Xử lý bệnh thường gặp ở khớp gối

Khớp gối là khớp lớn nhất của cơ thể. Đây là một khớp có biên độ vận động lớn và linh hoạt, đóng vai trò chịu lực chính khi chúng ta đi đứng hoặc chạy nhảy. Chính biên độ cử động lớn và khả năng vận động phức tạp khiến khớp gối dễ bị tổn thương. Tổn thương này rất đa dạng và nhiều mức độ, vì vậy, việc nhận biết và phòng tránh vô cùng quan trọng.

Khớp gối bao gồm hai mặt khớp, đó là mặt khớp xương đùi - xương cẳng chân và mặt khớp giữa lồi cầu đùi - xương bánh chè. Giữa mặt khớp xương đùi và cẳng chân có sụn chêm. Sụn chêm chêm giữa mặt sụn khớp xương đùi và xương cẳng chân nhằm mục đích giảm xóc trong quá trình vận động.

Một số bệnh lý về khớp gối thường gặp

Thoái hóa khớp: Thoái hóa khớp gối là biểu hiện của thương tổn trên bề mặt sụn khớp, do tác động của nhiều nguyên nhân làm cho bề mặt sụn khớp bị hư. Ở giai đoạn sớm, khớp gối chưa hư ngay do dịch khớp bên trong mới có biểu hiện bị hao hụt. Khi dịch khớp hao hụt càng nhiều thì độ ma sát giữa các đầu khớp sẽ tăng lên và chịu lực tác động nhiều hơn. Điều này làm bề mặt sụn khớp bị mòn dần và đưa đến tình trạng hẹp khe khớp gối. Theo thời gian, thương tổn “ăn” dần từ bề mặt của sụn rồi khuyết dưới mặt sụn, gây thương tổn tổ chức dưới sụn và phá hủy đến mô xương. Đến giai đoạn ăn vào mô dưới sụn sẽ tạo nên tình trạng khuyết xương mà trên hình ảnh Xquang thường được gọi là gai xương.

Điều trị thoái hóa khớp giúp tái tạo lại lớp sụn bề mặt bị tổn thương.

Viêm sụn: sụn khớp có vai trò quan trọng trong việc chống sốc, điều chỉnh áp lực trong khoang khớp để khớp có thể vận động bình thường. Tuy nhiên, để sụn khớp hoạt động thì cần có vai trò hỗ trợ tích cực của xương dưới sụn - phần nằm ngay sát dưới sụn khớp (đầu xương). Ngoài việc hỗ trợ sụn khớp, xương dưới sụn còn cung cấp một phần dinh dưỡng cho sụn canxi nằm gần mặt xương dưới sụn, thúc đẩy quá trình chuyển hóa tại sụn khớp. Khi bị viêm sụn là sự bất thường tạo canxi nằm dưới lớp sụn.

Bệnh lý dây chằng: Có bốn dây chằng chính ở khớp gối hoạt động như những sợi dây mạnh mẽ để giữ xương với nhau và giữ cho khớp gối ổn định. Các bệnh lý về dây chằng thường do vận động xoắn mạnh khớp gối gây giãn, rách hoặc nặng hơn là đứt dây chằng.

Tổn thương sụn chêm: Sụn chêm gối là hai mảnh sụn nằm ở giữa lồi cầu và mâm chày ở bên trong và bên ngoài. Sở dĩ có tên là sụn chêm vì nằm chêm giữa hai cấu trúc lồi cầu đùi ở trên và mâm chày ở dưới. Chức năng của miếng sụn này là làm giảm lực tác động lên lồi cầu và mâm chày khi đi, góp phần giữ vững khớp gối. Tổn thương sụn chêm thường do chấn thương hoặc do quá trình thoái hóa.

Đau bánh chè: Xương bánh chè nằm trong hệ thống gân duỗi gối, che chở mặt trước khớp gối. Mặt sau xương bánh chè liên quan trực tiếp với khớp gối nên dễ bị tổn thương và thường do chật xương bánh chè hoặc chấn thương.

Bệnh lý bao hoạt dịch: Bao hoạt dịch là một túi chứa chất dịch khớp nằm giữa sụn khớp, dây chằng và màng hoạt dịch, có tác dụng như chất đệm của khớp nhằm hạn chế các tác động của trọng lực tác động vào khớp. Khi bao hoạt dịch bị viêm sẽ ảnh hưởng rất lớn đến khớp, dây chằng và các cơ, vận động khó khăn, nếu không phát hiện sớm và chữa trị kịp thời có thể để lại hậu quả xấu.

Ngoài các bệnh lý kể trên còn có các bệnh lý viêm gân khớp gối, viêm gân bánh chè và hội chứng dải chậu chày. Ngoài ra, đối với trẻ em còn gặp thêm bệnh Osgood Schlatter và Sinding Larsen.

Làm gì để phòng ngừa?

Để phòng các bệnh lý về khớp nói chung và khớp gối nói riêng, cần luyện thói quen sinh hoạt hàng ngày thực hiện chế độ sinh hoạt, nghỉ ngơi hợp lý, khoa học có tác dụng phòng ngừa và giảm đau khớp gối hiệu quả. Không nên làm việc quá sức, nhất là các công việc như mang vác nặng gây chèn ép khớp. Nên ngưng làm việc ngay khi cảm thấy mệt và đau, sau đó từ từ bắt đầu lại với tốc độ chậm hơn; Chế độ ăn được khuyến khích đối với người bệnh đau xương khớp là nên ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi, nhất là các loại rau có màu xanh đậm (như rau cải, súp lơ xanh...), đảm bảo đầy đủ canxi như uống sữa để xương thêm chắc khỏe. Bên cạnh đó, người bệnh cần ăn đầy đủ lượng chất đạm và tinh bột để đảm bảo cơ thể không bị thiếu dinh dưỡng. Trong chế độ ăn, nên ưu tiên sử dụng các loại dầu thực vật, các loại thực phẩm chứa nhiều axit béo omega-3 (có nhiều trong cá thu, cá ngừ, cá hồi...). Ngoài ra, người bệnh cần chú ý tránh, không nên ăn quá mặn hay quá ngọt. Đặc biệt, nên hạn chế uống bia rượu và các chất kích thích thần kinh vì các chất này thường gây co cứng cơ, giảm tác dụng của thuốc điều trị bệnh cơ xương khớp. Một số loại thực phẩm không tốt cho bệnh nhân đau khớp gối như cà chua, tinh bột đã qua chế biến như bánh mì trắng, bột mỳ, kẹo, mỡ có acid béo no.