Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) vừa công bố báo cáo hiện tượng môi trường quốc gia về không khí. Điều đáng lưu ý nhất trong báo cáo là không khí các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng đang có xu hướng tăng đáng kể nồng độ khí ôzôn, loại khí gây ra nhiều bệnh về hô hấp. Thực ra, nếu bạn đang sống tại Thủ đô, bạn có thể dễ dàng “đo” được sự ô nhiễm này bằng “mũi thường”, bằng cách ra ngoài hít thở, đi lại vào giờ cao điểm và so sánh với lúc rạng sáng, điều này chứng tỏ không khí tại các đô thị lớn tại Việt Nam chủ yếu ô nhiễm bụi. Đáng lo ngại rằng đây là căn nguyên của thực trạng các bệnh hô hấp và để cải thiện tình hình thì không đơn giản...
Không khí sạch rất... hiếm
Không khí tại các đô thị lớn tại Việt Nam chủ yếu ô nhiễm bụi, có thời điểm đo tại các nút giao thông có nhiều phương tiện lưu thông và công trình xây dựng, nồng độ bụi cao gấp 5 - 6 lần tiêu chuẩn cho phép. Và Hà Nội đang đứng trong danh sách những Thủ đô ô nhiễm không khí nhất khu vực Đông Nam Á và châu Á.
Người dân Thủ đô lâu nay đã quen kết bạn với ô nhiễm không khí.
Theo báo cáo môi trường quốc gia, từ năm 2013, số liệu quan trắc liên tục tự động từ một số trạm ven đường như trạm Nguyễn Văn Cừ (Hà Nội), trạm Lê Duẩn (Đà Nẵng) cho thấy, nồng độ khí ôzôn ở Việt Nam có xu hướng tăng đáng kể và rõ rệt từ năm 2013.
Nồng độ ôzôn ở lớp không khí gần mặt đất tương đối cao, xấp xỉ ngưỡng QCVN 05:2013. Trong năm 2013, Hà Nội có tới 237 ngày chất lượng không khí kém, 21 ngày chất lượng không khí xấu và một ngày chất lượng không khí vào mức nguy hại.
Ngay đến Đà Nẵng được coi là tiêu biểu của thành phố sạch ở Việt Nam nhưng 3 năm qua, số ngày có chất lượng không khí kém, không khí xấu ở thành phố này tăng lên đáng kể. Năm 2011, Đà Nẵng chỉ có 40 ngày không khí kém, đến năm 2013, con số này tăng lên 128 ngày. Chất lượng không khí giảm sút ở Đà Nẵng là do sự tăng mạnh về nồng độ ôzôn, các chỉ số ô nhiễm khác ở thành phố này ít biến động.
Theo số liệu của Trung tâm Quan trắc môi trường, Tổng cục Môi trường Việt Nam, tại nhiều nút giao thông như Kim Liên - Giải Phóng, Phùng Hưng - Hà Đông (Hà Nội), những khu vực đông dân cư, nồng độ bụi thường cao hơn mức cho phép, có lúc lên gấp 7 lần. Các khí ô nhiễm khác như CO, SO2 dưới tiêu chuẩn, nhưng đang có xu hướng tăng.
Qua một cuộc nghiên cứu gần đây cho thấy, trên địa bàn TP. Hà Nội có đến 72% hộ gia đình mắc bệnh do ô nhiễm không khí (liên quan đến hô hấp), trong đó quận Hoàng Mai chiếm tỷ lệ cao nhất, 91,4%; thấp nhất là quận Tây Hồ với 55%.
Theo số liệu thống kê của Tổng cục Môi trường thì ô nhiễm không khí tại Hà Nội đã vượt quy chuẩn cho phép chủ yếu là hàm lượng bụi cao hơn 1 - 2 lần tiêu chuẩn. Đặc biệt, tại các nút giao thông và công trình xây dựng như Kim Liên, Giải Phóng, Phùng Hưng (Hà Đông)... những khu vực đông dân cư, nồng độ bụi thường cao hơn mức cho phép, có lúc lên gấp 7 lần. Các khí ô nhiễm khác như CO; SO2 dưới tiêu chuẩn, nhưng đang có xu hướng tăng lên.
Nan giải hướng khắc phục
Một vấn đề đang khiến các nhà quản lý đau đầu là phải thúc đẩy sự phát triển kinh tế song hành với một môi trường xanh. Hà Nội cũng như nhiều thành phố hiện đang gặp phải nhiều vấn nạn, đó là gia tăng dân số cơ học, ách tắc giao thông và ô nhiễm môi trường không khí. Thời gian qua, các bộ, ngành đã đưa ra nhiều giải pháp để giải quyết vấn nạn giao thông, song vấn nạn ô nhiễm môi trường, ô nhiễm không khí chưa được quan tâm đúng mức. Và chiếc khẩu trang từ lâu đã là vật bất ly thân của mỗi người khi bước ra đường.
Bên cạnh ô nhiễm không khí từ giao thông đang là một trong những tác nhân lớn nhất ảnh hưởng đến không khí đô thị, thì các nguồn khí thải khác như hoạt động sản xuất công nghiệp, hoạt động khai thác khoáng sản, hoạt động xây dựng và hoạt động dân sinh chiếm một tỷ lệ tương đối về khí thải gây ô nhiễm không khí đô thị.
Theo các chuyên gia, quá trình đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ tại các đô thị lớn ở Việt Nam, đặc biệt là ở những thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng. Hàng năm, Chính phủ và thành phố đã đầu tư hàng ngàn tỷ đồng cho việc phát triển hệ thống giao thông để giải quyết bài toán hạ tầng giao thông, song chi cho bảo vệ môi trường thì vẫn chưa tương xứng.
Các chuyên gia cho rằng, cần gấp rút hạn chế tốc độ gia tăng dân số cơ học, đồng thời cần ban hành các cơ chế về bảo vệ môi trường thật nghiêm, không để tình trạng các công trình xây dựng, giao thông bụi mờ mịt như hiện nay. Thay thế hệ thống xe buýt vốn quá lạc hậu như hiện tại bằng hệ thống xe chạy điện như trước đây, song hành với đẩy nhanh tiến độ xây dựng hệ thống tàu điện trên cao, tàu điện ngầm...
Cùng với đó là tăng diện tích mặt nước và cây xanh, theo các kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học trên thế giới, cây xanh có khả năng hấp thụ 50% bụi phóng xạ, hấp thụ hơi, bụi độc.
Các chuyên gia y tế khuyến cáo, nồng độ ôzôn trong không khí tăng cao gây nguy hại cho sức khỏe con người, nhất là với trẻ em, người già và người hoạt động nhiều ngoài trời. Ôzôn làm tổn thương đường dẫn khí, gây viêm các tế bào gây ho, ngứa họng, khó chịu trong lồng ngực đồng thời làm giảm chức năng phổi. Ôzôn cũng làm nặng hơn các bệnh về hô hấp và giảm khả năng của cơ chế chống lại vi sinh vật xâm nhập hệ hô hấp, nhất là bệnh hen suyễn. Với những bệnh nhân bị rung nhĩ (một dạng rối loạn nhịp tim thường gặp hơn ở người lớn tuổi), nguy cơ tử vong tăng cao hơn trong những ngày ô nhiễm ôzôn nhiều.
Hoàng Khanh
