Xét nghiệm là thông số hết sức quan trọng giúp thầy thuốc đưa ra chẩn đoán cho người bệnh vì nó phản ánh tình trạng sức khỏe của một người tại thời điểm nhất định. Kết quả này đòi hỏi phải rất chính xác và xác thực. Nếu các xét nghiệm bị làm sai lệch sẽ dẫn đến nhận định của bác sĩ bị sai lệch theo và chắc chắn hậu quả là rất nặng nề. Từ sự việc của BV đa khoa Hoài Đức, Hà Nội, chúng tôi đã trao đổi với ThS. Nguyễn Trọng Khoa - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh về những giải pháp nâng cao chất lượng xét nghiệm của Bộ Y tế.
 ThS. Nguyễn Trọng Khoa. |
PV: Thưa ông, trong thời gian qua, Bộ Y tế đã triển khai những biện pháp gì để hạn chế những sai sót trong xét nghiệm?
ThS. Nguyễn Trọng Khoa: Công tác xét nghiệm đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh. Nhận thức được vấn đề này, lãnh đạo Bộ Y tế rất quan tâm chú ý đến nâng cao chất lượng xét nghiệm. Bộ Y tế đã ban hành Chương trình hành động Quốc gia quản lý chất lượng phòng xét nghiệm y học từ nay đến năm 2020 (Quyết định số 3701/QĐ-BYT ngày 05 tháng 10 năm 2010 của Bộ trưởng Bộ Y tế và Thông tư 01/2013/TT-BYT ngày 11/01/2013 về Hướng dẫn thực hiện quản lý chất lượng xét nghiệm tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh). Ngày 30/7/2010, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định số 2717/QĐ-BYT và 2718/QĐ-BYT về việc thành lập 2 trung tâm kiểm chuẩn chất lượng xét nghiệm đặt tại Đại học Y Hà Nội và Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh (TP.HCM) cùng với Trung tâm Kiểm chuẩn chất lượng xét nghiệm (CLXN) TP.HCM được thành lập từ năm 2006 để triển khai các chương trình ngoại kiểm CLXN, đào tạo về quản lý chất lượng xét nghiệm và đang tiếp tục hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp quy về quản lý chất lượng, quy chuẩn kỹ thuật, hướng dẫn quy trình nhằm hạn chế thấp nhất các sai sót có thể xảy ra. Hiện nay, Trung tâm Kiểm chuẩn CLXN TP.HCM đã triển khai được 21 khóa đào tạo, tập huấn cho 624 cán bộ xét nghiệm tại 22 tỉnh, triển khai được 11 lĩnh vực ngoại kiểm với số đơn vị tham gia hàng năm tăng dần, riêng năm 2013 là 595 đơn vị. Tỷ lệ sai số qua kết quả đánh giá ngoại kiểm đã giảm dần qua các năm. Trong 3 yếu tố cấu thành giá viện phí điều chỉnh thực hiện theo Thông tư liên tịch số 04 điều chỉnh giá dịch vụ y tế thì đã tính đến chi phí cho vấn đề kiểm chuẩn CLXN. Đây cũng là một chính sách quan trọng giúp cho các BV có điều kiện về nguồn lực thực hiện và quan tâm hơn đến chất lượng xét nghiệm.
PV: Theo ông, Bộ Y tế, chính quyền các địa phương nói chung và các Sở Y tế nói riêng cần tăng cường các biện pháp quản lý như thế nào để hạn chế những sai sót nghiêm trọng như tại BVĐK Hoài Đức.
ThS. Nguyễn Trọng Khoa: Hiện nay, Bộ Y tế đã phân công và chỉ đạo 3 trung tâm kiểm chuẩn CLXN, tăng cường thực hiện các chương trình ngoại kiểm, kiểm định kết quả của các phòng xét nghiệm.
Thời gian tới, Bộ Y tế và các cơ quan có thẩm quyền sẽ tăng cường thanh tra, kiểm tra các cơ sở y tế về việc thực hiện những quy chế, quy trình đã được Bộ Y tế quy định. Đồng thời, tăng cường các công tác đào tạo, tập huấn, kiểm tra, giám sát sẽ hướng đến việc tiếp cận, đánh giá chất lượng khám bệnh, chữa bệnh, trong đó có chất lượng quản lý phòng xét nghiệm.
Trong Thông tư 01/2013/TT-BYT đã quy định rõ, Sở Y tế tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư, y tế ngành có trách nhiệm phổ biến, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá việc thực hiện Thông tư tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trực thuộc và báo cáo về Bộ Y tế định kỳ 6 tháng/lần. Trách nhiệm của lãnh đạo cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có phòng xét nghiệm; Trách nhiệm của trưởng phòng xét nghiệm và trách nhiệm của nhân viên quản lý chất lượng tại phòng xét nghiệm... Với chức năng là cơ quan quản lý trực tiếp hoạt động của các đơn vị y tế trực thuộc, chính quyền địa phương và Sở Y tế phải tăng cường công tác chỉ đạo, thanh tra, kiểm tra, hướng dẫn cần được làm thường xuyên và nhạy bén hơn để kịp thời ngăn ngừa các sai sót có thể có. Thực hiện chỉ đạo của Bộ Y tế, tại TP.HCM, Trung tâm Kiểm chuẩn CLXN TP.HCM thuộc Sở Y tế đã có những hoạt động để triển khai ngay Thông tư 01/2013/TT-BYT như tổ chức 2 hội nghị hướng dẫn cho giám đốc các đơn vị, xây dựng bảng kiểm để bệnh viện tự chuẩn hóa, tổ chức 3 đoàn kiểm tra giám sát theo bảng kiểm (dự kiến cuối tháng 8), sau kiểm tra giám sát sẽ có báo cáo cụ thể với Bộ và Sở để giải quyết những vấn đề tồn đọng. Tuy nhiên, quan trọng nhất vẫn là vai trò quản lý và sự quan tâm, đầu tư của lãnh đạo BV; lãnh đạo Khoa Xét nghiệm và từng nhân viên Khoa Xét nghiệm trong việc thực hiện nội kiểm CLXN, thực hiện hiệu chỉnh máy móc, thiết bị, lựa chọn hóa chất xét nghiệm phù hợp và có chất lượng, quan tâm đến đào tạo nhân viên về quy trình kỹ thuật và quản lý chất lượng phòng xét nghiệm.
