Vẩy tê tê tên thuốc là xuyên sơn giáp, là vị thuốc quý trong Ðông y. Xuyên sơn giáp có tác dụng thông kinh hoạt lạc, dùng trị ung nhọt, đậu và sởi mọc không đều, phụ nữ bế tắc kinh đột ngột, u xơ tiền liệt tuyến, u xơ tử cung, bệnh trĩ, bướu cổ, sản phụ thiếu sữa, tắc tia sữa. Ðể làm thuốc, người ta sao vẩy tê tê với cát cho phồng hoặc nướng trên bếp than. Cách dùng dưới dạng thuốc sắc hoặc chế thành cao dán lên chỗ mụn nhọt, quai bị, áp-xe.
 |
- Giúp trị bướu cổ:
xuyên sơn giáp 1g (sao cát cho phồng), thương nhĩ 12g, huyền sâm 12g, uất kim 10g, hoàng cung trinh nữ 6g, lá bưởi bung 14g, ích mẫu 12g, bồ công anh 16g, huyết đằng 12g, tam thất 8g, cam thảo đất 12g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần.
- Trị viêm cơ, đau nhức phát sốt: bồ công anh 16g, đinh lăng 16g, xuyên sơn giáp 1,5g (sao cát), ngân hoa 10g, liên kiều 12g, rễ bưởi bung 16g, sài đất 12g, bạch chỉ nam 16g, thổ phục linh 16g, trúc diệp 14g. Sắc uống. Công dụng: chống viêm, tiêu độc, thanh nhiệt. Phù hợp cho những trường hợp mụn nhọt, bắp chuối, áp-xe, viêm cơ đang ở giai đoạn cương mủ.
- Phụ nữ bị bế kinh đột ngột: đang hành kinh nhưng gặp phải mưa lạnh, hàn khí nhiễm vào bào cung, gây ra tình trạng bế kinh đột ngột. Biểu hiện: đau bụng dữ dội, bụng dưới căng cứng, tinh thần bất an, tình chí rối loạn. Dùng bài: xuyên sơn giáp 1,5g (sao cát), hương phụ 10g, nga truật 12g, hồng hoa 10g, tô mộc 20g, nhục quế 8g, chỉ xác 10g, trạch lan 12g, đương quy 10g, kê huyết đằng 16g. Sắc uống ngày 1 thang. Công dụng: hoạt huyết, khai bế, điều kinh, tán hàn.
 |
- Trị áp-xe vú:
xuyên sơn giáp 1,5g, bồ công anh 16g, lá đinh lăng 16g, bạch chỉ nam 12g, hoàng cung trinh nữ 6g, nga truật 10g, ngân hoa 10g, mã đề thảo 12g, chỉ xác 8g, kê huyết đằng 12g. Sắc uống ngày 1 thang. Hoặc: xuyên sơn giáp 1,5g, bồ công anh 20g, lá bưởi bung 16g, kê huyết đằng 18g, ích mẫu 12g, tô mộc 16g, rễ đinh lăng 20g, hoàng kỳ 10g, ngân hoa 10g, xa tiền 10g, trần bì 10g, cam thảo đất 12g. Sắc uống ngày 1 thang.
- Sản phụ sau sinh chưa có sữa hoặc ít sữa: xuyên sơn giáp 1g (sao cát) sau đó bỏ vào nấu cháo cùng chân lợn, gia thêm lá đinh lăng non 24g. Ăn nóng. Hoặc dùng xuyên sơn giáp 1g (sao cát), phòng sâm 16g, bạch linh 10g, bạch truật 12g, cam thảo 12g, hoàng kỳ 12g, củ đinh lăng 16g, trần bì 10g, hoài sơn 16g, ngũ gia bì 12g, đại táo 10g, sài hồ 6g. Sắc uống ngày 1 thang (uống nóng). Công dụng: bổ tỳ vị, dưỡng trung châu, tăng tiết và khai thông tuyến sữa.
- Trị u xơ tiền liệt tuyến: hoàng cung trinh nữ 6g, uất kim 10g, xuyên sơn giáp 1g, ngũ gia bì 14g, đại hoàng 6g, huyền sâm 12g, mẫu lệ 10g, bồ công anh 16g, chè khô 6g, ngân hoa 10g, cam thảo đất 15g. Sắc uống ngày 1 thang.
 Xuyên sơn giáp trị xơ gan và bướu cổ cùng nhiều bệnh khác. |
- Giúp trị xơ gan:
hạ liên châu 12g, cà gai leo 12g, xuyên sơn giáp 1,5g (sao cát), đại hoàng 6g, hoa mào gà 12g, nam hoàng bá 14g, hương nhu trắng 14g, trúc diệp 12g, cỏ mực 15g, nhân trần 10g, kê nội kim 8g, sơn tra 10g. Sắc uống ngày 1 thang. Dùng thuốc 10 - 15 ngày liền, nghỉ 3 ngày rồi dùng tiếp đợt 2. Công dụng: lợi gan mật, tiêu bang tích, phục hồi chức năng gan, an hòa can mật.
- Xử trí cơn đau trĩ: búi trĩ sưng đau, chảy máu tươi gây viêm nhiễm đau đớn. Dùng bài: phòng sâm 12g, hoàng kỳ 12g, đương quy 12g, bạch truật 12g, ngân hoa 10g, cỏ mực 16g, xuyên sơn giáp 1g (sao cát), chỉ xác 8g, chi tử (sao đen) 10g, rau má 16g, bạch thược 10g. Sắc uống ngày 1 thang. Công dụng: chống viêm, chỉ huyết, thăng đề ích khí.
Lương y Trịnh Văn Sỹ