Không thực hiện đúng quy trình, quy định
Thanh tra đã chỉ rõ, các dự án BT, BOT triển khai trên địa bàn Hà Nội có ưu điểm đã huy động được nguồn vốn đầu tư xã hội để bù cho sự thiếu hụt ngân sách Nhà nước để phát triển hạ tầng, một số công trình đã hoàn thành đưa vào sử dụng phục vụ lợi ích người dân như tuyến đường Lê Văn Lương kéo dài, tuyến đường trục phía Bắc Hà Đông, Bảo tàng Hà Nội... Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm trên, việc thực hiện một số dự án đầu tư theo hình thức BT và BOT còn những khuyết điểm vi phạm như: Giai đoạn từ năm 2008-2012, UBND TP. Hà Nội chưa thực hiện đúng việc lập, phê duyệt, công bố danh mục các dự án theo quy định gây ảnh hưởng đến lựa chọn nhà đầu tư. Từ đó các thông tin cần thiết về chủ trương đầu tư, các lĩnh vực, dự án kêu gọi đầu tư không được công bố rộng rãi, dẫn đến hạn chế số lượng nhà đầu tư, giảm tính minh bạch và cạnh tranh công bằng.
Các dự án chỉ định thầu đều có lý do chung là các dự án cấp bách, cấp thiết nhưng UBND TP. Hà Nội không thực hiện đúng quy trình, quy định, không có số liệu để chứng minh hay làm rõ thực trạng, mức độ chính xác của việc cấp bách hay cấp thiết. Chính vì thế nhiều nhà đầu tư tại thời điểm được lựa chọn để thực hiện dự án nhưng năng lực tài chính hạn chế, không đảm bảo như Công ty CP Tasco đối với Dự án Đầu tư xây dựng tuyến đường Lê Đức Thọ - Xuân Phương. Công ty Bitexco với Dự án xây dựng đường bao quanh Khu tưởng niệm Chu Văn An.
Hầu hết các dự án đều bị chậm tiến độ so với yêu cầu và nguyên nhân được xác định chủ đầu tư không đủ năng lực huy động vốn, bố trí vốn chủ sở hữu tham gia dự án của Nhà đầu tư yếu kém không đảm bảo giải ngân theo tiến độ cam kết như Dự án Đầu tư xây dựng đường trục Nam tỉnh Hà Tây; Dự án Đầu tư xây dựng tuyến đường từ đường Lê Đức Thọ đến Khu đô thị mới Xuân Phương; Dự án Đầu tư xây dựng đường bao quanh Khu tưởng niệm Chu Văn An...
Một góc nhà máy xử lý nước thải Yên Sở.
Thẩm định, phê duyệt chưa chính xác ảnh hưởng lớn đến các dự án
Cũng theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, tại một số dự án BT đã có hiện tượng cơ quan chức năng TP. Hà Nội và cơ quan trực thuộc thẩm định, phê duyệt chưa chính xác, chưa đúng quy định dẫn đến tăng tổng mức đầu tư dự án, ảnh hưởng đến việc tính toán, sắp xếp các phương án giao đất đối ứng để xác định thu tiền sử dụng đất.
Cụ thể, tại Dự án Đầu tư xây dựng Nhà máy xử lý nước thải Yên Sở do Công ty TNHH Gamuda Land Việt Nam làm chủ đầu tư được khởi công khi chưa có quyết định phê duyệt dự án, chưa có kết quả thẩm tra, phê duyệt về thiết kế cơ sở và công nghệ của Bộ Xây dựng, Sở Tài nguyên - Môi trường TP. Hà Nội. Do bị chậm tiến độ nên dự án đã phát sinh khoản chi phí lên tới 11,5 triệu USD. Nhà đầu tư đã tự triển khai hạng mục về nạo vét không có bất cứ sự tham gia nào của cơ quan chức năng Việt Nam nhưng sau đó vẫn đề nghị quyết toán khoản tiền lên gần 10 triệu USD. Bên cạnh đó, nhà đầu tư ký kết hợp đồng EPC và tổng thầu EPC đã thực hiện thi công xây dựng từ ngày 1/1/2009 theo hồ sơ và thiết kế chưa được các cơ quan chức năng thẩm định, thẩm tra, thể hiện việc thiếu trách nhiệm trong kiểm tra, hướng dẫn, giám sát của cơ quan quản lý và các cơ quan khác có liên quan thuộc UBND TP. Hà Nội. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến các khuyết điểm, sai phạm trong quá trình thực hiện dự án.
Một dự án khác là Dự án đường Lê Đức Thọ - Xuân Phương do tính toán áp dụng đơn giá không chính xác đã làm tăng giá trị hợp đồng BT hơn 19,5 tỷ đồng, Dự án nút giao thông Long Biên tăng giá trị hơn 60 tỷ đồng. Dự án đường liên tỉnh Hà Nội - Hưng Yên dự toán điều chỉnh bằng tổng mức đầu tư để điều chỉnh giá trị hợp đồng BT tính sai khối lượng tại một số hạng mục, áp dụng đơn giá và định mức không đúng, làm sai, tăng giá trị tổng mức đầu tư điều chỉnh trên 14 tỷ đồng. Còn tại Dự án đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây cũ do Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông Cienco 5 làm chủ đầu tư, Thanh tra Chính phủ khẳng định, cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã xác định giá trị tổng vốn đầu tư để ký hợp đồng sai tăng 920 tỷ đồng, gây ảnh hưởng lớn đến việc xác định giá trị để giao đất của các dự án đối ứng dự án BT.
Liên quan đến các sai phạm trên, Thanh tra Chính phủ cũng đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo xử lý các sai phạm cũng như chấn chỉnh công tác quản lý đối với các dự án đã được thanh tra.