Vào một cửa hàng photocopy, mải công việc, tôi không để ý đến một thanh niên đang hí húi với thùng giấy lộn trong góc khuất của cửa hàng. Xong việc, tôi định ra về thì nghe tiếng chào: “Em chào thầy ạ!”. Sau phút ngạc nhiên, tôi nhận ra người thanh niên ấy là Nguyễn Thanh Khoa, học sinh lớp 10H1 THPT Chuyên Hà Nội Amsterdam.
- Em làm gì vậy?
- Em phân loại giấy cửa hàng photo bỏ đi, thầy ạ.
Tôi quá tò mò. Hỏi chuyện mới biết, Khoa cùng một số bạn của mình có ý tưởng “biến giấy loại thành giấy trắng” để giúp các bạn ở các miền quê khó khăn. Hành trình của nhóm là đi thu gom giấy một mặt bỏ đi ở các cửa hàng photocopy, đóng lại thành các tập nháp xinh xắn cỡ 25 trang rồi liên hệ với một số trường học giúp đỡ tổ chức các “lễ hội đổi đồ”. Tại đây, nhóm của Khoa đổi mỗi tập nháp này cho các em học sinh để lấy lại 1kg giấy vụn.
Nhiều diện tích “đồng xôi, ruộng mật” bị bỏ hoang hàng chục năm vì dự án treo gây lãng phí.
Khoa cho biết, nhóm 6 bạn của em trong gần một tháng qua bằng cách này đã đổi được gần 340kg giấy vụn. Các em dự định sẽ đổi số giấy vụn này cho một nhà máy giấy để lấy những tập giấy trắng và đi tặng các học sinh vùng quê nghèo khó khăn.
Câu chuyện của Khoa cứ làm tôi day dứt. Bởi một học sinh mất rất nhiều công sức để thu gom từng trang giấy, từng tờ giấy bỏ đi để rồi biến thành các tập giấy trắng tặng các bạn nghèo. Nhóm 6 em làm thêm cả tháng mới được gần 340kg giấy vụn, tính ra chưa được 800 nghìn đồng, mà cũng không phải dễ, bởi còn phải liên hệ với các trường để tuyên truyền về công việc mong được Ban giám hiệu giúp đỡ tổ chức “Ngày hội đổi đồ”.
Tôi chợt nhớ đến lời một đại biểu Quốc hội đã phát biểu: Đời sống khó khăn, doanh nghiệp, người dân phải vật lộn tồn tại, thu nhặt đóng góp từng đồng cho ngân sách nhưng chúng ta lại chi tiêu lãng phí, khởi công, khánh thành, lễ hội... đều hoành tráng, tốn kém thời gian, tiền bạc. Một hội nghị nhỏ ở địa phương mà mời nhiều khách Trung ương về để ra oai... Tất nhiên tiền vé không phải do đại biểu trả mà là dân trả.
Một con đường mất bao thời gian, tiền bạc, công sức mới hoàn thành, nhưng chỉ mới khánh thành 2 - 3 tháng đã lại bị đào bới tung lên vì quy hoạch không đồng bộ; bao diện tích “đồng xôi ruộng mật” bị bỏ hoang hàng chục năm ròng vì những dự án treo, rồi tiền của đầu tư dàn trải vào các công trình hiệu quả thấp... Tất cả đó là sự lãng phí và số lãng phí hàng năm tính ra không hề nhỏ, lên tới hàng chục tỷ đồng mỗi năm, vượt hơn cả ngân sách thu hằng năm của các tỉnh miền Trung - Tây Nguyên cộng lại.
Ngay cả một trường học thôi, tiền nước điện hằng tháng cũng bị thất thoát do lãng phí quá nhiều. Tổ chức ngày 20/11 tính sơ sơ chẳng trường nào chi dưới con số chục triệu đồng, có khi đến vài chục triệu. Nghe tin trường anh bạn làm hiệu trưởng vừa được công nhận “Trường chuẩn Quốc gia”, tôi đến chúc mừng. Tiếp tôi, anh nhăn nhó: Mừng vì cũng được công nhận cho bằng anh bằng em nhưng tốn quá cậu ạ, mất toi mấy chục triệu đấy.
Tôi băn khoăn, anh bạn tôi thủng thẳng: Cái gì nó cũng có giá của nó cậu ạ. Tốn kém thì đâu chả thế. Đấy, trong trường học Quảng Ngãi, họ xây nhà vệ sinh 29m2 nhà cấp 4 với thiết kế đơn giản, thiết bị rẻ tiền mà hết tận 600 triệu đồng đấy. Riêng khoản chi phí gọi là “tư vấn và chi phí khác” để xây nhà vệ sinh đã là 56,5 triệu đồng. Tính ra giá thành đến 20 triệu đồng/m2 xây nhà vệ sinh, đắt hơn cả giá căn hộ cao cấp trong các thành phố lớn. Ngay trường tớ đây, trên cho quét lại vôi mà mất gần 40 triệu (tất nhiên thợ do trên điều về), riêng tiền thiết kế cũng mất gần 8 triệu. Nói thật nếu tớ được tổ chức làm thì riêng số tiền “thiết kế... quét vôi” này đã thừa để quét vôi cả trường rồi.
Thật là trái ngược. Có em học sinh đang tiết kiệm từng tờ giấy để làm từ thiện cho học sinh nghèo, lại có hàng triệu, hàng tỷ đồng vẫn đang thất thoát!
Quốc Vũ