Bệnh gút (bệnh thống phong) là một bệnh được biết đến lâu đời nhất của loài người (đã hơn 2.000 năm), trước đây được coi là “bệnh của người giàu”, bởi vì liên quan đến chế độ ăn dư thừa chất đạm. Ở Việt Nam, hiện có đến hàng triệu người đang phải khổ sở vì bệnh gút. Việc điều trị còn có một số khó khăn, nhất là người cao tuổi (NCT).
Những ai dễ bị mắc bệnh gút?
Bệnh gút thấy ở người già nhiều hơn ở người trẻ và thường bắt đầu ở lứa tuổi 40 - 60. Với phụ nữ, tỷ lệ mắc bệnh gút rất thấp, thường xuất hiện sau khi mãn kinh. Nguyên nhân của bệnh gút là do sự tăng cao chất axit uric trong máu rồi được đào thải ra ngoài bằng nước tiểu một cách kịp thời (chiếm 90%). Khi axit uric tăng trong máu mà không được đào thải ra ngoài bằng nước tiểu một cách kịp thời, chúng kết hợp lại và tạo nên những khối trong suốt gọi là tinh thể muối urat, tích tụ ở các khớp xương (gọi là tophus), các gân, mô, bao khớp và dẫn đến sự viêm, sưng tấy cũng như đau nhức. 3/4 số người bị gút vừa bị sưng ở ngón chân cái, vừa bị đau ở các khớp xương khác như đầu gối, mắt cá cổ chân, cổ tay, ngón tay hay khuỷu tay. Phụ nữ thường bị ở tay. Như vậy, bệnh gút có liên quan mật thiết đến chế độ ăn (ăn nhiều phủ tạng động vật, hải sản), uống (uống nhiều rượu bia, chất có cồn). Sự rối loạn chuyển hóa purin gây tăng axit uric trong máu thường còn kèm theo nhiều rối loạn chuyển hóa khác như rối loạn lipid máu (trên 84%), rối loạn đường máu, tăng huyết áp, suy giảm chức năng gan, sỏi thận, suy thận. Và bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, tăng mỡ máu, hẹp lòng động mạch (do xơ vữa động mạch), phẫu thuật, các bệnh lý và tổn thương nặng, đột ngột, ít vận động cũng làm tăng axit uric máu...
Điều trị còn nhiều khó khăn
Hầu hết các loại bệnh, nhất là nhiễm khuẩn, khi xác định được nguyên nhân thì việc điều trị thuận lợi hơn rất nhiều, nhưng với bệnh gút việc điều trị dứt điểm không đơn giản chút nào, đặc biệt ở NCT. Tuổi càng cao thì việc điều trị bệnh gút càng có nhiều bất lợi, bởi vì, sức đề kháng ngày càng giảm. Một khó khăn khá phổ biến trong điều trị gút nói chung và với NCT nói riêng, đó là dùng thuốc gì có hiệu quả, bởi NCT thường ít khi tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ điều trị, thường chỉ dùng thuốc khi bị cấp tính, sau đó ngưng thuốc trong khi bệnh gút vẫn âm thầm tiến triển. Lý do ngại dùng thuốc là vì điều trị bệnh gút hiện nay vẫn là dùng thuốc giảm đau, chống viêm và hạ axit uric máu, chưa có một loại thuốc nào đặc trị. Tuy nhiên, thuốc giảm đau chống viêm đặc hiệu là colchicin, song thuốc này có tác dụng phụ là gây rối loạn tiêu hóa, ảnh hưởng đến dạ dày và không dùng được cho những bệnh nhân bị suy gan, suy thận, bệnh nhân có cơ địa dị ứng. Hơn nữa nếu dùng quá liều thì dễ gây ngộ độc, rất nguy hiểm, vì vậy, người dùng có thể e ngại mỗi khi dùng thuốc. Trong trường hợp dùng thuốc chống viêm, giảm đau một cách nhanh chóng là loại không steroid (hoặc kết hợp với thuốc cochicin) nhưng các thuốc này vẫn có nhiều tác dụng phụ (tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa, loét dạ dày tá tràng, tăng huyết áp, giảm bạch cầu trung tính hoặc trầm trọng hơn là có thể hủy hoại tủy xương nếu dùng ở liều cao). Ở NCT có cơ địa dị ứng thì việc dùng thuốc allopurinol để làm giảm axit uric máu cũng gặp không ít khó khăn, cần phải cân nhắc thật kỹ. Đây là thuốc có tác dụng làm giảm nồng độ axit uric máu tương đối hiệu quả, tuy nhiên khi sử dụng lâu dài có thể gây sỏi thận, suy thận cùng nhiều biến chứng khác của nó, đặc biệt rất dễ gây dị ứng (nổi mẩn, ngứa, trầm trọng hơn là sốc phản vệ gây tử vong nếu không cấp cứu kịp thời). Bên cạnh đó, NCT có thể mắc thêm các bệnh khác như thoái hóa khớp, viêm khớp dạng thấp, rất dễ chẩn đoán nhầm với bệnh gút, trong khi việc điều trị không giống nhau, từ đó có thể đưa đến các tác dụng không mong muốn, thậm chí bệnh gút vẫn tồn tại. NCT cũng có thể cùng một lúc mắc cả 2 hoặc 3 bệnh (gút, viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp) thì việc điều trị càng khó khăn, đặc biệt là lạm dụng thuốc corticoid gây nhiều biến chứng nguy hiểm (viêm, loét, chảy máu dạ dày hoặc loãng xương...) cho NCT. Ngoài ra, có một số người bị bệnh gút nhưng không lường hết các biến chứng có thể gây ra nên chủ quan, khi bị cơn cấp tính thì lo lắng nhưng sau đó lại sinh hoạt, ăn uống không kiêng khem đúng mức làm cho bệnh ngày càng nặng thêm.
BS. Đặng Bùi Phương Linh
