(SKDS) – Chỉ trong vòng hơn 5 năm lưu hành trên thị trường (5/1999 - 9/2004), viên thuốc vioxx đã khiến cho hàng chục ngàn người sử dụng nó đã phải tử vong hoặc mang thương tật. Nó cũng khiến chủ hãng sản xuất điêu đứng khi phải đối mặt với gần 50.000 vụ kiện lớn nhỏ mà mức bồi thường và phí tổn lên tới 4 tỷ 850 triệu USD. Viên thuốc “phản chủ” này đã tạo ra vụ bê bối lớn nhất trong lịch sử ngành dược phẩm thế giới.
“Bộ mặt thật” của vioxx
Sau khi chiếm lĩnh thị trường Mỹ, vioxx tiếp tục tiến công sang châu Âu. Một đội quân trình dược viên được rải đi khắp các nước châu Âu, với các phần quà trong tay, họ xộc vào bất cứ hiệu thuốc hay bệnh viện nào. Vẫn với những lời quảng cáo có cánh và lại thêm đồn thổi từ nước Mỹ, vioxx nhanh chóng bá chủ thị trường châu Âu. Bệnh nhân đổ xô đến phòng khám yêu cầu bác sĩ điều trị kê toa với loại thuốc mới này. Báo chí hết lời tung hô vioxx như một vị cứu tinh cho những người bị các chứng về khớp. Dù lúc này Merck đã nâng giá bán vioxx lên cao gấp 3 lần so với các dược phẩm cùng loại nhưng khách hàng vẫn chấp nhận mua vì họ tin rằng vioxx là tốt nhất.
 Nhờ được quảng cáo rầm rộ, vioxx đã bước lên đỉnh vinh quang mà không tính tới những nguy hiểm cho người dùng. |
Tuy nhiên, cũng đúng lúc này các tạp chí khoa học bắt đầu lên tiếng chỉ trích về hiệu quả điều trị và các phản ứng phụ của vioxx. Tạp chí Prescrire số ra tháng 5/2000 của Pháp đã cho rằng, vioxx chẳng có gì khá hơn các loại thuốc cùng loại, rằng những thử nghiệm lâm sàng của vioxx là không rõ ràng và loại thuốc này có tác dụng phụ lên tim mạch của bệnh nhân. Thậm chí, một năm sau đó, tờ tạp chí này còn dự báo trước rằng vioxx sẽ sớm lộ “bộ mặt thật”. Tại Mỹ, người ta cũng bắt đầu nghi ngờ về tác dụng phụ của vioxx khi có nhiều ghi nhận cho thấy sự gia tăng đột biến số bệnh nhân bị viêm khớp nhưng lại tử vong về tim mạch.
Trước ý kiến của giới khoa học, Cơ quan Quản lý dược phẩm và thực phẩm Mỹ (FDA) quyết định mở cuộc điều tra và thử nghiệm y khoa về vioxx. Sau đó, FDA chính thức kết luận, vioxx làm gia tăng nguy cơ xảy ra các cơn đau tim và đột quỵ nhiều gấp hai lần so với những thuốc cùng loại sau 18 tháng sử dụng. Và chính điều này đã khiến cho hàng ngàn người bệnh viêm khớp tử vong. Tháng 9/2004, Merck buộc phải ra quyết định “khai tử” vioxx khỏi thị trường.
Cái giá phải trả cho việc tiếp thị “quá đà”
Mặc dù ngay từ đầu đã có những hồi chuông cảnh báo về tác dụng phụ của vioxx, nhưng với chiến lược tiếp thị tài ba, chỉ trong 5 năm thương mại hóa, Merck đã thành công trong việc tuồn sản phẩm của họ đến 80 quốc gia trên thế giới. Tổng cộng có khoảng 84 triệu người đã sử dụng vioxx. Đáng tiếc là, trong số đó chỉ riêng tại Mỹ đã có tới 27.785 ca đau tim hoặc tử vong do tác dụng phụ của “thần dược” này (theo báo cáo cuối cùng của FDA). Tại Pháp, có khoảng 50.000 người bệnh thường xuyên dùng thuốc này và hiện chưa có con số thống kê chính xác về số người tử vong.
