Tiếp theo số 90
Cái thế giới mạng hay thật. Tôi sang bên này mà ở nhà các nhà văn đàn anh Hà Phạm Phú, Văn Chinh và bạn bè... vẫn “chỉ đạo” được liên tục. Thì cũng phải thôi, tiếng tăm thì lõm bõm nếu không muốn nói là mù đặc khi nghe họ nói rất nhanh. Thế nên hàng ngày tôi đăng các “tút” ngắn lên phây búc, có gì chưa hiểu thì hỏi, thế mà thông suốt, ro ro, các bác từ nhà hướng dẫn mọi sự cứ như đang cầm tay chỉ việc, thậm chí bác Văn Chinh còn cụ thể: “Giờ ấy ngày ấy chú phải làm được việc ấy...”. Như một chiều nọ, tôi được ông Guide đưa vào một nơi không có trong chương trình mà ông ấy giải thích mãi vẫn chịu không biết là cái gì chỉ biết đấy là một nơi rất trang nghiêm, rộng rãi, hoành tráng, xây kiểu nửa đền nửa chùa, có sân rất rộng, có đội lính gác rất chuyên nghiệp, khi đổi gác có hàng trăm người đứng xem, quay phim chụp ảnh, không chỉ dân du lịch mà cả người sở tại. Đang định hỏi giáo sư Gúc (mà có hỏi cũng phải nhờ con gái dịch vì trình ngoại ngữ của tôi nhìn vào sẽ đảo mắt ngay) thì một chú em bạn phây là chủ doanh nghiệp ở Hà Nội nhảy vào bảo em có cô bạn 20 năm trước học cùng đại học chuyên ngữ với em, hiện đang là chủ gia đình ở Đài Bắc, gần chỗ bác ở, để em giới thiệu cho bác làm quen có gì nhờ giúp đỡ. Ngay lập tức tôi kết bạn facebook và hỏi về cái chỗ ấy là cái gì thì té ra nó là cái đài tưởng niệm liệt sĩ của Đài Loan, do Chính phủ làm.
Những cục “nấm” ở Công viên địa chất Dạ Liễu.
Đã bảo Đài Loan tưởng nhỏ nhưng té ra rất rộng, dù phương tiện di chuyển rất thuận tiện, nhất là tàu điện ngầm. Còn đường bộ thì cứ có cảm giác là toàn bộ tài nguyên đất người ta dành cho đường và không chỉ đường trên mặt đất như thông thường, mà còn chằng chịt đường trên cao và đường dưới lòng đất. Nên khi được giới thiệu với cô bạn kia, tôi vừa phấn khởi vừa ngại. Phấn khởi vì mình sẽ gặp được người Việt ở Đài Loan đã lâu, sẽ hiểu nhiều về Đài Loan và những người Việt đang ở Đài Loan, nhưng ngại là ai cũng có công có việc, mà mỗi lần di chuyển gặp nhau nó xa xôi quá. Anh bạn kia thì rất nhiệt tình: Bạn em rất tốt với bạn, gặp người Việt sang cô ấy cũng rất mừng, cô ấy sẽ gặp anh và mời anh uống bia để... đỡ nhớ quê.
Thế nhưng cuộc hẹn vào chiều chủ nhật ấy đã không thành, đơn giản là bởi cô ấy có việc bên gia đình chồng, phải ra ngoại thành, về không kịp.
Hai bố con cầm theo bản đồ đi xem chợ đêm.
