo thông khí phổi cho bệnh nhân, chẩn đoán bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.   Ảnh: ĐA

Người đến khám sẽ được tiến hành đo chiều cao, cân nặng, kiểm tra chức năng hô hấp, đo lưu lượng đỉnh kế phổi, thông báo kết quả khám sàng lọc và nhận được tư vấn sau sàng lọc phù hợp. Bên cạnh đó, bệnh nhân sẽ được phát thuốc nếu được chẩn đoán mắc bệnh COPD.

PV: Với điều kiện sống hiện nay, số bệnh nhân mắc COPD dự đoán sẽ ngày càng tăng cao, vậy PGS có khuyến cáo gì để người dân có thể phòng ngừa? Với người  không may đã mắc bệnh, PGS có lời khuyên nào?

PGS.TS. Ngô Quý Châu:  Để  phòng ngừa bệnh COPD, người dân tránh tiếp xúc với các yếu tố gây bệnh như khói thuốc lá, thuốc lào, khí thải, tiếp xúc bụi, hóa chất nghề nghiệp. Đặc biệt không được hút thuốc lá, thuốc lào…

Đối với người không may đã mắc bệnh, trước hết người bệnh phải tuân thủ nghiêm túc các chỉ dẫn của bác sĩ như: bỏ hút thuốc, tránh tiếp xúc với khói thuốc; dùng thuốc giãn phế quản và corticoid phù hợp, đầy đủ; tiêm phòng vắc-xin cúm và phế cầu. Thứ hai, bệnh nhân nên có kiến thức đầy đủ về bệnh COPD (hiểu về bệnh và các dấu hiệu cần thay đổi điều trị, khám bác sĩ hoặc nhập viện cấp cứu). Thứ ba, bệnh nhân nên duy trì tinh thần lạc quan thoải mái, ăn uống đầy đủ dinh dưỡng. Từ đó, không những kiểm soát được bệnh mà còn giảm các đợt cấp không phải nhập viện đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống của bản thân.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

Tuệ Khanh  (thực hiện)