Bạn có thể trở thành tỷ phú tại thời điểm này nhờ vào công nghệ sản xuất dược phẩm. Nhưng 50 năm sau, bạn có thể bị sạt nghiệp vì sự cáo buộc, kiện tụng liên quan đến dược phẩm. Tại Pháp, năm 2012 đã xảy ra một hiện tượng trớ trêu như vậy, bán thuốc và hơn 50 năm sau bị… kiện.
Vụ kiện cáo kỳ lạ
Những ngày tháng 10/2012, người ta lại xôn xao một lần nữa tại Pháp về sự kiện Distilbene. Tại Pháp, ngày này đã xảy ra một vụ kiện hy hữu khiến cho một nửa bàng hoàng lo lắng, còn một nửa vui mừng ra mặt.
Sự thể là, Công ty dược phẩm nổi tiếng thế giới UCB Pharma đã bị một nạn nhân kiện. Lý do kiện: nạn nhân đã dùng sản phẩm thuốc distilbene của công ty này và bị chịu tác dụng phụ nghiêm trọng. Bị tác dụng phụ và kiện trở lại công ty dược phẩm, đó là điều bình thường của luật pháp nước sở tại. Không có gì đáng ngạc nhiên. Nhưng điều ngạc nhiên ở đây đó chính là thời điểm dùng thuốc lại cách quá xa thời điểm vụ kiện xảy ra.
 Thuốc distilbene. |
Nạn nhân của vụ việc này là chị Marie Elise. Chị Marie Elise bị bệnh ung thư niêm mạc tử cung dạng biểu mô tuyến. Đây là loại ung thư tử cung không thường gặp tại Pháp nhưng nó lại thường gặp với thuốc distilbene. Chị được chẩn đoán xác định bằng các biện pháp y tế và chị cũng cung cấp đầy đủ các bằng chứng chứng minh rằng 50 năm về trước, mẹ chị đã được kê đơn thuốc có dùng distilbene kéo dài trong thời gian mang thai. Tòa phúc thẩm ở Pháp đã phán quyết chị là nạn nhân không thể chối cãi của thuốc distilbene và ra mức phạt là 213.000 euro (khoảng 268.000 USD) để bồi thường cho nạn nhân. Mức phạt này được “chia” cho 2 công ty dược đã sản xuất và cung ứng distilbene ra thị trường là UCB Pharma và Novatis. Mức thị phần của UCB Pharma lúc đó là 90% nên bị “chia” án nhiều hơn. Nửa lo lắng là các công ty dược còn nửa mừng ra mặt là các nạn nhân.
Trường hợp của Marie Elise thực ra không phải là trường hợp đầu tiên của câu chuyện kỳ thú này. Tháng 6/2011, cũng đất nước này đã ra mức án phạt Công ty dược phẩm UCB Pharma vì “tội” thuốc của họ làm tai biến cho người dùng. Nạn nhân mang đơn đi kiện là bà Helene. Bà Helene sinh năm 1958. Lúc mang thai bà, mẹ bà đã được kê đơn thuốc dùng distilbene. Bản thân bà bị chứng tử cung nhỏ. Nhưng điều đáng nói là con trai bà lại bị biến chứng nặng nề hơn thế. Louis - con trai bà sinh năm 1990, bị sinh non lúc mới được 6-7 tháng, tàn tật tới 80%. Louis không thể tự mình làm được bất cứ việc gì, không thể viết và thậm chí là không thể tự phục vụ mình. Suốt đời Luois sẽ phải ngồi trên xe lăn và sống nhờ vào người khác.
Điều lý thú ở đây là mẹ bà Helene dùng distilbene từ năm 1958, đến năm 1990 thì tai biến trên thế hệ thứ 3 được thể hiện rõ ràng. Và đến năm 2011, bà đã kiện thành công, tức là sau 50 năm. Bà đã chứng minh được đầy đủ những sự kiện dùng thuốc của mẹ bà ra sao và chứng minh đầy đủ các chứng nhận tổn thương của con trai có liên quan đến distilbene. Công ty dược phẩm UCB Pharma đã phải bồi thường 1,7 triệu euro cho gia đình Louis.
