Tập kí Một ngày bên Bác Văn (NXB Dân trí, 2014) của tác giả Cao Ngọc Thắng - một cựu chiến binh từng làm báo hình của Đài phát thanh truyền hình Hà Nội gồm có 8 bài viết khác nhau. Các bài viết dù nhiều hay ít đều liên quan đến vị tướng huyền thoại - Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Thông qua kí ức của những người từng gần gũi Đại tướng như bác sĩ Kiều Xuân Cư, họa sĩ Đức Dụ, nhà văn Sơn Tùng, Tấn Lộc (cháu ruột của Đại tướng), Trung tá NSƯT Nguyễn Mạnh Hà, nhạc sĩ Văn Cao cùng những người tham gia nhóm Chiếu Văn và đặc biệt là cảm nhận của chính bản thân tác giả trong Một ngày bên Bác Văn, Cao Ngọc Thắng đã cho bạn đọc hình dung thêm những nét đời thường và những điều vĩ đại của vị Tướng huyền thoại.
Từ kí ức của người cháu ruột, chúng ta biết được vị Đại tướng là người học giỏi nổi tiếng của Trường Quốc học Huế, từng tham gia hoạt động yêu nước và cách mạng rất sớm, bị chính quyền thực dân đuổi học. Năm 1937, đã được bầu làm Chủ tịch Hội báo giới Bắc Kì.
Bác sĩ Kiều Xuân Cư lại cung cấp những ấn tượng khác về vị Đại tướng. Từ kỉ niệm về Chiến thắng Điện Biên Phủ, ông kể về kỉ niệm gặp Đại tướng khi Đại tướng lên thăm lại Điện Biên. Thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến anh em bộ đội miền Nam tập kết, Đại tướng đã yêu cầu đưa mọi người về đồng bằng công tác để đảm bảo sức khỏe. Vị bác sĩ còn vô cùng khâm phục Đại tướng: khi mới 34 tuổi, đến Khánh Hòa với tư cách là Thứ trưởng Bộ quốc phòng đã nhận định: “Phải hết sức quan tâm đến mặt trận Tây Nguyên. Tây Nguyên không chỉ là địa bàn chiến lược của Việt Nam mà còn là địa bàn chiến lược của cả bán đảo Đông Dương”.
Họa sĩ Đức Dụ vô cùng cảm động vì được Đại tướng đến tận nhà để xem các bức tranh về đường Trường Sơn, khích lệ, động viên anh. Và khi anh mở triển lãm, đích thân Đại tướng đến xem tranh và ghi cảm tưởng.
Với nhà văn Sơn Tùng thì Đại tướng dành “tình cảm đặc biệt” vì Sơn Tùng đã chiến thắng bệnh tật để viết văn. Sơn Tùng cũng tập thiền như Đại tướng. Hơn nữa, Sơn Tùng lại chuyên viết về Bác Hồ - người rất gần gũi với Đại tướng. Sơn Tùng đã có công phát hiện Bác Hồ đến nước Úc và đã công bố những vần thơ Bác “xuất khẩu” khi nhỏ. Câu chuyện Một ngày bên bác Văn là chuyện ấn tượng của tác giả Cao Ngọc Thắng trong ngày làm việc của Đại tướng với Sơn Tùng.
Tôi đặc biệt ấn tượng với những chi tiết trong bài Một ngày với bác Văn về sự quan tâm của hai vợ chồng Đại tướng với hai vị khách văn. Từ chuyện mời ăn cơm, mời nằm nghỉ đến chuyện đích thân Đại tướng múc gáo nước cho tác giả Cao Ngọc Thắng, hướng dẫn rửa tay ở vòi nước và đưa chiếc khăn mặt để lau tay.
Nhạc sĩ Văn Cao cũng được Đại tướng dành cho tình cảm và mối quan tâm đặc biệt. Đáng chú ý là Đại tướng cảm nhận ca từ của Văn Cao: Tôi rất tâm đắc về bài Bắc Sơn, nhất là những câu: Dân quân du kích cách mạng bừng mùa thu/Sao vương bóng cờ bay trên chiến khu. Đại tướng ngồi vào đàn dương cầm dạo bản nhạc này trong khi Văn Cao vẽ phác chân dung Đại tướng với cây đàn.
Khi đọc Lẵng hoa..., người đọc thấy được sự quan tâm của Đại tướng với những anh em cựu chiến binh. Bởi vì họ chính là những người lính dưới quyền chỉ huy của Đại tướng, giờ trở về trên mặt trận mới. Chỉ một việc viết chữ trên lẵng hoa tặng cho thấy sự tỉ mỉ và khiêm nhường của vị tướng Võ gốc Văn. “Xem lời đề tặng, Đại tướng yêu cầu không đặt tên mình ở bên trên mà chuyển xuống dưới. Đại tướng nói: “Mình chúc mừng thì tên mình nên để sau”.
Với Miên man Trường Sa và Miền Tây một rẻo, những chi tiết về cuộc sống đời thường của vị Tướng huyền thoại không nhiều, nhưng thay vào đó là những cảm nhận về sự anh minh, sáng suốt của Đại tướng khi ra lệnh giải phóng Trường Sa trước khi hoàn thành Chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng Sài Gòn, sự nhạy bén khi Đại tướng nói chuyện và viết về thời kì đổi mới trong tác phẩm Những bài viết và nói chọn lọc – Thời kì đổi mới. Tác giả với tư cách là nhà báo, nhà địa lí kinh tế đã phân tích những đặc điểm của 3 miền Tây: Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ, đồng thời cho thấy tầm nhìn sáng suốt, khoa học của vị Tướng huyền thoại.
Đã nhiều nhà văn, nhà báo viết về Đại tướng huyền thoại Võ Nguyên Giáp. Cuốn sách của Cao Ngọc Thắng góp thêm những chi tiết từ nhiều góc nhìn đời thường về vị Đại tướng - người anh cả của Quân đội Nhân dân Việt Nam.
Vũ Nho
