Sự kiện gần đây nhất là cuốn bút ký chân dung 39 nhà văn, nhà thơ, họa sĩ... được “vẽ” bằng cả góc nhìn báo chí và văn học của cây bút trẻ Nguyễn Quỳnh Trang được công chúng đón nhận và ngợi khen đã cho thấy sự hào hứng, đón chờ với mảng sách đặc biệt này. Ở Việt Nam, trong mê trận sách hiện nay, mảng sách khắc họa chân dung văn nghệ sĩ giống như một điểm sáng đang chờ người khai hoang.
Ðiểm sáng trên thị trường sách
Bên cạnh các mảng sách có tính hư cấu cao, những cuốn sách lột tả, bình luận những góc khuất trong cuộc sống, đời tư các văn nghệ sĩ nổi tiếng luôn có một sức hấp dẫn khó chối từ. Những con người của công chúng, dưới ngòi bút của các cây viết sắc sảo, những thâm cung bí sử nghề nghiệp, cuộc sống riêng tư của họ được soi chiếu qua cách nhìn của quá khứ, hiện tại, tương lai tạo nên cái nhìn đa chiều. Cũng ở đó, công chúng thấy được thêm một góc nhìn mới về nghệ sĩ, bên trong ánh hào quang và cả những tai tiếng mà cả xã hội đều dõi theo.
Điều dễ nhận thấy ở những tác giả viết chân dung văn nghệ sĩ, họ đều là những con người của công chúng, với mối quan hệ thân tình với nhiều văn nghệ sĩ tên tuổi, có can đảm phản ánh một cách khách quan mà không quan ngại điều tiếng. Đó là nhạc sĩ Quốc Bảo (sách Những cái tên, những mặt người) với 20 chân dung văn nghệ sĩ, trong đó có những cái tên rất “hot” như ca sĩ Mỹ Tâm, Hồ Ngọc Hà, Trần Thu Hà, Khắc Triệu, Cẩm Vân, Bảo Chấn; nhạc sĩ Hà Quang Minh (Trên những ngón tay tôi) khắc họa chân dung ca sĩ Mỹ Linh, Hồ Ngọc Hà, người mẫu Xuân Lan, đạo diễn nổi tiếng “đanh đá” Lê Hoàng; Nguyễn Quang Lập (Bạn văn) viết về những cái tên nhắc tới là muốn mở sách ngay ra như Trần Dần, Xuân Diệu, Nguyễn Minh Châu, Hữu Thỉnh, Xuân Sách, Phan Tứ, Hoàng Phủ Ngọc Tường, Lâm Thị Mỹ Dạ, Nguyễn Trọng Tạo, Phùng Quán, Thạch Quỳ, Hoàng Ngọc Hiến, Trần Vàng Sao, Đỗ Trung Quân, Hồng Ánh, Trọng Đài...
Có thể nói hiện tại, sách chân dung văn nghệ sĩ là một trong những mảng sách bán chạy nhất trên thị trường. Lý do là bên cạnh giá trị thuần túy của sách nói chung, mảng sách này đã đề cập tới một lĩnh vực đang được xã hội hóa, được công chúng quan tâm đó là đời sống, tính cách, những góc khuất trong làm nghề của văn nghệ sĩ mà không phải ai cũng biết. Từ đó, cho chúng ta một cái nhìn toàn diện, cũng là để vỡ lòng cho những ai còn có tư tưởng sùng bái, thần tượng hoặc ghét bỏ, kỳ thị văn nghệ sĩ tới mức cực đoan.
 |
Cần đề cao giá trị giải trí văn minh và chất lượng
Cuốn bút ký chân dung văn nghệ sĩ mới nhất được biết đến: Đi về không điểm đến của nhà văn, nhà báo Nguyễn Quỳnh Trang đã nhận được nhiều phản hồi rất tích cực từ phía các đồng nghiệp cũng như công chúng. Chọn thể loại viết chân dung, có cơ hội gặp gỡ và phỏng vấn nhiều văn nghệ sĩ, tác giả có cơ hội đi sâu vào nội tâm, tư tưởng của họ. Điều đặc biệt hơn nữa ở các trang viết khắc họa chân dung của Nguyễn Quỳnh Trang là chị không chỉ dựa vào những điều mắt thấy tai nghe mà còn bằng chính giác quan của người sáng tác khi cảm nhận nhân vật qua tác phẩm của họ. Tác giả cũng không lựa chọn cách viết tham dẫn quá nhiều những điểm nhìn của công chúng mà phản ánh một cách thực tế, dễ hiểu và trực quan.
Có lẽ chỉ cần thêm một yếu tố nữa sẽ khiến công chúng hoàn toàn hài lòng về mảng sách viết về chân dung văn nghệ sĩ đó là soi chiếu qua cách nhìn của độc giả hiện đại. Điều này yêu cầu người viết cũng cần có suy nghĩ hiện đại, nắm bắt được các xu hướng, hạn chế cái nhìn khắt khe, tăng cường quan điểm khách quan về cuộc sống, quá trình sáng tạo của văn nghệ sĩ. Sở dĩ nói như vậy vì trong thực tế, chúng ta có thể dễ dàng thấy các tác giả viết chân dung văn nghệ sĩ dường như vẫn hơi sa đà vào cái nhìn chủ quan, phiến diện, một yếu tố có thể khiến tác phẩm bị tranh cãi hoặc dấy lên những bất đồng không đáng có giữa tác giả và nhân vật. Điều đó không có nghĩa là công chúng yêu cầu tác giả phải dựng lên những tượng đài hoàn hảo về các văn nghệ sĩ mà đơn giản là cần có cách viết hào sảng, vui tươi và văn minh hơn ở một mảng sách mà yếu tố giải trí cần được đề cao hơn cả.
Với sự hòa nhập rất khả quan giữa giới văn nghệ sĩ và công chúng hiện nay, tiềm năng của mảng sách chân dung văn nghệ sĩ thực sự rất lớn. Điều chúng ta cần hơn cả là một đội ngũ tác giả chuyên nghiệp, tâm huyết để cho ra đời những cuốn sách chân dung văn nghệ sĩ thực sự có giá trị và chất lượng.
Ngữ Nam