Sự thận trọng với dược phẩm
Thực ra, nếu chỉ đề cập đến vụ kiện trên thì chúng ta sẽ thấy nó không có gì đặc biệt. Nhưng nếu đưa ra chi tiết dược phẩm thì chúng ta sẽ vô cùng ngạc nhiên về distilbene, thuốc một thời giúp UCB Pharma kiếm ra bộn tiền. Chi tiết đó là: distilbene là một thuốc vô cùng độc hại và nó được gọi là thảm họa “Thalidomid thầm lặng”, một thảm họa gây dị tật và quái thai.
Distilbene được sản xuất ồ ạt vào những năm 1950. Nó được đưa ra thị trường với tác dụng vô cùng hấp dẫn là dưỡng thai. Những bà mẹ có nguy cơ bị sẩy thai hoặc là tự mua thuốc về dùng hoặc là sẽ được kê đơn thuốc có distilbene. Thời đó, distilbene “nổi đình đám” và gần như người phụ nữ nào mang thai tại Pháp cũng dùng distilbene tựa như bà mẹ uống sữa bà bầu thời nay.
Nhưng sau đó một thời gian thì người ta bắt đầu thấy hàng loạt sự kiện liên quan đến distilbene. Đầu tiên là những hiện tượng sẩy thai đẻ non. Nhiều ca sẩy thai đến ngạc nhiên. Một loạt các đứa trẻ gái sinh ra bị khuyết tật, dị tật, quái thai. Đa phần các dị tật này ở bộ phận sinh dục nữ. Các em sau này hoặc không thể mang thai hoặc sẽ bị sinh non. Bên cạnh đó, các bé trai cũng bị bệnh bẩm sinh. Các em bị rối loạn sự phát triển của cơ quan sinh sản nam và sau này cũng khó có thể có con. Điều tệ hại hơn những nạn nhân là em bé được sinh ra từ distilbene còn có thể phát triển ung thư vú và ung thư tử cung, những thứ đại nguy hiểm do distilbene. Và thêm vào đó, sự di truyền tai biến không chỉ dừng lại thế hệ thứ 2 mà kéo dài sang tận thế hệ thứ 3. Người ta đã phải gọi đó là “hội chứng thế hệ DES thứ 3”, DES-tên gọi tắt của distilbene. Distilbene đã bị cấm sản xuất và lưu hành năm 1977.
Điều này cho thấy, dùng thuốc và đặc biệt là thuốc cho phụ nữ mang thai cần hết sức thận trọng. Ngay cả với một thuốc đã được chứng minh là tương đối an toàn vẫn phải theo dõi trong thời gian dùng thuốc vì những biến cố mới có thể xảy ra. Ban đầu, distilbene được chứng minh an toàn nhưng sau đó thì vô cùng độc hại. Việc dùng thuốc cho phụ nữ mang thai phải cực kỳ cân nhắc vì nó có thể làm tai hại cho những thế hệ mai sau.
Câu chuyện trách nhiệm
Đưa ra câu chuyện kiện cáo chúng ta thấy một điều: trách nhiệm với các sản phẩm làm ra của các công ty sản xuất là rất lớn. Họ phải hoàn toàn chịu trách nhiệm với sản phẩm của mình khi sản phẩm gây hại cho người tiêu dùng. Đây là một văn hóa trong kinh doanh và nó được pháp luật bảo đảm, như ở Pháp. Chỉ cần biết bạn bị tai biến do can thiệp y tế hay dược phẩm. Bạn chứng minh được đầy đủ các tai biến do y dược gây ra thì dù bạn đang dùng hoặc dùng thuốc cách đây 50 năm, bạn vẫn có thể kiện. Có thể, một ông hoàng dược phẩm với một sản phẩm độc quyền vẫn có thể bị ngồi tù vào 50 năm sau. Bán được thuốc nhưng vẫn lo ngay ngáy bị kiện chứ không có kiểu bán thuốc xong là “vù êm ru”. Hy vọng trong tương lai không xa, các bệnh nhân của chúng ta sẽ được bảo vệ nhiều hơn thế nữa.
Lê An Viên