Theo quy định của FDA, các công ty dược phẩm phải nêu rõ ràng mục đích sử dụng của sản phẩm với FDA trong hồ sơ xin phê duyệt thuốc và khi tung ra thị trường, công ty không được phép quảng cáo những mục đích sử dụng chưa được FDA phê chuẩn. Với thuốc vioxx, FDA chỉ phê chuẩn trong chỉ định: giảm đau, chống viêm mà không đồng ý việc sử dụng nó để chữa viêm khớp dạng thấp. Dù vậy, Merck vẫn cứ quảng cáo thuốc này cho việc điều trị tất cả các dạng viêm khớp mạn tính không loại trừ viêm khớp dạng thấp. Trước sai phạm này, FDA từng đưa ra thư cảnh cáo vào tháng 9/2001. Tuy nhiên, Merck đã phớt lờ cảnh báo này. Còn một điều nực cười nữa là, với hiệu ứng của quảng cáo và dưới sức ép của bệnh nhân, viên vioxx khi ra thị trường thậm chí còn được chỉ định cho tất cả những chứng đau khác như đau nhức răng chẳng hạn.
Biên bản của Bộ Tư pháp Mỹ cho thấy, Merck sau đó đã thừa nhận vi phạm Đạo luật về dược phẩm, thực phẩm và mỹ phẩm của Mỹ vì đã tung ra chương trình quảng cáo thuốc vioxx có tác dụng trong điều trị bệnh viêm khớp mạn tính mà chưa được chứng nhận. Mới đây, Merck còn bị buộc thêm tội cố tình che giấu thông tin về nguy cơ gây đau tim của thuốc vioxx khi Tạp chí Y học New England - tờ báo danh tiếng của Mỹ đưa ra bằng chứng cho thấy các nhà khoa học của Merck đã biết về nguy cơ này ngay trong giai đoạn thử nghiệm. Để che giấu sự thật, Merck còn xóa sạch các dữ liệu về 3 ca đau tim trong số những người tình nguyện tham gia thử nghiệm vioxx.
Trước những sai phạm về quảng cáo, tiếp thị và những hậu quả nghiêm trọng xảy ra liên quan đến việc sử dụng sản phẩm vioxx của người tiêu dùng, ngày 23/11/2011, Bộ Tư pháp Mỹ đã tuyên bố hãng dược phẩm Merck phải trả 950 triệu USD để bồi thường cho các nạn nhân trong vụ bê bối sản phẩm thuốc vioxx gây hại cho người dùng. Bên cạnh đó, Merck cũng phải bồi thường cho các tuyên bố sai sự thật về mức độ an toàn của sản phẩm vioxx đối với tim mạch nhằm tăng doanh thu. Theo đó, hãng dược lớn này phải nộp 321,6 triệu USD cho khoản phạt hình sự và 628,4 triệu USD để giải quyết các cáo buộc dân sự. Tổng cộng cho đến nay, Merck đã phải chi trả tới 4 tỷ 850 triệu USD cho tất cả các vụ kiện và các vấn đề phát sinh liên quan tới vioxx trên toàn thế giới. Hơn hết, danh tiếng của công ty sau vụ bê bối này bị sụt giảm nghiêm trọng.
Nhiều người cho rằng, cái giá phải trả của Merck còn là quá nhẹ! Tuy nhiên, đó cũng là một bài học đắt giá cho các công ty kinh doanh sản phẩm cứu người. Không thể vì nôn nóng kiếm tiền hay cay cú thắng thua trong các cuộc cạnh tranh mà lờ đi những cảnh báo về mặt trái trong sản phẩm của mình, tung ra thị trường những sản phẩm chưa qua thử nghiệm đầy đủ, tạo nên những “viên thuốc giết người”. Bởi hại người cũng chính là hại mình!
Trung Kiên (Theo New England)