Nhờ được nén chặt trong vỉa than bùn, thân xác Cashel Man đã giữ nguyên vẹn với thời gian, nhưng cơ thể ông ta như bị đè bẹp. Một phần khác là cánh tay trải dài, có vẻ giương lên như tuyệt vọng, cánh tay ấy muốn ngụ ý nói với chúng ta rằng đây là một cái chết có chủ ý và là một hành vi tàn bạo mà ông là nạn nhân từ 500 năm trước khi Vua Ai Cập Tutankhamen chào đời. Cashel Man hiện tại đang là đối tượng nghiên cứu tại Bảo tàng quốc gia Ireland, chính xác là tại cơ sở nghiên cứu ở Doanh trại Collins, Dublin. Một nhân viên đầm lầy đã khám phá ra Cashel Man vào năm 2011 tại Hạt Laois. Khi cái xác được mang lên khỏi lớp băng. Nhà nghiên cứu Carol Smith cho biết: "Lúc đầu, nhìn nó cũng giống như một mảng than bùn. Nhưng xem xét kỹ thì nó lộ ra các lỗ chân lông và da. Đây chính xác là con người". Bà Carol bắt đầu dùng nước không bị ion hóa để xịt lên cái xác. Thủ tục này giúp cho cái xác giữ được độ tươi tắn như nó vốn có khi tiếp xúc với nhiệt độ trong phòng bảo quản.
 Nhà khảo cổ học Eamonn Kelly tại địa điểm khám phá ra Cashel Man vào năm 2011. |
Sức mạnh của than bùn
Các chuyên gia nhất trí rằng, xác ướp của Cashel Man đã được bảo tồn đặc biệt nguyên vẹn trong thời đại của ông. Xét nghiệm phóng xạ carbon cho thấy, Cashel Man sống ở thời đại đầu đồ đồng ở Ireland, cách đây khoảng 4.000 năm. Trước đây, những xác ướp bùn với nội tạng nguyên vẹn đã xuất hiện tại nhiều nước như Đan Mạch, Hà Lan, Đức, Scotland và Tây Ban Nha. Trong vòng 10 năm qua, có 2 khám phá quan trọng đã được thực hiện, lần lượt mang tên là Clonycavan Man và Old Croghan Man, 2 xác ướp này được tìm thấy vào năm 2003, họ bị sát hại dã man, nhưng than bùn với quyền lực tuyệt đối đã giúp bảo quản thi thể của họ trong suốt một thời gian dài, cho phép khoa học xâu chuỗi lại những câu chuyện về họ. Bà Isabella Mulhall, người điều phối dự án nghiên cứu về xác ướp bùn tại Bảo tàng quốc gia Ireland cho biết: "Đầm lầy là một môi trường tuyệt vời. Về cơ bản, nó là một môi trường kỵ khí, không có sự hiện diện của vi khuẩn trong không khí và do đó đã không xảy ra quá trình phân hủy".
Quá trình bảo quản xác ướp tương đối phức tạp, bao gồm vài nhân tố như loài rêu Sphagnum, giúp trích xuất canxi từ xương của các hài cốt bị chôn vùi. Một yếu tố quan trọng khác là axít. Bà Isabella Mulhall giải thích: "Độ pH khác nhau trong các đầm lầy và trong một số trường hợp, có khi không có xác ướp bùn mà chỉ là bùn bọc hài cốt. Ngay cả tại một địa điểm, bạn có thể tìm thấy một cái xác với phần trên còn nguyên vẹn, nhưng phần dưới chỉ toàn xương". Trong khi xác ướp nguyên vẹn từ các người bùn, cung cấp cho các nhà khoa học một lượng thông tin khổng lồ về chế độ ăn, những điều kiện sống, xuất thân và lối sống của các xác chết, nhưng lại chẳng hề tìm thấy bất kỳ thứ gì như một bữa ăn còn sót lại. Đầm lầy đã hủy diệt ADN, tước đi những thông tin di truyền cho các nhà nghiên cứu, gây khó khăn cho người Ireland trong việc tuyên bố họ là hậu duệ của những xác ướp cổ xưa này. Các xác ướp vào thời đồ sắt như Clonycavan Man và Old Croghan Man hiện đang được trưng bày tại bảo tàng, nằm trong một gian của Nhà Leinster thuộc Quốc hội Ireland.
Ông Eamonn Kelly là người chăm sóc các món cổ vật Ireland lâu năm tại bảo tàng, ông cũng là người nghiên cứu nhiều về những xác ướp đầm lầy được tìm thấy. Eamonn Kelly nói: "Chúng thật sự rất gợi cảm, bạn có thể nhìn thấy những cánh tay đang bồng em bé, đang vuốt ve người yêu hoặc đeo gươm. Cá tính con người thể hiện qua những hành động đó". Eamonn Kelly đã phát triển ra một giả thuyết kết nối những khám phá quan trọng được hình thành ở Ireland. Ông lập luận rằng phần lớn các xác ướp là nam giới, tuổi tác dao động từ 25 - 40, họ là nạn nhân của các nghi lễ hiến tế người sống. Eamonn giải thích: "Khi một vị vua đăng quang ngai vàng, ông ta sẽ đính hôn với nữ thần đất. Cuộc hôn nhân này nhằm đảm bảo chắc rằng các loài gia súc sẽ được bảo vệ khỏi các căn bệnh dịch, con người sẽ thoát khỏi bệnh tật. Nếu những thiên tai này xảy ra, nhà vua sẽ chịu trách nhiệm. Ngài sẽ phải trả giá, thậm chí là hy sinh mạng sống của mình".
Cashel Man từng là một vị vua
Eamonn Kelly nói rằng Cashel Man từng là một vị vua, xác ông được tìm thấy ngay đường biên giới giữa các lãnh thổ và trong tầm bao quát của ngọn đồi nơi ông sẽ được trao vương miện. Cashel đã bị thương nặng, cánh tay của ông cho thấy ông đã bị chém bởi gươm hoặc rìu. Vì ngực của Cashel Man đã bị phá hủy bởi chiếc máy xay lúa nên các nhà nghiên cứu không thể nghiên cứu trạng thái núm vú của ông. Ông Eamonn Kelly nói, trong 2 trường hợp xác ướp bùn khác, các núm vú cố tình bị phá hủy. Eamonn nói: "Chúng tôi đang tìm kiếm xác ướp của các vị vua, những người đã bị hiến tế. Núm vú của họ đã bị cắt xén. Trong truyền thống Ireland, nếu vú bị xén thì cũng đồng nghĩa họ sẽ không còn làm vua nữa".
Vào tháng 12/2012, nhiều xác ướp được tìm thấy tại đầm lầy Rossan, Co Meath, một xác ướp được tìm thấy có tên gọi là Moydrum Man. Bà Isabella Mulhall cho biết, có bằng chứng cho thấy Moydrum Man cùng tuổi với Cashel Man. Bà Isabella kết luận: "Tôi thấy những xác ướp này như những vị đại sứ, họ đến với chúng ta từ thời xa xưa và có nhiều chuyện thú vị để kể. Và mặc dù họ là những số phận từ hàng ngàn năm trước thì vẫn còn là mỗi bi kịch trong con người".
Nguyễn Thanh Hải (Theo BBC NEWS, 9/2013)