Tại bệnh viện các bệnh truyền nhiễm và nhiệt đới quốc gia (Hà Nội) vào tháng 9-10/2009, bệnh nhân suy gan ở các nơi chuyển đến, nằm la liệt cả ra hành lang bệnh viện. Hỏi thăm được biết đa số là do uống thuốc hạ sốt có paracetamol, mới thấy cái lợi và hại của paracetamol.
Paracetamol còn có tên là acetami nophen là một loại thuốc hạ sốt giảm đau giống aspirin, nhưng có nhiều ưu điểm hơn aspirin là: dùng được cho nhiều người, kể cả phụ nữ có thai và trẻ sơ sinh, người sốt do virus, người bệnh dạ dày... Do đó, nó được sử dụng rất rộng rãi trong gia đình cũng như trong bệnh viện. Có các dạng thuốc: uống, tiêm, đặt hậu môn.
Hiểm họa tiềm ẩn của các loại thuốc uống có paracetamol
Mê trận đồ
Có hàng trăm tên biệt dược có paracetamol đơn độc hoặc phối hợp với nhiều dược chất khác (bác sĩ, dược sĩ nếu không được xem hộp thuốc thì nhiều khi cũng không đoán ra được).
Có 2 tên thuốc gốc (trong đơn hướng dẫn dùng thuốc, biệt dược này thì dùng tên paracetamol, biệt dược kia thì dùng tên acetaminophen) người không có chuyên môn sẽ tưởng là 2 loại thuốc khác nhau, dễ bị trùng lắp gây quá liều paracetamol.
 Điều trị một trẻ ngộ độc do quá liều paracetamol. |
Độc tính của paracetamol khi dùng đường uống
Khi vào ruột có khoảng 4% lượng paracetamol biến thành chất độc hại gan (N-acetyl-benzoquinonimin). Gan phải huy động glutathion (chất tạo sức đề kháng của cơ thể) để hóa giải thành chất không độc, đào thải ra ngoài. Khi lượng paracetamol uống vào nhiều, sẽ làm cạn kiệt glutathion của gan. Lượng chất độc do paracetamol sinh ra sẽ tích lại, phân hủy tế bào gan, dẫn đến hoại tử gan không hồi phục rồi tử vong (điều này: các nhà sản xuất thuốc chưa cảnh báo trong đơn hướng dẫn dùng thuốc, nhiều sách tra cứu thuốc cũng chưa ghi).
An toàn cho người dùng thuốc
Không đau nhức, không sốt cao trên 38,50C không uống thuốc có paracetamol.
Tôi đã chứng kiến nhiều trường hợp: bệnh nhân điều trị tại BV. E, BV. Hữu Nghị, BV. Bưu Điện, không sốt cao, không đau nhức mà bác sĩ vẫn cho uống mỗi ngày 2 - 4 viên efferalgan codein (vì những bác sĩ này không khám lại mà chỉ căn cứ vào lời khai của bệnh nhân lúc nhập viện. Có trường hợp bảng theo dõi treo đầu giường bệnh nhân ghi 37,50C mà bệnh nhân vẫn được phát 2 viên efferalgan codein). |
Khi uống thuốc có paracetamol liều cao hoặc kéo dài nên uống thuốc bảo vệ gan (như silymarin, fortec).
Khi vào bệnh viện: phải báo cho bác sĩ biết lượng paracetamol đã uống (để bác sĩ tiên lượng, tránh ngộ độc).
Nếu không đau nhức, không sốt cao mà bác sĩ vẫn cho thuốc có paracetamol thì không được uống mà phải hỏi lại bác sĩ.
Khi dùng thuốc có p a r a c e t a m o l (uống, tiêm hoặc đặt hậu môn) không được dùng: bia, rượu hoặc các thức uống có cồn. Các loại thuốc như: isoniazit (chống lao), carbamazepin, phenobarbital, phenothiazin, thuốc chống tăng huyết áp.
Khi dùng paracetamol đường uống: nếu là viên nén thường nên đặt thuốc dưới lưỡi rồi ngậm một ít nước cho viên thuốc trương ra (sau đó nuốt hết nước), tiếp tục ngậm cho đến khi tan hết thuốc (thuốc ngấm vào máu như tiêm mạch vậy). Khi hết đau nhức, hết sốt cao mà miệng vẫn còn thuốc chưa tan hết thì cũng nhổ bỏ rồi súc miệng cho sạch thuốc.
DS. TRẦN XUÂN THUYẾT