Nắng nóng kéo dài nhiều bệnh tật dễ xuất hiện, trong đó có bệnh tiêu chảy, đặc biệt là trẻ em, người già và cả những người có đường tiêu hóa kém.
Mùa nắng nóng làm đổi thay nhiều điều trong sinh hoạt hàng ngày của con người và cũng tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật phát triển, đặc biệt lưu ý là các loại vi sinh vật gây bệnh cho con người.
Cần rửa tay và rửa rau quả thật sạch trước khi ăn, đề phòng nhiễm vi khuẩn gây tiêu chảy.
Có nhiều loại vi sinh vật có khả năng phát triển mạnh, nhanh vào mùa hè, trong đó phải kể đến vi sinh vật thuộc hệ đường tiêu hóa, bao gồm virut, vi khuẩn hoặc vi nấm. Vi khuẩn đường ruột gây bệnh tiêu chảy đáng chú ý nhất là vi khuẩn tả (V.cholerae). Vi khuẩn tả là một loại vi khuẩn có độc lực rất mạnh, cùng một lúc, ở trong một địa phương có thể có nhiều người chưa có miễn dịch chống vi khuẩn tả có thể mắc bệnh tả. Triệu chứng của bệnh tiêu chảy do vi khuẩn tả rất rầm rộ, diễn biến phức tạp, người bệnh bị mất nhiều nước và chất điện giải trong một thời gian rất ngắn. Vì vậy, rất có khả năng dẫn đến truỵ tim mạch và có nguy cơ tử vong, nếu không phát hiện và xử trí kịp thời.
Vi khuẩn thương hàn (Salmonella) cũng là một loại kẻ thù đáng sợ trong bệnh tiêu chảy mùa nắng nóng. Bệnh tiêu chảy do vi khuẩn thương hàn chủ yếu lây theo đường ăn uống, bệnh cảnh lâm sàng diễn biến theo các giai đoạn khác nhau. Ngoài triệu chứng gây rối loạn tiêu hóa (đau bụng, tiêu chảy), chúng còn gây nhiễm khuẩn huyết là một thể bệnh hết sức trầm trọng. Một số trường hợp bị bệnh thương hàn có thể bị thủng ruột nếu không phát hiện sớm và cấp cứu kịp thời, rất nguy hiểm đến tính mạnh người bệnh. Một kẻ đồng phạm gây tiêu chảy mùa nắng nóng là vi khuẩn lỵ (Shigella). Đây là loại vi khuẩn có khả năng gây nhiễm khuẩn đường tiêu hóa mạnh, gây nhiễm khuẩn, nhiễm độc mạnh, nhất là typ S. shiga (vừa gây bệnh bằng nội độc tố vừa gây bệnh bằng ngoại độc tố) thể hiện là tiêu chảy cấp tính, phân lỏng có kèm theo máu tươi, tạo nên màu của phân giống như máu cá, nhiều trường hợp số lần tiêu chảy trong ngày là rất lớn, có khi không thể đếm được, phân tự chảy ra ở hậu môn.
Một kẻ thù khác cũng gây bệnh tiêu chảy mùa nắng nóng mà không thể bỏ qua đó là vi khuẩn E.coli. Vi khuẩn E.coli có trong phân người và động vật, vì vậy, chúng xuất hiện nhiều nơi trong tự nhiên như đất, nước, không khí, bụi, rác thải, thực phẩm không đảm bảo vệ sinh. Mùa nắng nóng là mùa có điều kiện sống rất thuận lợi cho vi khuẩn E.coli phát triển, cho nên chúng rất dễ gây bệnh vào mùa này nhất là gây tiêu chảy cho trẻ. Bệnh tiêu chảy do E.coli gây ra thuộc loại tiêu chảy cấp, nếu không phát hiện sớm và có hướng xử lý kịp thời, bệnh ngày một trầm trọng hơn. Bệnh tiêu chảy do E.coli lây lan theo đường ăn uống do nước, thực phẩm không đảm bảo vệ sinh.
Ngoài ra vi khuẩn đường ruột gây bệnh mùa nắng nóng còn gặp loại: campylobacter, enterobacter, citrobacter. Các loại virut thường gặp nhất là enterovirus nhưng đáng lưu ý hơn cả là loại rotavirus. Rotavirus gây tiêu chảy cho trẻ em là chủ yếu.
Bệnh tiêu chảy mùa nắng nóng cũng có thể do ký sinh trùng gây nên bởi người sử dụng nước hoặc thực phẩm không đảm bảo vệ sinh như uống nước chưa đun sôi, ăn rau sống, dùng nước đá không đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh. Điển hình bệnh gây tiêu chảy do ký sinh trùng là bệnh do giun đũa, bệnh kiết lỵ do lỵ amíp gây nên.
Đường lây truyền của các bệnh nhiễm khuẩn đường ruột là đường ăn uống. Các loại vi sinh vật gây bệnh vào cơ thể người do ăn, uống không đảm bảo vệ sinh, ăn rau sống, uống nước chưa đun sôi, thực phẩm chưa nấu chín hoặc ăn thực phẩm sống (tiết canh). Mùa nắng nóng trẻ em ăn kem, uống các loại nước giải khát không đảm bảo vệ sinh cho nên dễ mắc bệnh tiêu chảy và nguy hiểm nhất là mắc bệnh tả, bệnh lỵ, thương hàn.
Mời độc giả đón đọc phần 2:"Nguyên tắc phòng tiêu chảy mùa nắng nóng" vào lúc 16h ngày 5/8/2015
PGS.TS. Bùi Khắc Hậu
