Xơ vữa động mạch là bệnh lý về mạch máu do có sự xơ cứng của mạch máu, từ đó làm cho lòng của mạch máu bị hẹp hơn bình thường và sự đàn hồi của mạch máu bị giảm đi.
Các chất mỡ trong máu tích tụ dần ở lớp trong của thành động mạch và do chất mỡ làm cho thành động mạch dày hơn, kết quả là các động mạch bị hẹp dần lại và lưu thông máu bị cản trở. Bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ mạch máu nào và vùng nào của cơ thể, nó chính là nguyên gây đột quỵ, những cơn đau thắt ngực và thiểu năng tuần hoàn ở cẳng chân. Bệnh này gặp nhiều nhất là ở người cao tuổi.
Nguyên nhân
Nguyên nhân hàng đầu làm phát sinh, phát triển bệnh lý xơ vữa động mạch là do cholesterol trong máu của cơ thể gây ra, mà chất này hoàn toàn phụ thuộc vào chế độ ăn uống hàng ngày của chúng ta. Trong những bệnh khác như bệnh đái tháo đường cũng liên quan chặt chẽ với việc làm tăng tỉ lệ chất cholesterol cao trong cơ thể. Ngoài nguyên nhân là cholesterol trong máu cao còn có một số yếu tố khác cũng góp phần trong bệnh lý vữa xơ mạch máu như hút thuốc lá, không vận động thể lực, tăng huyết áp và tình trạng thừa cân, béo phì.
Những triệu chứng
Ở giai đoạn sớm của bệnh thường không thấy dấu hiệu bất thường nào nhưng dần dần về sau, các triệu chứng được phát sinh rõ hơn do dòng máu cung cấp cho các cơ quan trong cơ thể ngày càng giảm sút bởi lòng mạch máu bị hẹp lại, nếu nặng hơn có thể gây tắc hoàn toàn dòng máu.
Đặc biệt hơn, nếu động mạch vành bị vữa xơ và bị tắc dần thì lượng máu cung cấp cho cơ tim bị giảm sút khi đó sẽ xuất hiện những triệu chứng như đau nhói trước ngực, nếu nặng gây ta triệu chứng đau thắt ngực. Trong trường hợp động mạch vành bị tắc nghẽn hoàn toàn sẽ xảy ra cơn đau tim đột ngột gây tử vong. Nhiều cơn đột quỵ ở người già thường do mạch máu cung cấp máu cho não bị xơ cứng và bị hẹp cho nên lượng máu đến não không đủ để nuôi não. Trường hợp động mạch ở cẳng chân bị xơ vữa thường có triệu chứng đầu tiên là cơn đau cơ với tính chất là đau vặn xoắn rất khó chịu do máu không được cung cấp đầy đủ để nuôi cẳng chân.
Làm sao phát hiện bệnh?
Ở giai đoạn sớm, bệnh chưa có triệu chứng rõ nhưng lại cần phải chẩn đoán sớm để chữa trị có hiệu quả. Do đó cần phải xét nghiệm máu định kỳ để kịp thời phát hiện nồng độ cholesterol trong máu, đồng thời qua đây cũng có thể tầm soát bệnh đái tháo đường, vì nó cũng là một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng mỡ trong máu cao. Trong trường hợp đã phát hiện bệnh lý rối loạn mỡ trong máu, người ta thường cho làm thêm những xét nghiệm với kỹ thuật cao hơn nhằm chẩn đoán và đánh giá chức năng động mạch tim, tình trạng dòng máu tuần hoàn, như:
- Siêu âm Doppler (Doppler ultrasound scanning).
- Làm điện tâm đồ (ECG).
- Chụp động mạch vành.
Phòng và điều trị bệnh
Tốt nhất là phòng bệnh xơ vữa động mạch, nếu đã có bệnh thì điều trị để làm giảm bớt tốc độ phát triển của bệnh.
Các biện pháp phòng bệnh tốt nhất:
- Chế độ ăn ít mỡ.
- Không hút thuốc lá.
- Luyện tập thể lực đều đặn hằng ngày.
- Cần cảnh giác với thừa cân, béo phì.
Trên đây là những biện pháp để làm giảm sự phát sinh, phát triển của bệnh xơ vữa động mạch. Trường hợp vẫn có tình trạng sức khỏe tốt nhưng qua xét nghiệm máu phát hiện tỉ lệ cholesterol trong máu cao thì cần phải thực hiện chế độ ăn hạn chế chất mỡ. Bên cạnh đó có thể dùng thuốc hạ cholesterol nhưng nhất thiết phải tuân thủ theo sự hướng dẫn và chỉ định của bác sĩ điều trị.
BS. HỒ VĂN CƯNG