Liên tiếp trong thời gian qua, trên địa bàn cả nước xảy ra hàng loạt các vụ trọng án do nguyên nhân xã hội. Một cặp vợ chồng chỉ vì mâu thuẫn cá nhân bỗng “tan đàn xẻ nghé”; Một người đàn ông vì ghen tuông ra tay sát hại chính vợ của mình... Phòng ngừa, ngăn chặn tình trạng phạm tội do nguyên nhân xã hội không đơn giản, nhất là trong bối cảnh xã hội hiện đại đang chịu tác động mạnh của mặt trái cơ chế thị trường.
Thảm án, còn lại những đứa con thơ
Mới đây nhất, vào ngày 31/5, tại TP. Thanh Hóa, Chu Đình Tuân (32 tuổi, ở số nhà 69 đường Nguyễn Trãi, phường Ba Đình, TP. Thanh Hóa) cũng vì nóng giận đã gây ra cái chết thương tâm cho người vợ là chị Nguyễn Thị Hoài Nga (26 tuổi) cùng đứa con vẫn còn trong bụng mẹ... Tại cơ quan điều tra, Tuân khai rằng, vào 12h ngày 31/5, vợ chồng Tuân và Nga đã cãi cọ nhau. Sợ bị chồng đánh nên chị Nga vào nhà tắm đóng cửa lại. Trong lúc nóng giận, Tuân đã dùng tay đấm vào cửa kính làm cửa kính bị vỡ, mảnh kính bắn ra, đâm vào người chị Nga ở khu vực gần tim nên mất máu nhiều dẫn đến tử vong. Song kết quả khám nghiệm tử thi đã xác định, nguyên nhân chết do vết thương xuyên cuống tim dẫn đến sốc mất máu... Ngày 3/6, đối tượng này đã bị cơ quan CSĐT Công an tỉnh Thanh Hóa khởi tố về hành vi giết người. Đau xót nhất có lẽ là những vụ vợ giết chồng, sau đó tự sát như vụ nổ mìn tại Thái Nguyên. Trong phút chốc, đứa trẻ 3 tuổi bỗng trở nên côi cút.
 |
Chia sẻ với chúng tôi, Thượng tá Nguyễn Minh Đức - Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu tội phạm học và phòng ngừa tội phạm, Học viện Cảnh sát nhân dân cho biết: Vợ chồng đến với nhau thường bằng tình yêu. Cùng với thời gian, cuộc sống hàng ngày đã làm phát sinh những bất đồng về thói quen, lối sống, thậm chí về tư duy làm ăn và cả cách nuôi dạy con cái... khiến tình yêu không còn. Khi xảy ra cãi vã thì cả hai bên đều dùng những từ ngữ cay nghiệt nhất để hạ nhục, xát muối vào lòng nhau. Khi mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm, cái tôi của người đàn ông không chấp nhận sự xúc phạm của người vợ, còn người vợ cũng không chấp nhận sự hèn mọn hoặc sự phản bội của người chồng. Dân gian có câu “Yêu nhau lắm, cắn nhau đau”, người đàn ông đang ở vị thế của một người chồng, người anh và người cha bỗng nhiên bị xúc phạm... Đó còn chưa kể đến một số trường hợp một trong hai bên còn cố tình khiêu khích đối phương bằng cách quan hệ bất chính với người thứ ba, điều này đã đẩy xung đột đến mức cao nhất... Sự gia tăng ngày càng nhiều các vụ án thương tâm trên là do sự ràng buộc về thiết chế và về giáo lý ngày càng lỏng lẻo.
Cốt lõi giữ gìn truyền thống gia đình
Trước đây, người ta thường sợ rằng “môi hở răng lạnh”... Ai cũng mong được như ngày trước khi kinh tế trong thời bao cấp, người trong nhà cãi nhau cũng sợ hàng xóm chê cười, bố mẹ đau lòng nên kìm nén. Còn ngày nay, kinh tế khấm khá hơn, con cái sống độc lập, truyền thống của gia đình Việt Nam cũ không đủ sức mạnh để ràng buộc, đồng tiền khiến giá trị đạo đức bị đảo lộn. Bên cạnh đó là sự phát triển như vũ bão của internet cũng như các loại dịch vụ xã hội như nhà nghỉ mọc lên như nấm, điều đó vô tình là nguyên nhân dẫn đến các vụ ngoại tình là nguyên nhân dẫn đến các bi kịch của gia đình...
Theo thống kê của ngành công an, 60 - 70% số vụ án giết người do các nguyên nhân xã hội là có tính bột phát, nhất thời; khoảng 20% số vụ do người thân, ruột thịt, họ hàng gây ra. Nguyên nhân chủ yếu bắt nguồn từ mâu thuẫn trong sinh hoạt, đôi khi rất nhỏ nhặt (vụ em rể đặt thuốc nổ vào xe máy khiến chị dâu thiệt mạng ở Bắc Ninh gần đây là một dẫn chứng đau lòng). Con số này cũng chỉ ra những bất cập trong một số kỹ năng sống của người phạm tội, như thiếu tự tin, khả năng kiềm chế, tự chủ kém, trong khi về xúc cảm thường có cường độ mạnh nhưng dễ thay đổi; tính hay phô trương, bốc đồng nổi trội trong khi nhu cầu nhận thức nghèo nàn...
Theo Thượng tá Nguyễn Minh Đức, hệ thống pháp luật về phòng chống tội phạm bạo lực, tội phạm nhân thân còn nhiều sơ hở. Các quy định về xử lý tội phạm giết người với tội phạm cố ý gây thương tích chưa có giải thích hướng dẫn rõ ràng nên khó khăn cho quá trình áp dụng pháp luật. Đây là kẽ hở để một số cán bộ có thẩm quyền xử lý tội phạm lợi dụng tiêu cực, dẫn đến việc nhiều đối tượng phạm tội bị xử lý không tương xứng với tính chất, mức độ của hành vi phạm tội hoặc bỏ lọt tội phạm. Bên cạnh đó, chế tài xử lý đối với các hành vi bạo lực còn quá nhẹ, nhất là đối với hành vi chống người thi hành công vụ. Trong khi đó, hoạt động áp dụng pháp luật của các cơ quan bảo vệ pháp luật ở nhiều nơi còn buông lỏng, chưa kịp thời, nghiêm minh. Pháp luật xử lý người xâm hại nhân thân hiện nay nặng về thuyết phục giáo dục mà thiếu sự trừng trị. Nếu như luật pháp có những chế tài thật nghiêm khắc và đầy đủ hơn thì ý thức con người sẽ phải cao hơn. Hoặc áp dụng pháp luật công minh, công bằng khách quan, nghiêm khắc cũng sẽ hạn chế, phòng ngừa hành vi phạm tội.
Nhằm giảm đến mức thấp nhất những hành vi phạm tội do nguyên nhân xã hội, bên cạnh việc xây dựng lối sống với tư duy tích cực, luôn tin tưởng trong bất kỳ hoàn cảnh khó khăn nào cũng sẽ tìm ra lối thoát thì việc hình thành kỹ năng sống, đặc biệt kỹ năng tự kiểm soát và giải tỏa những bức xúc, kỹ năng suy xét và giải quyết vấn đề cũng như ý thức trách nhiệm cho thế hệ trẻ là rất quan trọng. Cần đưa lối sống với tư duy tích cực và những kỹ năng này trở thành một nét văn hóa. Ðể làm được điều này, trách nhiệm không chỉ trên vai nhà trường, công an... mà cần có sự tham gia của toàn xã hội.
Quỳnh Chi