Lên chặng tàu điện ngầm thứ nhất thấy ngay một băng ghế 4 thanh niên đang ngồi và nói tiếng... Nghệ. Cô bé ngơ ngác nhất tên là Chiến, mới sang được 3 tháng. Chủ nhật đi 4 chặng để thăm anh, đã sang đây làm đến kỳ thứ 2. Mỗi kỳ 3 năm, hết lại về làm lại hồ sơ thủ tục sang lại. Trước, để tiết kiệm cả tiền và thời gian, lao động ta chọn cách... trốn lại, nhưng giờ bị bắt rất dữ nên cứ đường đường mà làm, tức là về rồi lại sang. 4 chặng đi của cô bé là xe buýt, tàu lửa, tàu điện ngầm và cuối cùng là taxi. Tôi khen cô bé giỏi vì... nhớ đường, chứ cứ như tôi là sẽ lạc lung tung và sẽ náo loạn lên cho xem. Mà mấy ngày ở Đài Bắc chả thấy bóng dáng ông cảnh sát nào, nên cũng không biết màu áo của họ ra sao (kể cả các doanh trại quân đội, đi cứ cố nhướng mắt lên tìm mà chả thấy, chỉ thấy các trụ sở phòng cháy chữa cháy, biết vì thấy trong sân đậu nhiều xe chữa cháy). Chiến kể, để sang đây làm, cô làm cho một xưởng da, còn mấy người đi cùng làm cho hãng điện và điện tử, tốn hết 4 đến 5 ngàn đô. Sang đây lương từ 800 đến 1.000 đô một tháng, nếu được tăng ca thì lương cao hơn. Tôi bật cười vì chữ “được”. Chiến bảo cháu rất thích tăng ca, vì nhanh có tiền trả nợ. Phải gửi về cho bố mẹ trả nợ tiền vay để đi rồi mới tích lũy. Thông thường là đợt đi đầu 3 năm chỉ đủ ăn và trả nợ, chuyến sau mới tích lũy được. Hỏi chủ đối xử thế nào, bảo rất tốt chú ạ. Chủ cho ăn ở trong xưởng, thi thoảng tổ chức riêng cho công nhân Việt Nam đi nghỉ, chơi tập thể. Tôi cũng ra vẻ am hiểu kinh tế, bảo với Chiến là chắc không đến 3 năm đâu, bởi cứ cho là lương 800 nhé, cháu tằn tiện tiêu 3 trăm thôi, còn 500 gửi về. Mỗi tháng 500 thì chỉ 10 tháng là đủ 5 ngàn rồi. Nó cãi: Ơ còn lãi nữa chứ chú, với lại cũng... chưa đến 3 năm thật. Tôi bảo hỏi để mừng cho các cháu thôi, chứ yên tâm chú không phải thuế vụ đâu mà sợ. Hầu hết những người sang Đài Loan làm sau đó đều về đưa anh em bà con sang làm. 4 cháu tôi gặp đây đều có anh hoặc em ruột làm trước rồi đưa sang, và cứ chủ nhật thì đi thăm nhau, nấu ăn, ngủ rồi lại lên tàu về, có khi cách nhau mấy trăm cây số. Với lại bây giờ nhất cử nhất động nhắn nhau qua mạng, bố mẹ ở nhà cũng nói chuyện xem hình live con cháu thường xuyên...
Người Đài Loan cực kỳ tự hào với cái tháp Taipei 101 của họ. Bằng chứng là ai cũng hỏi tôi đã đến đấy chưa. Tôi đã từng đến tháp Petronas của Malaysia và đã thấy nó hoành rồi, giờ nghe nói anh này cao hơn nữa, thế thì phải đến thôi. Lại tay cầm bản đồ, tụt xuống đất đi tàu điện ngầm. Ngay dưới cái khách sạn tôi ở là ga tàu điện ngầm nên rất tiện lợi...
Tòa nhà Taipei 101 từng là tòa nhà cao nhất thế giới với 509m. Nói “từng” là bởi năm 2010 thì nó bị tòa nhà ở Đu Bai vượt mặt. 2 chặng tàu điện ngầm và 5.007 bước đi bộ thì đến nơi (cái anh iPhone giờ có chương trình đếm bước đi bộ tiện lợi thật). Người đông như chuẩn bị vào sân xem bóng đá, nhưng tất cả đều xếp hàng trật tự mua vé, xong lại lặng lẽ xếp hàng vào thang máy, lên đỉnh và... ngắm... Lại dở máu con buôn nửa thì, buôn đâu lỗ đấy mà tính rằng, với mỗi vé 500 đài tệ mà người cứ dằng dặc thế này thì chả mấy chốc mà họ thu hồi vốn, ấy là chưa kể cho thuê mấy chục tầng ấy nữa, cứ là sáng choang, thơm phức, ai lên rồi cũng phải lượn một vòng các gian hàng, dẫu lác đác mới có người mua thì cũng đã vẫn là tấp nập rồi. Mà cái thang máy cũng khiếp, thông số hiện lên cho biết nó chạy hết 37 giây, êm ru, như không chạy, lên tầng cao nhất, tầng 89.
