Opioid là cái tên quen thuộc trong các đơn thuốc giảm đau được bác sĩ chỉ định để ứng phó với những trường hợp chấn thương nặng, phẫu thuật hoặc giảm bớt đau đớn cho bệnh nhân ung thư. Mặc dù loại thuốc này tương đối an toàn khi sử dụng trong thời gian ngắn theo đúng chỉ định của bác sĩ, song nó lại gây ra nhiều tác dụng phụ và có nguy cơ đe dọa tính mạng con người nếu bệnh nhân quá lệ thuộc vào thuốc, uống quá liều hoặc nghiện thuốc.
Theo thống kê thì Mỹ thuộc Top quốc gia có tỷ lệ dùng các loại thuốc giảm đau cao nhất thế giới. Cùng với tác dụng giảm đau, mỗi năm “đại dịch opioid” cũng lấy đi sinh mạng của hàng nghìn người Mỹ – nhóm đối tượng không thích ứng được các phản ứng phụ của thuốc. Vì thế, cách đây 4 tháng, Cục Quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Mỹ (FDA) buộc phải ban hành thêm cảnh báo đối với việc sử dụng opioid để giảm đau.
Trước những mối quan ngại trên, nhiều nhà khoa học đã nỗ lực tìm cách thay đổi cấu trúc của biệt dược morphin với hy vọng loại bỏ tác dụng phụ của nó trong khi vẫn bảo toàn công dụng giảm đau cho người bệnh, nhưng họ chưa thành công.
Không cố gắng đi theo lối mòn ấy, nhóm nghiên cứu thuộc hai nước Mỹ và Đức đã tập trung bào chế PZM21 – một loại opioid mới nhằm vào cấu trúc của hệ thống thụ thể mu-opioid trong não.
Những thử nghiệm tiến hành trên cơ thể chuột bạch chứng tỏ PZM21 có khả năng giảm đau hiệu quả. Thời gian thuốc phát huy tác dụng lên tới 3 giờ đồng hồ, dài hơn so với morphin và các loại thuốc giảm đau khác. Đặc biệt, nó không ảnh hưởng đến hệ hô hấp cũng như không gây táo bón. Thử nghiệm của nhóm nghiên cứu cho thấy, PZM21 không giúp loại bỏ hoàn toàn hiện tượng suy hô hấp – một trong những tác dụng phụ thường gặp khi sử dụng thuốc giảm đau, tuy nhiên, sau khi thuốc hết tác dụng, nhịp thở của chuột đã trở lại bình thường thay vì vẫn tiếp tục thở chậm như trường hợp dùng morphin.
Và quan trọng hơn cả là PZM21 không gây nghiện. Trong các thí nghiệm về hành vi cũng tiến hành trên cơ thể loài chuột, nhóm nghiên cứu nhận ra rằng xác suất những con chuột dùng thuốc quay về địa điểm có thuốc không cao, đồng thời chúng không hề có biểu hiện tăng động thường thấy ở những con chuột nghiện thuốc. Điều đó chứng tỏ chúng không quá lệ thuộc vào loại thuốc mới này.
Dù chưa loại trừ hết mọi tác dụng phụ của thuốc giảm đau, song PZM21 có thể coi là bước đột phá quan trọng trên con đường chống lại “đại dịch opioid”. Trước mắt, chúng ta cần chờ đợi những nghiên cứu sâu hơn để đo đếm mức độ an toàn và tính hiệu quả của thuốc trên cơ thể người trước khi nó được lưu hành rộng rãi.