Vấn nạn đạo tranh đã diễn ra khá phổ biến trong làng mỹ thuật nước ta lâu nay khiến dư luận và giới làm nghề bức xúc. Nhiều vụ đạo tranh đã tốn không ít giấy mực của báo giới, được công chúng lên án mạnh mẽ nhưng tới nay chưa có điểm dừng. Mới đây nhất, Hội Văn học nghệ thuật (VHNT) Trà Vinh đã thu hồi giải thưởng và tác phẩm Biển chết của họa sĩ Nguyễn Nhân do vi phạm bản quyền, đạo ý tưởng...
Theo giới chuyên môn, một trong những nguyên nhân khiến nền mỹ thuật và thị trường mỹ thuật nước ta còn chưa thực sự phát triển tương xứng với tiềm năng bởi vấn nạn đạo tranh diễn ra khắp nơi. Giới làm nghề phân tích, chép tranh là việc một họa sĩ (cũng có thể là thợ vẽ) vẽ lại một tác phẩm đã tồn tại trước đó nhưng không cùng một động cơ sáng tác với tác giả của tác phẩm ấy. Chép tranh hoặc chép y nguyên phong cách của người khác mà ký tên mình là đạo tranh - một hành vi mạo danh, phạm pháp. Trong đó, vấn nạn đạo tranh ở Việt Nam lấn át so với việc chép tranh thông thường.
Bức tranh cùng giải thưởng cho Biển chết của họa sĩ Nguyễn Nhân vừa bị Hội VHNT Trà Vinh thu hồi do đạo bức ảnh đã đăng báo trước đó.
Quay lại với nạn đạo tranh, mới đây nhất, Hội VHNT Trà Vinh đã thu hồi giải Ba cùng với tác phẩm Biển chết của họa sĩ Nguyễn Nhân tại cuộc thi sáng tác Mỹ thuật tỉnh Trà Vinh năm 2016. Theo đó, bức tranh Biển chết trước đó đã được Ban tổ chức cuộc thi vừa nêu trao giải Ba và trưng bày triển lãm tại địa phương. Tuy nhiên, ngay sau đó, khi xem bức tranh Biển chết, nhiều họa sĩ đánh giá tác giả bức ảnh đã sao chép bức ảnh Điêu dứng vì biển chết của nhà báo Thành Quang đã đăng trên một tờ báo kể cả hình ảnh, bố cục, tên tác phẩm nên rõ ràng đã vi phạm bản quyền tác giả. Sau đó, Hội VHNT Trà Vinh và Hội đồng giám khảo cuộc thi sáng tác Mỹ thuật tỉnh Trà Vinh năm 2016 đã có nhiều cuộc họp để thẩm định, đánh giá để đưa ra kết luận bức tranh Biển chết có vi phạm bản quyền và đạo tranh hay không. Cuối cùng, theo Hội VHNT Trà Vinh: “Qua xem xét các hình ảnh của các tác phẩm có tính chất sao chép mà họa sĩ Nguyễn Nhân dựa vào bức ảnh của nhà báo Thành Quang”. Bên cạnh đó, khi được lãnh đạo Hội VHNT Trà Vinh yêu cầu viết tường trình về bức tranh Biển chết, họa sĩ Nguyễn Nhân thừa nhận: “Dù đã vẽ lại bằng bút pháp mỹ thuật…, nhưng tôi đã một phần nào đó sao chép bản quyền. Tôi xin thành thật nhận lỗi với tác giả ảnh mà tôi chưa biết tên”.
Điều đáng nói từ sự việc này, Hội VHNT Trà Vinh cho biết thêm, đây không phải lần đầu tiên tác giả bức Biển chết có hành vi đạo tranh. Theo đó, năm 2009, họa sĩ Nguyễn Nhân đã xâm phạm quyền tác giả với hành vi “sao chép” tác phẩm Giai điệu mùa xuân của họa sĩ Nguyễn Lâm thành tác phẩm Giai điệu tháng Tư, tuy nhiên, khi đó, Hội VHNT Trà Vinh chỉ nhắc nhở họa sĩ này. Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cũng cho rằng họa sĩ Nguyễn Nhân đã “đạo” bức tranh sơn dầu của họa sĩ Lê Thế Anh (Hà Nội) có tên là Sông chết - tác phẩm từng giành Huy chương Bạc của Hội đồng nghệ thuật, Hội Mỹ thuật Việt Nam năm 2010.
Thực tế chỉ ra rằng nền mỹ thuật thời gian qua có không ít vụ đạo tranh khiến dư luận, giới làm nghề dậy sóng. Ngược dòng thời gian, một sinh viên theo học ngành mỹ thuật đã ăn cắp bản quyền bức ảnh Nụ hôn của gió của tác giả Trần Thế Long đoạt giải Nhất cuộc thi toàn quốc về sáng tác tranh cổ động. Hay vụ việc tác giả Nguyễn Ánh Mỹ “phù phép” bức tranh Đèn đỏ của họa sĩ Lê Minh Ngữ thành của mình để qua mắt hội đồng giám khảo và đoạt giải Nhì cuộc thi sáng tác tranh cổ động an toàn giao thông TP.HCM. Bên cạnh đó, bức tranh Hà Nội - cái nhìn hôm nay của Vũ Đức Toàn in trong một cuốn sách đã được phát hành bị phát hiện là “chôm” 99% bức Domingo de Delf của danh họa nổi tiếng thế giới người Argentina Torres Aguero sáng tác năm 1956. Ngoài ra, dư luận từng xôn xao khi bức tranh Bình minh trên công trường đoạt huy chương đồng tại Triển lãm mỹ thuật toàn quốc 2001 - 2005 của sinh viên Lương Văn Trung, tuy nhiên, bức tranh này sau đó cũng bị phát hiện đã sao chép tác phẩm Brigada của tác giả Nga Cuznhexov...
Thực trạng trên phản ánh nền mỹ thuật nước ta đã và đang bị kìm hãm bởi vấn nạn đạo tranh tràn lan, diễn ra mọi lúc, mọi nơi. Theo họa sĩ Bằng Lâm, để có một thị trường tranh cũng như thị trường mỹ thuật chuyên nghiệp, các đơn vị như Hội Mỹ thuật cần phải đứng ra làm giá đỡ, phải thành lập một hội đồng chung để thẩm định giá trị tác phẩm, để quản lý chất lượng tranh được bày bán. Đặc biệt, chúng ta phải thống nhất và định hướng được hoạt động của các phòng tranh chứ không thể để tình trạng hoạt động tự do, mạnh ai nấy làm như hiện nay. Trong khi đó, họa sĩ Vi Kiến Thành - Cục trưởng Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh và Triển lãm từng cho biết, một bức tranh nếu được khẳng định là sao chép, mức xử phạt có thể lên tới 50 - 70 triệu đồng nhưng từ trước tới nay chưa xử được vụ nào. Phần lớn các vụ việc được phát hiện tại các cuộc thi mỹ thuật chỉ dừng lại ở việc thu hồi giải thưởng, tác phẩm. Vì thế, tính cương quyết và răn đe của pháp luật còn nhẹ.