Ý thức của dân là vô cùng quan trọng để phát triển và duy trì một xã hội văn minh. Nếu không có ý thức tự giác chấp hành các quy chuẩn xã hội thì dẫu có phát triển đến mấy vẫn là xã hội mông muội, hoang dã...
Ở Đài Loan, ta thường xuyên gặp cảnh người đi bộ xếp hàng ở các... nút giao thông (nói thêm phần lớn người đi bộ đã di chuyển bằng phương tiện tàu cao tốc ngầm). Thì ra họ đợi đèn xanh để qua đường. Bên ta, người đi bộ, thậm chí xe đạp là có quyền sang đường bất cứ lúc nào. Ở đây, các ngã tư, ngã sáu với vạch kẻ đường rõ ràng được mọi người chấp hành tăm tắp. Có lúc tất cả các hướng dừng, chỉ một hướng di chuyển, và có lúc tất cả các hướng xe cộ đều dừng chỉ để người đi bộ đi chéo qua nút giao, chỉ khi nào có đèn xanh thì mới qua, hàng một và rất nhanh. Tác phong đi bộ quen khiến bước của họ dài, rất đẹp, nhất là các cô gái.
Khi lên thang cuốn, không ai bảo ai, tất cả đều đứng nép về bên phải, chừa khoảng trống bên trái cho những người vội, bước trên thang cuốn cho nhanh. Cũng như thế, tất cả các nơi công cộng đều có chỗ cho người khuyết tật. Cái tàu điện ngầm vun vút ấy, mỗi hàng ghế màu xanh đều có 2 cái ghế khác màu, thường là màu đen dành riêng cho người khuyết tật, hết ghế mọi người đứng chứ chả có ai ngồi vào đấy dù lúc ấy ghế để không. Thang máy cũng như vậy.
Mua vé lên tòa nhà 101 cũng xếp hàng, vào thang máy để lên tháp cũng xếp hàng dài dằng dặc, không ai chen ngang, dù có cái cửa để cho người tàn tật luôn mở và... không có người gác, cũng không ai lành lặn bước vào, mà đều đi vòng đến mấy chục mét để xếp hàng. Bên ta nhé, thử ngắm một lúc ở cái nơi tưởng là văn minh nhất, là sân bay mà xem. Chen ngang vô thiên lủng, kể cả mấy bố cặp da vét tông...
Vấn đề là, tất cả mọi người vô cùng tự giác, họ coi đấy như là việc bình thường, như lẽ đương nhiên, chứ không phải là bắt buộc. Họ tự giác kiểu như cứ có 3 người trở lên là xếp hàng dọc. Cũng như các toa tàu đều có mấy cái ghế khác màu ở ngay cửa lên xuống dành cho người tàn tật, khách đông đến mấy, đứng chen nhau thì mấy cái ghế ấy vẫn để không. Tôi đã say sưa chụp ảnh những cái ghế không trên những toa tàu giờ tan tầm toàn người đứng ấy. Sang đây mấy ngày, tôi chưa thấy bóng dáng một ông cảnh sát nào cả, chưa biết trang phục của mấy ông công lộ ra sao, mà tất cả cứ răm rắp, quy củ chứ không như bên ta, cứ nhăm nhăm không có cảnh sát là vượt, thậm chí có cảnh sát cũng vượt, bị thổi tính sau. Mọi người sợ cảnh sát chứ không sợ luật. Con gái tôi bảo: Xe vun vút thế anh bất tuân một tí là chết ngay, và luật phải nhắm về phía kẻ sai chứ bên ta có việc gì thì xử anh gây tai nạn đã, dù người bị nạn là kẻ phạm luật, vậy thì bao giờ dân tự giác chấp hành luật. Kiểu chấp hành như bên Đài Loan nó thấm vào máu từ bé rồi, con người từ nhà trẻ, mẫu giáo đã được giáo dục như thế rồi, nó như cơm ăn nước uống, như hít thở rồi...
