“Tính tuân thủ pháp luật của nhiều doanh nghiệp trong công tác khai trình lao động tham gia Bảo hiểm xã hội (BHXH) theo quy định còn hạn chế. Đây chính là lý do khiến một bộ phận người lao động thuộc diện bắt buộc tham gia chưa được tham gia BHXH, Bảo hiểm thất nghiệp” - đó là thông tin được ông Mai Đức Chính - Phó Chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Việt Nam đưa ra tại buổi làm việc của Ủy ban các Vấn đề xã hội của Quốc hội với Tổng LĐLĐ Việt Nam, Kiểm toán Nhà nước để nghe báo cáo và giải trình về tình hình thực hiện chính sách, chế độ BHXH, quản lý và sử dụng quỹ BHXH năm 2016 vừa diễn ra tại Hà Nội.
Báo cáo với Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam Mai Đức Chính cho biết, năm 2016 cũng là năm đầu tiên thực hiện Luật BHXH 2014, qua kiểm tra, giám sát cho thấy công tác nắm bắt, thống kê chính xác số lượng người lao động, người sử dụng lao động thuộc diện phải tham gia BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện, BHYT theo quy định của pháp luật còn gặp nhiều khó khăn và chưa kịp thời; tỷ lệ người tham gia BHXH tự nguyện còn thấp so với thực tế; việc thanh kiểm tra chuyên đề về BHXH chưa nhiều; việc xử phạt các đơn vị, doanh nghiệp (DN) vi phạm pháp luật BHXH chưa kịp thời và nghiêm minh...
Đặc biệt, Phó Chủ tịch Mai Đức Chính cũng cho biết, tình trạng DN chưa tuân thủ đầy đủ, đúng quy định của pháp luật về BHXH đang diễn ra phổ biến, trong đó nổi bật là tình trạng nợ đóng, chậm đóng BHXH. Kết quả giám sát liên ngành tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Bình Dương cho thấy, số tiền nợ BHXH của các DN lên tới gần 6.000 tỷ đồng; có 6/9 DN thường xuyên chậm đóng (khoảng 1-3 tháng) với tổng số tiền chậm đóng và nợ đóng của các DN là gần 15 tỷ đồng. Sau giám sát, Đoàn Giám sát liên ngành đã đưa ra 60 kiến nghị với các DN và cơ quan chức năng để nâng cao hiệu quả việc thực hiện các quy định của pháp luật về BHXH. Kết quả, đã có gần 11 tỷ đồng tiền DN nợ BHXH được khắc phục.
Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch Mai Đức Chính, việc công đoàn các cấp khởi kiện các tranh chấp lao động nói chung và tranh chấp về BHXH nói riêng còn gặp nhiều khó khăn do các quy định của Bộ luật Lao động, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Công đoàn, Luật BHXH chưa đồng bộ.
“Đề nghị Tòa án nhân dân tối cao sớm hướng dẫn các cấp tòa án về giải quyết các vụ kiện liên quan đến BHXH. Các cơ quan có liên quan sớm nghiên cứu trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội sớm có giải pháp tháo gỡ khó khăn trong việc thực hiện quy định khởi kiện đòi nợ BHXH”, Phó Chủ tịch Mai Đức Chính đề nghị.
Cũng liên quan đến vấn đề này, báo cáo của Kiểm toán Nhà nước cũng cho thấy, tình trạng nợ đóng, chậm đóng BHXH vẫn xảy ra ở hầu hết các tỉnh, thành phố và ngày càng gia tăng, trong đó tập trung chủ yếu ở các DN ngoài quốc doanh. Theo Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Vũ Văn Họa thì nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng nợ đóng BHXH là do: nhận thức về trách nhiệm và quyền lợi trong việc tham gia BHXH bắt buộc cho người lao động của người sử dụng lao động còn hạn chế, nhất là đối với khu vực ngoài Nhà nước; người sử dụng lao động cố tình không đóng BHXH hoặc chỉ đóng cho một số người lao động trong bộ khung quản lý của đơn vị để giảm chi phí sản xuất, kinh doanh; trong khi đó, tại một số địa phương, các sở, ban, ngành lại chưa quan tâm đến việc chỉ đạo đôn đốc thu hồi nợ và phát triển đối tượng tham gia BHXH, còn xem đó là trách nhiệm của riêng cơ quan BHXH...
Tại buổi làm việc, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Bùi Sỹ Lợi đã đề nghị các địa phương cần phải đưa chỉ tiêu mở rộng diện bao phủ BHXH, Bảo hiểm thất nghiệp vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; đồng thời phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền chính sách, pháp luật về BHXH, Bảo hiểm thất nghiệp; tăng cường hơn nữa công tác phối hợp giữa các sở, ban, ngành trong việc triển khai, thực hiện chính sách BHXH, Bảo hiểm thất nghiệp. Đặc biệt, về giải pháp cho vấn đề khởi kiện về BHXH, ông Lợi cũng đề nghị Tòa án nhân dân tối cao cần có giải pháp tháo gỡ, hướng dẫn Tòa án các cấp, giúp các cấp Công đoàn thực hiện chức năng khởi kiện được hiệu quả nhằm bảo vệ quyền lợi an sinh chính đáng của người lao động.