Đông y gọi liệt mặt ngoại biên hay liệt dây thần kinh 7 ngoại biên là trúng phong hay miệng méo mắt xệch. Nguyên nhân của bệnh là do nóng trong, đêm nằm bị tà xâm nhập mà gây ra bệnh. Biểu hiện: Sau ngủ dậy, người bệnh thấy mặt mũi méo xệch về một bên (nhân trung lệch, mắt nhắm không kín...). Nguyên tắc trị liệu là khử phong tản tà, thư gân hoạt huyết. Có thể dùng các biện pháp châm cứu, xoa bóp bấm huyệt. Trong đó phương pháp xoa bấm huyệt có tác dụng trị liệu bệnh này tương đối hiệu quả.
Chuẩn bị bệnh nhân:
- Người bệnh ngồi trên ghế hoặc giường.
- Người chữa đứng cạnh. Trước khi tiến hành cần rửa tay, cắt móng tay sạch sẽ.
 Vị trí huyệt cần tác động: Tình minh: Trên góc khóe mắt trong 0,1 tấc. Ngư yêu: Chỗ lõm trung tâm lông mày. Ty trúc không: Chỗ lõm mé ngoài đuôi lông mày. Đồng tử liêu: Khóe mắt ngoài đo ra 0,5 tấc. Tứ bạch: Mắt nhìn thẳng, từ con ngươi xuống 1 tấc, chỗ lõm của vành mắt. Thừa khấp: Trên bờ hốc mắt dưới. Nghinh hương: Cạnh cánh mũi 0,5 tấc. Hạ quan: Chỗ lõm bờ dưới sau cung gò má, chỗ khi mở miệng ra có lỗ, ngậm miệng thì khép lại. Giáp xa: Ở phía trên trước góc xương hàm dưới, chỗ khi dùng sức cắn răng thì cơ nổi lên. Địa thương: Từ mép miệng đo ra 0,5 tấc. Thái dương: Chỗ lõm giao điểm của đuôi mắt với khóe ngoài mắt. Phong trì: Bờ xương chẩm, chỗ lõm sau tai. Ế phong: Phía sau dái tai, chỗ lõm giữa góc hàm dưới và gai xương chũm. |
Tiến hành thủ pháp:
Thủ pháp vùng mặt: Bao gồm các huyệt sau: Ấn huyệt tình minh 100 lần, huyệt ngư yêu 50 lần; đồng tử liêu, ty trúc không, tứ bạch, thừa khấp mỗi huyệt 30 lần. Dùng ngón tay út bấm huyệt tình minh, các huyệt còn lại dùng ngón tay cái. Nếu bệnh tình nặng có thể bấm tăng lên đến 50 lần. Nếu công năng mí mắt trên giảm sút, ấn thêm huyệt ngư yêu, dương bạch và nhấc vê mí mắt 30 lần, trường hợp suy giảm công năng mí mắt dưới ấn huyệt tứ bạch, thừa khấp 30 - 50 lần.
Thủ pháp vùng miệng:
- Ấn day huyệt nghinh hương, hạ quan, giáp xa mỗi huyệt 30 - 50 lần.
- Dùng ngón tay cái kéo (đẩy) huyệt địa thương 30 - 50 lần (trường hợp nặng 100 lần).
- Dùng bàn tay xoa day mặt bệnh nhân 30 - 50 lần, chủ yếu xoa day bên bệnh, bên khỏe không làm. Day đến khi thấy da vùng mặt nóng lên mới được.
- Ấn day huyệt thái dương, phong trì, ế phong mỗi huyệt 30 - 50 lần.
Chú ý: thủ pháp nên nhẹ nhàng, không thô bạo hay nói cách khác, "vững, chuẩn, nhẹ, xảo" là nguyên tắc cần tuân theo của thủ pháp xoa bóp.
Thao tác
- Phép day: Lấy ngón tay hoặc gốc bàn tay đặt cố định ở nơi thực hiện chữa bệnh, tiến hành phương pháp di động da vùng huyệt về trước, về sau hoặc theo vòng tròn từ trong ra ngoài, từ ngoài vào trong. Làm khoan thai, sức day vừa phải.
- Phép bấm: Dùng phần cơ đầu chót ngón tay ấn mạnh vào huyệt vị mà không làm rách da. Muốn tạo lực bấm sâu cần gấp vuông góc đốt ngón 1 và 2.
Khi thao tác phải dùng sức tập trung vào đầu chót ngón tay để ấn mạnh vào đó nhưng nhất định không được làm rách da. Có thể đặt một khăn vải mềm mỏng lên nơi vùng huyệt sau đó mới bấm để giảm bớt sự kích thích quá mức.
BS. Nguyễn Hải Diệp