Tôi còn có một cuộc đàm đạo thú vị với một hướng dẫn viên du lịch vào một tour của ngày hôm sau. Phải nói là một cuộc “chiến đấu ngoan cường” để giành quyền được hiểu biết. Là cái tour thứ 2 mua của khách sạn đi trong thành phố lại vẫn chỉ có... một người, là tôi. Điều đầu tiên là thấy sự chuyên nghiệp khi họ coi một người cũng như mười người, dù nếu đủ mười người thì họ có 12 nghìn Đài tệ, còn mình tôi thì chỉ có 1.200 mà vẫn phải 1 xe với 1 tài xế 1 hướng dẫn viên...
Ấy là tôi và hướng dẫn viên nói chuyện với nhau bằng... giáo sư Gúc. Hai cái điện thoại được lôi ra, hướng dẫn viên một cái và tôi một cái. Cứ một tràng tiếng Hoa nó lại hiện ra một dòng tiếng Việt, có cả tiếng đọc nữa. Và cuộc hành hạ nhau bằng Gúc dịch bắt đầu... Nói hành hạ bởi anh Gúc dịch buồn cười vô cùng, đại loại: Nữ hoàng có 2 cái sừng nhưng bà ăn bánh rán và ông ta chưa có gia đình vì ông ta đang đi học ở nơi cái đầu của ông ta, gió đang rất mát, ông có muốn cái chân bị cụt không?...
Lại nhớ chuyện thi thoảng nghe tin người Việt sang nước ngoài “cầm nhầm” đồ chưa trả tiền bị bắt và bị bêu. Té ra các siêu thị lớn cho đến các cửa hàng nhỏ bên này đều không thấy người kiểm soát, không bắt bỏ túi xách, cặp, balô... ở ngoài... mà khách cứ tự do vào, chọn hàng thoải mái, rồi lại quầy tính tiền, một cách vô cùng tự giác. Tôi đã đứng ngắm rất lâu mấy cháu học sinh vào một cửa hàng chọn đồ, và nghĩ, nó có bỏ một ít vào cái balô cũng chả ai biết. Nhưng các cháu rất tự giác bỏ đồ mình chọn vào cái rổ mang đến tính tiền. Cái chợ đêm Đài Bắc nghìn nghịt người thế, mỗi gian hàng chỉ một vài nhân viên, chủ yếu là để giúp khách chọn đồ và thanh toán tiền, nếu như ở Việt Nam thì chưa biết điều gì sẽ xảy ra, nhưng ở đây, tuyệt nhiên ngăn nắp quy củ. Vài vụ “cầm nhầm” kia chắc do các bạn ấy tưởng mình đang ở... Việt Nam...
Cứ có cảm giác Đài Loan giống như Vũng Tàu và Đà Lạt cộng lại, có điều họ giữ gìn rất kỹ, cái gì bảo tồn là bảo tồn, cái gì xây dựng ra xây dựng, cứ thế song hành trong sự phát triển, để bây giờ Đài Loan, bên cạnh những tòa nhà chọc trời, những Metro sâu hoắm dưới đất, vẫn còn đó những cánh rừng nguyên sinh, nhưng thảm cỏ, những bãi biển đẹp mê hồn.
Tôi dành trọn buổi sáng cuối cùng đi thăm khu Công viên địa chất Yehliu (Dạ Liễu). Té ra cái nơi lâu nay mình hay thấy trên bưu ảnh, trên lịch... thì hôm nay lại được đến. Hàng triệu năm, nước cứ thế bào, vỗ, mơn man, gào thét... thành ra một thắng cảnh tuyệt vời như thế để Đài Loan hãnh diện với nhân loại... Nơi đây ngày đẹp trời có thể thấy thấp thoáng Nhật Bản và Trung Hoa đại lục. Hàng trăm cục nấm đá to nhỏ đủ loại hình thù đã tạo nên một kỳ quan độc đáo để đón hàng ngàn du khách mỗi ngày, dù nắng nóng như cái buổi sáng tôi lang thang trong đắm say và ngạc nhiên cực độ trước đặc ân của thiên nhiên dành cho con người, và cũng trước cái cách mà người Đài Loan đã làm để giữ nó nguyên vẹn để hôm nay loài người biết trước đó hàng triệu năm, thiên nhiên đã vĩ đại như thế nào?...