Sau scandal thất thoát tiền tỷ của ngành điện ảnh, Lê Hoàng, Phi Tiến Sơn, Nhuệ Giang – 3 đạo diễn kì cựu của điện ảnh Việt Nam đã trở lại với bộ 3 tác phẩm Cát nóng, Đam mê và Lạc lối trong năm 2012, mang lại sự khấp khởi cho những người yêu điện ảnh sau một thời gian điện ảnh nhà nước im ắng, nhường chỗ cho những bộ phim của tư nhân. Thế nhưng, sự vui mừng đã biến thành sự thất vọng tràn trề và nỗi lo thấp thỏm khi 3 tác phẩm ra mắt trong hai sự kiện mang tính chuyên ngành là Liên hoan phim quốc tế Hà Nội lần thứ hai và Cánh diều vàng 2012.
Họ trở lại và… gây thất vọng!
Đạo diễn Lê Hoàng, sau một loạt thành công với những bộ phim nhà nước như Ai xuôi vạn lý, Lưỡi dao, Chiếc chìa khóa vàng thì với Gái nhảy năm 2003, ngoài mở ra một cánh cửa mới mang tên "phim thị trường" cho nền điện ảnh Việt thì Lê Hoàng cũng trở thành người tiên phong trong phân khúc này. Sau một loạt phim như Lọ Lem hè phố, Nữ tướng cướp, Thủ tướng (không được chiếu), Tối nay 8h, Lê Hoàng đột ngột quay trở lại với dòng phim nhà nước với Cát nóng.
 Phim Dành cho tháng sáu của đạo diễn trẻ Nguyễn Hữu Tuấn đem tới sự kỳ vọng ở thế hệ mới. |
Đạo diễn Phi Tiến Sơn, sau thành công với Lưới trời năm 2002, cái tên của ông bỗng gắn chặt với một loạt dự án phim truyền hình như Nghề báo, Nhà có nhiều cửa sổ, Xin thề anh nói thật và năm 2012, cái tên Phi Tiến Sơn được kỳ vọng nhiều khi trở lại cương vị đạo diễn phim điện ảnh với bộ phim Đam mê.
Tương tự, đạo diễn Nhuệ Giang, sau thành công của Thung lũng hoang vắng năm 2001, bộ phim Tâm hồn mẹ năm 2011 đã không chiếm được cảm tình của số đông khán giả cũng như người làm nghề và Lạc lối (tên cũ là Không có Eva) năm 2012 như một sự kỳ vọng sẽ lấy lại hình ảnh cho nữ đạo diễn này.
Sự kỳ vọng về 3 tên tuổi này còn được cổ vũ bởi bối cảnh trong khi các hãng phim tư nhân chủ yếu chạy theo lợi nhuận với những bộ phim hài chạy theo thời vụ (thi thoảng mới có một bộ phim đầu tư nghiêm túc để lấy thương hiệu); các nhà làm phim độc lập loay hoay, long đong với bài toán xin tài trợ thì dòng phim nhà nước dù sao vẫn được coi là dòng chảy chính cho những bộ phim nghiêm túc, có sự tìm tòi, nghệ thuật và tính nhân văn cao – nhất là từ các đạo diễn có tên tuổi. Thế nhưng, 3 bộ phim khi ra mắt đều mang lại sự thất vọng cho những người làm nghề cũng như số lượng khán giả ít ỏi được xem tại Liên hoan phim quốc tế Hà Nội lần thứ 2 (Cát nóng, Đam mê) hay trong khuôn khổ giải thưởng Cánh diều 2012 (Lạc lối). Lối kể chuyện hồn nhiên theo cách của Lê Hoàng cộng với sự tự tin khi cho rằng "bộ não quyết định hơn là phương tiện" khi dùng máy quay truyền hình cho phim điện ảnh đã khiến Cát nóng được coi là "thảm họa điện ảnh" - xét theo góc nhìn kỳ vọng về Lê Hoàng. Và với việc Thủ tướng không được ra mắt, Tối nay 8h thất bại thì Cát nóng tiếp tục giữ tên tuổi Lê Hoàng trên ghế giám khảo cho các cuộc thi truyền hình thực tế nhiều hơn là tiếp tục làm phim trên cương vị đạo diễn. Sự cũ kỹ trong tư duy điện ảnh, trong cách kể của chuyện phim chính là điều khiến Đam mê cũng như Lạc lối trở nên thiếu thuyết phục. Việc Lạc lối đoạt giải Bạc tại Cánh diều 2012 vừa rồi cũng khiến nhiều người đã từng xem bộ phim cảm thấy thiếu thoải mái và cho rằng việc nó đoạt giải bởi 3 trong số BGK là người của Hãng phim Truyện - nơi chủ quản của bộ phim này.