 Dùng máy xét nghiệm hiện đại phục vụ bệnh nhân. Ảnh: TM. |
PV: Theo ông, thực trạng xét nghiệm ở nước ta so với các nước đang phát triển khác như thế nào? Ở các nước đang phát triển khác, họ có gặp phải những vấn đề tương tự như ở Việt Nam không?
ThS. Nguyễn Trọng Khoa: Trên thực tế, hiện nay, đối với các nước phát triển (ví dụ như: Anh, Australia, Nhật...) thì việc đầu tư cho các khoa, phòng xét nghiệm và quản lý chất lượng được quan tâm thích đáng với nguồn lực tương đương trình độ phát triển KT-XH. Tại Australia, tất cả các phòng xét nghiệm phải đạt tiêu chuẩn ISO:15189-2012 và họ có Trung tâm Xét nghiệm tham chiếu quốc gia (National Reference Laboratory) chịu trách nhiệm về hệ thống chất lượng xét nghiệm toàn quốc.
Ở các nước đang phát triển với nền tảng KT-XH xã hội còn thấp thì họ cũng gặp phải tình trạng tương tự như ở Việt Nam. Việc đầu tư cho tất cả các phòng xét nghiệm đạt tiêu chuẩn ISO:15189-2012 là không khả thi và phải làm từng bước. Ví dụ: Thái Lan đã thành lập Trung tâm Kiểm chuẩn CLXN Quốc gia và bắt đầu triển khai Chương trình nâng cao CLXN từ năm 1992, với sự đầu tư từ Chính phủ và dựa trên điều kiện KT-XH cao hơn Việt Nam nhưng đến nay cũng mới chỉ có khoảng 350 cơ sở xét nghiệm đạt chứng nhận ISO:15189-2012 (chiếm khoảng dưới 30%).
Việt Nam cũng đang học tập kinh nghiệm và mô hình quản lý CLXN của Thái Lan và cũng đã đạt những thành quả ban đầu.
PV: Tới đây, Bộ Y tế sẽ triển khai những biện pháp cụ thể nào để hạn chế những sai sót nghiêm trọng trong xét nghiệm, thưa ông?
ThS. Nguyễn Trọng Khoa: Bộ Y tế sẽ tiếp tục đẩy mạnh việc đôn đốc, tăng cường chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về nâng cao chất lượng khám chữa bệnh nói chung và nâng cao CLXN nói riêng. Bên cạnh đó, Bộ Y tế sẽ chỉ đạo các sở y tế tiếp tục kiểm tra, hướng dẫn các đơn vị y tế nghiêm túc thực hiện Thông tư số 01/2013/TT-BYT ngày 11/01/2013 của Bộ trưởng Bộ Y tế về Hướng dẫn thực hiện quản lý CLXN tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Bên cạnh đó, Bộ Y tế tiếp tục chỉ đạo các trung tâm kiểm chuẩn xét nghiệm nâng cao năng lực, mở rộng phạm vi của công tác kiểm chuẩn CLXN cho các xét nghiệm hóa sinh, huyết học, vi sinh. Đồng thời, Bộ Y tế cũng khuyến khích các phòng xét nghiệm phấn đấu để được công nhận đạt tiêu chuẩn quốc tế về phòng xét nghiệm như ISO 15189 (theo thống kê, hiện nay, cả nước đã có 29 phòng xét nghiệm đạt tiêu chuẩn này). Chúng tôi cũng sẽ tiếp tục nghiên cứu, đề xuất với lãnh đạo Bộ và các cơ quan có liên quan về cơ chế khuyến khích các bệnh viện có khoa xét nghiệm đạt tiêu chuẩn chất lượng.
Về việc tăng cường đào tạo nguồn nhân lực về quản lý chất lượng phòng xét nghiệm y học, hiện nay, Cục Quản lý Khám chữa bệnh đang phối hợp cùng Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) và CLSI (Viện Tiêu chuẩn về lâm sàng và xét nghiệm của Hoa Kỳ) đào tạo nguồn nhân lực quản lý chất lượng xét nghiệm cho lãnh đạo các phòng xét nghiệm tại tuyến T.Ư và giảng viên các trường đại học y dược trên toàn quốc để giúp nâng cao năng lực đào tạo về quản lý chất lượng cho sinh viên của các trường y dược.
Nâng cấp quản lý chất lượng phòng xét nghiệm theo chương trình Nâng cao chất lượng xét nghiệm (SLMTA) của WHO cho các nước đang phát triển có nguồn lực hạn chế, hiện tại, 12 phòng xét nghiệm của giai đoạn 1 đang được nâng cấp theo chương trình này, tiếp tục sẽ nâng cấp các phòng xét nghiệm khác trong các chu kỳ hợp tác tiếp theo giữa CDC và Cục Quản lý KCB.
PV: Xin cảm ơn ông!
Minh - Hảo (thực hiện)