Dư luận quốc tế đang đặc biệt quan tâm tới chuyến thăm chính thức Việt Nam của Tổng thống Mỹ Obama bắt đầu từ hôm nay. Tối qua tức sáng sớm nay (theo giờ Việt nam), báo chí Mỹ và quốc tế đã đồng loạt đưa tin đăng tải về sự kiện này. Với tiêu đề “Từ cựu thù thành đối tác”, hãng tin CNN đã kể lại câu chuyện của Thượng nghị sỹ John McCain từ khi ông bị bắt làm tù binh chiến tranh cho tới quá trình vận động ủng hộ Việt nam sau này. Bài báo điểm lại những mốc quan trọng trong chặng đường 20 năm bình thường hóa quan hệ giữa Việt nam và Mỹ, cho rằng đây là một bước tiến thần kỳ trong quan hệ song phương.
Tờ The New York Times có bài viết “Tổng thống Obama thăm Việt nam: Gác lại quá khứ, hướng tới tương lai”. Bài báo dẫn lời ông Chuck Hagel, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ nói rằng ông “bị tác động mạnh mẽ bởi những hình ảnh truyền cảm hứng trong mối quan hệ Việt-Mỹ”. "Tôi biết những hình ảnh sẽ đi theo tôi", ông Hagel, một cựu binh Việt nam kề lại.
Trước đó, các quan chức cấp cao chính phủ Mỹ đều khẳng định chuyến công du của Tổng thống Obama thể hiện cam kết mạnh mẽ của Mỹ đối với chính sách tái cân bằng sang châu Á-Thái Bình Dương, đồng thời thúc đẩy hợp tác Việt-Mỹ trong một loạt lĩnh vực trong khuôn khổ Đối tác toàn diện.
Theo giới phân tích quốc tế, việc chọn Việt nam để tới thăm trước khi tham dự hội nghị G7 và Nhật bản cũng cho thấy mối quan hệ Việt-Mỹ đang có những thay đổi quan trọng, hướng tới việc cùng đem lại những lợi ích cho cả hai bên.
Sau 20 năm bình thường với chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tháng 7 năm ngoái và nay là chuyến thăm chính thức Việt nam của Tổng thống Mỹ Obama, tất cả cho thấy quan hệ Việt-Mỹ đang có những bước tiến dài hướng tới tương lai dựa trên sự tôn trọng, hiểu biết lẫn nhau và đặc biệt là tin tưởng lẫn nhau. Phó Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Ben Rhodes trong một cuộc họp báo cuối tuần trước đã nói rằng với chuyến thăm chính thức Việt Nam kéo dài trong 3 ngày và đầy ắp các sự kiện tại Hà Nội và thành phố HCM, tự thân chuyến công du này đã nói lên quan hệ Việt-Mỹ đã tiến rất xa.
Có nhiều lý do chính để chuyến thăm này nhận được nhiều sự quan tâm đặc biệt. Thứ nhất, quan hệ Việt-Mỹ đã trải qua nhiều bước thăng trầm, từ cựu thù đã trở thành bạn bè và dù còn nhiều khác biệt về quan điểm, nhưng hai bên đều nhận thấy những lợi ích trong việc hợp tác, không chỉ về kinh tế-thương mại mà còn cả duy trì hòa bình ổn định an ninh khu vực. Thứ hai, không thể phủ nhận rằng Việt nam đóng một vai trò quan trọng trong chính sách xoay trục tái cân bằng sang khu vực châu Á-Thái Bình Dương mà Mỹ đang triển khai. Trong hai nhiệm kỳ của mình, Tổng thống Obama luôn hướng tới quan hệ nhiều hơn với khu vực châu Á, nhiều hơn với ASEAN mà minh chứng là Hội nghị cấp cao Mỹ-ASEAN vừa qua tại Sunnylands. Là một thành viên năng động quan trọng của ASEAN với vị trí đặc thù nằm ven Biển Đông, rõ ràng Việt Nam là một mắt xích quan trọng trong tư duy chiến lược mà Mỹ đang xây dựng.
Nếu theo dõi chính trường Mỹ thời gian gần đây, có thể thấy dù bất đồng trong nhiều vấn đề, nhưng cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ luôn thống nhất trong việc triển khai chính sách xoay trục, coi đây là ưu tiên số một để Mỹ trở lại củng cố vị thế không chỉ ở châu Á-Thái Bình Dương mà còn trên toàn cầu. Các quan chức cấp cao Mỹ cũng đã nhiều lần nêu bật 2 nhân tố chủ yếu trong chiến lược xoay trục của Mỹ. Thứ nhất là tăng cường quan hệ với các nước đồng minh truyền thống và thứ hai là xây dựng quan hệ đối tác mới với các quốc gia đang nổi lên trong khu vực như Việt Nam. Một yếu tố quan trọng nữa phải kể đến, đó là chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Obama có ý nghĩa rất quan trọng đối với nỗ lực ổn định khu vực trong bối cảnh Trung Quốc đang thể hiện cách hành xử mang tính ép buộc và đe dọa tại Biển Đông.
Trong cuộc họp báo tại Hà nội hôm 10/5, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Daniel Russel đã cho biết Biển Đông sẽ là mối quan tâm chung giữa hai nhà lãnh đạo Việt nam và Mỹ. Trả lời phỏng vấn báo chí ông Daniel Russel đã khẳng định: Biển Đông là mối quan tâm lớn không chỉ đối với những nước có tuyên bố chủ quyền ở vùng biển này mà còn là mối quan tâm của nhiều quốc gia trên thế giới. Vấn đề Biển Đông không chỉ là vấn đề tranh chấp lãnh thổ giữa các quốc gia liên quan mà là cách hành xử giữa các quốc gia tại vùng biển quốc tế
“Mặc dù Hoa Kỳ là nước lớn có quyền đi bất cứ đâu mà luật pháp quốc tế cho phép, nhưng Hoa Kỳ sẽ không thỏa mãn nếu các nước khác, kể cả các nước nhỏ không được đi lại tự do trên các vùng biển. Tất cả các nước trong Tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông đều là bạn của Hoa Kỳ. Hoa Kỳ cũng có lợi ích chung như vậy. Tôi tin rằng Biển Đông sẽ là một trong những chủ đề chính được thảo luận trong cuộc gặp giữa Tổng thống Obama và các nhà lãnh đạo Việt nam sắp tới"
Trước đó, các nhà lãnh đạo Việt-Mỹ đã nhiều lần nhất trí sẽ đảm bảo hòa bình, ổn định, an toàn-an ninh hàng hải, không làm phức tạp tình hình, trái với luật pháp quốc tế, trái với công ước luật biển UNCLOS1982. Ông Murray Hiebert, Phó Giám đốc chương trình Đông Nam Á của Trung tâm nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Washington DC nhận định “Trong bối cảnh căng thẳng tại Biển Đông, tôi cho rằng Tổng thống Obama sẽ tránh các phát biểu hoặc động thái có thể khiến tình hình leo thang. Ông sẽ hối thúc các bên tôn trọng những nguyên tắc chủ chốt như tự do hàng hải và giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, thương lượng cũng như tuân thủ phán quyết sắp tới của tòa trọng tài tại La Haye”.