Giun đất, tên khác là giun khoang, trùn hổ - là một dược liệu được dùng làm thuốc chữa bệnh với tên thuốc là địa long hay thổ long, khau dẫn. Nguời ta bắt giun đất quanh năm, chủ yếu vào mùa mưa. Chỉ lấy những con to cỡ 10-30cm chiều dài và 5-10mm đường kính, có khoang ở cổ.
Giun đất đem về cho vào tro bếp, dùng rơm xát nhẹ hoặc rửa bằng nước bồ kết hay nước phèn chua cho sạch lớp nhớt bên ngoài. Sau đó cắt bỏ đầu tuốt cho ra hết đất cát trong bụng rồi lộn lớp da phía trong của giun ra ngoài bằng một que nhỏ. Dùng nước ấm rửa nhiều lần cho sạch, cuối cùng rửa bằng nước nóng có pha ít muối, rồi đem phơi hoặc sấy khô. Có nơi người ta không rửa nước mà rửa toàn bằng rượu. Hoặc sau khi xát hết nhớt, cắt bỏ đầu và đuôi, luồn một dao nhỏ hoặc que nứa vào rạch bụng, banh ra, rửa sạch đất cát, tẩm rượu cho giun săn lại, rồi sấy khô lấy tên thuốc là địa long.
Địa long có vị mặn, hơi tanh, tính lạnh, không độc, có tác dụng thanh nhiệt, bình can, chỉ suyễn, thông kinh lạc, lợi tiểu, hạ áp, được dùng riêng với liều hằng ngày là 6-12g sắc uống hoặc 2-4g dưới dạng bột.
Có thể phối hợp địa long với nhiều vị thuốc khác trong những trường hợp sau:
Chữa sốt cao, co giật: địa long 30g, quả trám trắng 100g. Cả hai thứ phơi khô, tán nhỏ, rây bột mịn, trộn với hồ hoặc mật làm viên chừng 5g. Mỗi ngày uống 6 viên, chia làm 2 lần trước bữa ăn.
Chữa sốt phát ban, sốt xuất huyết: địa long 5-6 con, cỏ nhọ nồi 10g, bạc hà 8g, trắc bá 8g, lá dâu 8g, kinh giới 8g, củ sả 5g. Tất cả thái nhỏ, phơi khô, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm 2 lần trong ngày.
Chữa tăng huyết áp: địa long 12g, cao ngựa 10g, thịt gà 50g, cần tây 50g, nấm hương 10g, hành, gừng, muối (mỗi thứ 5g). Tất cả nấu với 100ml nước cho thật nhừ. Ăn cả cái lẫn nước làm một lần trong ngày.
Chữa liệt nửa người, mồm méo, sùi bọt: địa long 8g, đương quy 8g, hoàng kỳ 8g, xích thược 6g, xuyên khung 4g, đào nhân 4g, hồng hoa 4g. Sắc uống ngày 1 thang.
Chữa cấm khẩu, tê bại: địa long, lông nhím, quả bồ kết (lượng mỗi thứ 12g) đốt thành than, tán bột. Mỗi lần uống 4-8g với nước ấm. Ngày 2 lần.
Chữa sốt rét: địa long 12g, vỏ thân cây xoan rừng 12g, hậu phác nam 12g, gừng 8g, trần bì 8g, dây thần thông 8g. Tất cả phơi khô tán nhỏ, rây bột mịn trộn với hồ làm thành viên, uống hết trong một ngày.
Hoặc địa long 8g; quả na điếc 40g, tẩm rượu sao vàng, phèn phi 20g. Tán thành bột mịn, luyện với nước tỏi làm viên bằng hạt đỗ xanh. Người lớn ngày uống 2 lần, mỗi lần 10 viên. Dùng 4-5 ngày.
Dùng ngoài: địa long đốt tồn tính, tán nhỏ, trộn với mỡ lợn, bôi chữa lở vành tai. Hoặc bột địa long trộn với lòng trắng trứng gà, đánh nhuyễn, phết vào chỗ đau, chữa sưng bìu ở trẻ em.
DS. Hữu Bảo