Với việc gây thất vọng trong lần trở lại này và cơ chế làm phim nhà nước đang thắt chặt, cơ hội cho họ tiếp tục làm phim đang dần trở nên hẹp lại. Họ là một thế hệ đã đóng góp xuất sắc cho nền điện ảnh Việt nhưng thời của họ đã qua, họ đã già cả về tư duy làm phim cũng như tuổi tác. Ở thế hệ của họ, một số đạo diễn cũng đang ấp ủ những tác phẩm của mình như Vinh Sơn với Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, Vương Đức với Nhà tiên tri... nhưng cũng đều không gây được sự chú ý. Dường như sự quan tâm của công chúng hiện giờ đang hướng chú ý tới những lớp trẻ với sự kỳ vọng lớn...
Thế hệ tiếp nối: Chờ mỏi mòn...
Người ta từng kỳ vọng lớn vào một thế hệ đạo diễn mới, thế hệ 7X – những người ngấp nghé giữa điện ảnh cách mạng và ngôn ngữ điện ảnh hiện đại. Những Đào Duy Phúc, Bùi Tuấn Dũng, Bùi Thạc Chuyên, Ngô Quang Hải, Vũ Ngọc Đãng, Nguyễn Quang Dũng... được kỳ vọng là một lớp người thay thế. Và quả thực, họ cũng đã có sự đóng góp nhất định khi Đào Duy Phúc nổi lên với Chiến dịch trái tim bên phải, Bùi Tuấn Dũng với Đường thư, Ngô Quang Hải với Chuyện của Pao, Bùi Thạc Chuyên với Sống trong sợ hãi, Chơi vơi, Vũ Ngọc Đãng với Những cô gái chân dài, Hotboy nổi loạn, Nguyễn Quang Dũng với Nụ hôn thần chết... nhưng đến thời điểm này, sự kỳ vọng đó chưa được đền đáp bằng một sự ổn định. Thời điểm này, Đào Duy Phúc sau phim truyền hình Trần Thủ Độ đã rời bỏ Hãng phim Truyện 1, chuyển sang làm truyền hình công an. Bùi Tuấn Dũng mải mê với những dự án phim truyền hình và mới quay trở lại cùng Những người viết huyền thoại tạm gọi là tròn trịa. Bùi Thạc Chuyên sau Chơi vơi thì mải mê tìm kiếm các dự án phim độc lập. Vũ Ngọc Đãng và Nguyễn Quang Dũng thì ngay trong tư duy đã tâm niệm về việc làm phim thị trường. Ngô Quang Hải thì vừa thất bại với bộ phim Mùa hè lạnh.
 Phim Những người viết huyền thoại của đạo diễn trẻ Bùi Tuấn Dũng được đánh giá là phim làm kỹ lưỡng. |
Ở thế hệ sau đó, Phan Đăng Di sau tranh cãi của Bi, đừng sợ thì còn đang loay hoay với việc xin tiền cho dự án Cha, con, và... Nguyễn Hoàng Điệp, Bùi Kim Quy - 2 nữ đạo diễn trẻ được biết đến sau thành công của một số phim ngắn cũng đang âm thầm thực hiện cho dự án phim Đập cánh giữa không trung và Người truyền giống. Nguyễn Thế Vinh, đạo diễn trẻ nhất Việt Nam được nhận phim nhựa là Hoa đào thì sau thất bại của phim này cũng im hơi lặng tiếng. Đạo diễn trẻ Nguyễn Hữu Tuấn cũng chỉ mới chào sân bằng sự trong trẻo về mặt cảm xúc trong Dành cho tháng 6, tương tự đó là Đinh Tuấn Vũ với Và anh sẽ trở lại sắp ra mắt. Mạnh bạo hơn chút nữa là Nguyễn Khắc Huy trong bộ phim đầu tay Đường đua nhưng cách kể vẫn còn nhiều bế tắc. Còn lại, các đạo diễn trẻ vẫn chỉ tham gia trong các sân chơi ươm mầm dành cho phim ngắn như Yxineff, Làm phim 48h...
Như Bình