 Gà ác tần thuốc bắc. |
Gà ác, tên khác là gà đen, gà chân chì, gà ngũ trảo, là loại gà nhỏ con, thường chỉ cân nặng trên dưới 1kg, khác biệt với các giống gà khác bởi bộ lông trắng không mượt; toàn bộ da, mắt, thịt, chân, xương đều đen và chân có 5 ngón. Gà được nuôi ở một số vùng, chủ yếu để lấy thịt làm thuốc chữa bệnh.
Trong y học cổ truyền, thịt gà ác được dùng với tên thuốc là ô kê nhục. Dược liệu có vị ngọt, mặn, mùi thơm, tính ấm, không độc, có tác dụng bổ dương cao, ích khí huyết, phục hồi nhanh sức khỏe, cầm máu, an thần, giảm đau, đặc trị các bệnh về phổi, thận, mồ hôi trộm, đau lưng, đái tháo, di tinh, hoạt tinh, kiết lỵ lâu ngày, nóng trong xương, chân tay yếu mỏi, thiếu máu, rất tốt cho người tạng yếu, người già, người mới ốm khỏi hoặc đang dưỡng bệnh, phụ nữ sau khi sinh.
Dùng riêng, thịt gà ác tẩm mật ong, nướng qua rồi sấy khô giòn, tán bột rây mịn (ô kê tán), làm viên (ô kê hoàn) hoặc ngâm rượu (ô kê tửu) để uống hằng ngày.
Dùng phối hợp, gà ác 1 con độ 0,5kg, hạt sen 50g, đương quy 20g, hoài sơn 20g. Bóp chết gà (không cắt tiết) làm sạch, bỏ ruột, phổi, để lại tim, gan, cật và mề (đã làm sạch). Các dược liệu thái nhỏ, cho vào bụng gà, thêm ít muối, khâu lại. Ninh cho thật nhừ. Để nguội, thêm gia vị cho vừa khẩu vị, rồi ăn cái, uống nước làm 2 – 3 lần trong một ngày.
Hoặc thịt gà ác rửa sạch bằng rượu trắng, đồ chín với hạt đậu đen đã ngâm nước một đêm, ăn hết trong ngày.
Nhân dân ở tỉnh An Giang dùng bài thuốc gia truyền dưới dạng thức ăn - vị thuốc để bồi dưỡng cho trẻ em còi cọc thể hư nhiệt như sau: thịt gà ác 100g nấu với lá dâu non 20g và gạo nếp 10g thành cháo, cho trẻ ăn làm 3 lần trong ngày.
Để chữa chứng chảy máu tử cung, lấy thịt gà ác 100g, chặt nhỏ, hấp cách thủy với lá ngải cứu 20g, rượu trắng 30ml và nước 50ml cho chín nhừ. Ăn cái, uống nước. Những người bị rối loạn kinh nguyệt, máu nóng không được dùng.
Ngoài ra, thịt và xương gà ác từ lâu đã được coi là vị thuốc rất quý trong y học cổ truyền và kinh nghiệm dân gian của một số nước phương đông, được nấu thành cao (cao toàn tính) gọi là “tinh gà đen” cùng với một số vị thuốc khác nguồn gốc thực vật. Đây là một loại thuốc đại bổ, mạnh gân xương chữa hư nhược, kém ăn, mệt mỏi, đau lưng, mất ngủ, sinh dục yếu, băng huyết, kiết lỵ, mồ hôi trộm, bạch đới.
Theo tài liệu nước ngoài, ở Trung Quốc, thịt gà ác cũng được dùng chữa bệnh theo kinh nghiệm dân gian trong bài thuốc chữa thiếu máu được gọi là “gà hầm ngũ vị” như sau: gà ác 1 con khoảng 500g, làm thịt, hầm nhừ; sinh địa 15g, bạch thược 10g, xuyên khung 7,5g, thái nhỏ ngâm với 1/2 cốc rượu, rồi cho vào thịt gà, tiếp tục hầm nhừ, ăn nóng hết trong ngày. Thịt gà ác 1 con nhỏ, hấp cách thủy với hoàng kỳ 30 - 50g, ăn trong ngày lại là thuốc chữa kinh nguyệt không đều.
DS. Hữu Bảo