Mặc dù dịch HIV/AIDS ở nước ta tiếp tục có xu hướng giảm cả về số người nhiễm, số bệnh nhân AIDS và tử vong do AIDS nhưng chưa đảm bảo tính bền vững mà vẫn tiềm ẩn những nguy cơ bùng phát nếu chúng ta không có những biện pháp can thiệp mạnh mẽ và hiệu quả. Sự lây nhiễm HIV/AIDS ở nước ta có sự đan xen giữa các hành vi của nhóm đối tượng nghiện chích và mại dâm. Một số tỉnh có nguy cơ dịch gia tăng trở lại như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Sơn La, Thái Nguyên... Một số địa phương độ bao phủ về xét nghiệm HIV còn hạn chế, người dân ở xa khó tiếp cận với các dịch vụ y tế, do đó, khả năng người nhiễm HIV chưa được xét nghiệm HIV và không biết tình trạng nhiễm HIV vẫn còn đáng kể. Ví dụ tình trạng nhiễm HIV của người dân ở huyện Mỏ Cày Nam, tỉnh Bến Tre là một ví dụ điển hình về nguy cơ nhiễm HIV trong cộng đồng dân cư cần được báo động.
 Cấp phát thuốc ARV cho bệnh nhân nhiễm HIV tại BV Bạch Mai. |
Độ bao phủ của các chương trình can thiệp dự phòng (trao đổi bơm kim tiêm, phát bao cao su, điều trị methadon), chương trình điều trị thuốc kháng virut còn khiêm tốn. Bên cạnh đó, nhận thức của người nhiễm HIV còn rất hạn chế, nhất là ở các vùng nông thôn, miền núi, đồng bào dân tộc... Khi nhiễm HIV, họ cảm thấy vẫn còn khỏe mạnh lại kết hợp với điều kiện đi lại xa (ở các tỉnh miền núi) nên họ không có ý thức, trách nhiệm đi đăng ký điều trị. Tình trạng kỳ thị dẫn đến bệnh nhân sợ lộ thông tin cá nhân, thái độ nhân viên y tế một số nơi chưa thực sự thông cảm với bệnh nhân bị nhiễm HIV, tác dụng phụ của thuốc cũng làm bệnh nhân lo sợ, do đó, tiếp cận điều trị muộn hoặc bỏ trị vẫn còn khá cao.
Mặc dù năm 2011, Bộ trưởng Bộ Y tế đã ban hành Thông tư Hướng dẫn điều kiện và phạm vi chuyên môn của cơ sở y tế điều trị bằng thuốc ARV, tuy nhiên, hiện chỉ có gần 50% các cơ sở điều trị đáp ứng được các điều kiện của Thông tư này, ảnh hưởng lớn đến việc cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh cho người nhiễm HIV qua hệ thống bảo hiểm y tế. Trong khi các nguồn viện trợ cung cấp dịch vụ cho điều trị HIV (xét nghiệm, sinh phẩm, thuốc điều trị nhiễm trùng cơ hội...) đang bị cắt giảm thì việc cung cấp dịch vụ qua hệ thống bảo hiểm y tế được xem xét như là nguồn chính nhằm duy trì sự bền vững của công tác điều trị HIV/AIDS. Nhiều cơ sở y tế chưa thực sự xác định điều trị HIV/AIDS là một trong các nhiệm vụ của cơ sở mình, dẫn đến việc quản lý điều trị bệnh nhân HIV/AIDS chưa thực sự nằm trong hệ thống quản lý bệnh nhân chung trong cùng cơ sở y tế.
Việc cắt giảm kinh phí viện trợ ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động các chương trình dự phòng như nguồn nhân lực các tuyến, mạng lưới nhân viên tiếp cận cộng đồng, nguồn cung cấp miễn phí, trợ giá của bao cao su, bơm kim tiêm cũng sẽ bị cắt giảm... Như vậy, trong vài năm tới, Việt Nam sẽ phải đối mặt với thiếu hụt lớn về kinh phí cho thuốc kháng HIV, bên cạnh đó, thiếu nguồn cung ứng thuốc ARV đảm bảo chất lượng và có giá thành hợp lý.
Nằm trong khó khăn chung về nhân lực của hệ y tế dự phòng, Chương trình phòng, chống HIV/AIDS đang thiếu hụt nghiêm trọng đội ngũ cán bộ tại tất cả các tuyến. Sự thiếu hụt nhân lực là rào cản cho việc mở rộng chương trình điều trị và công tác can thiệp giảm tác hại, trong khi đó, số cán bộ có trình độ và kinh nghiệm được tuyển dụng thêm ít, các cán bộ kinh nghiệm và năng lực lại xin chuyển công tác khác hoặc chuyển lĩnh vực khác. Nguyên nhân chính do công việc căng thẳng và vất vả trong khi thu nhập còn quá thấp, đãi ngộ ngành nghề, phụ cấp đặc thù, phụ cấp vùng miền và phụ cấp thâm niên chưa có...
Xuân Thủy