Vai trò testosteron với sinh dục nam và công dụng
Với suy giảm tình dục nam:
Ở nam, nồng độ testosteron trong máu thường ở ngưỡng 200 - 1.000ng/dl. Từ tuổi 20 trở đi mỗi năm giảm 1 - 2%. Khi nồng độ testosteron máu < 200ng/dl sẽ giảm ham muốn tình dục, giảm tần suất giao hợp, giảm cương dương.
Người trẻ mà nồng độ testosreron giảm xuống <200ng/dl gọi là suy giảm sinh dục bệnh lý. Bổ sung testosteron sẽ phục hồi sự ham muốn tình dục, tần suất giao hợp cương dương. Do thế, testosreron được dùng làm thuốc chữa suy giảm tình dục và rối loạn cương. Với rối loạn cương do giảm nồng độ testosteron, dùng thuốc này cho hiệu quả hơn dùng thuốc ức chế 5alphareductase (viagra, cinalis). Tuy nhiên, sự rối loạn cương do nguyên nhân khác như: do thần kinh mạch máu… thì testosteron lại không cho hiệu quả.
Người già mà nồng độ testosreron giảm xuống <200ng/dl gọi là suy giảm sinh dục sinh lý. Khoảng trên 50% số người già rơi vào tình trạng này. Lúc này toàn bộ cơ thể đã suy yếu. Dùng testosteron chỉ có thể cải thiện tạm thời một phần sự suy giảm sinh dục nhưng không thể tạo ra được phong độ giới như thời trai trẻ.
Với các triệu chứng kèm theo suy giảm tình dục nam:
Giảm testosteron làm giảm mật độ xương, tăng nguy cơ gãy xương, giảm sức cơ, tố chất cơ thể, giảm khí sắc, nhận thức, cảm giác, bị trầm cảm. Bổ sung testosteron làm tăng mật độ xương, tăng tạm thời khối lượng cơ, tố chất cơ thể song không giảm tỉ lệ gãy xương, không tăng lâu dài sức cơ, tố chất cơ thể; có cải thiện về nhận thức không gian, trí nhớ, ngôn ngữ song không cải thiện trạng thái trầm cảm, khí sắc rất thất thường. Nói tóm lại là không thể dùng testosteron để cải thiện các triệu chứng kèm theo suy giảm sinh dục nam, đặc biệt không dùng làm thuốc chống lão hóa.
Như vậy, tuy testosteron có vai trò sinh dục nam, vai trò đó thể hiện rất rõ, dùng chữa suy giảm tình dục nam, rối loạn cương; tuy nhiên không dùng để cải thiện những triệu chứng kèm theo suy giảm tình dục nam, chống lão hóa.
Với sự tạo tinh và hãm tinh:
Khi thiếu, có thể dùng testosteron để kích thích sự tạo tinh giúp chữa vô sinh nam. Khi thừa, testosteron sẽ kìm hãm sự tạo tinh; nghiên cứu sự hãm tinh này làm thuốc tránh thai cho nam nhưng đến nay vẫn chưa có kết quả vì chưa lượng giá được sự an toàn khi dùng testosteron liều cao để tránh thai.
Vai trò testosteron với sinh dục nữ và công dụng
Với sự suy giảm tình dục nữ:
Ở nữ nồng độ testosteron trong máu thường ở ngưỡng 17 - 70ng/dl. Từ tuổi 20 trở đi nồng độ giảm dần, nếu do phẫn thuật cắt bỏ buồng trứng, mức giảm sẽ còn nhanh hơn. Khi nồng độ testosteron máu < 15ng/dl thì có sự suy giảm sinh dục, khi giảm xuống mức 0 - 10ng/dl thì mất hoàn toàn hứng thú, không có điểm cực khoái. Tuy nhiên, chưa có nước nào chấp nhận dùng testosteron để chữa suy giảm tình dục nữ vì kết quả nghiên cứu trên quy mô nhỏ cho thấy hiệu quả rất hạn chế nhưng lại có nhiều tác dụng phụ.
Với các triệu chứng kèm theo suy giảm tình dục nữ:
Giảm testosteron, estrogen ở nữ gây nên hội chứng loãng xương, tăng nguy cơ gãy xương, bốc hỏa, giảm trí nhớ, mất ngủ, cảm giác xuống sức, trầm cảm. Tuy nhiên, những triệu chứng này chủ yếu do sự thiếu estrogen gây ra. Không có bằng chứng cho thấy phối hợp testosteron với estrogen sẽ có hiệu quả hơn đơn thuần dùng liệu pháp thay thế estrogen.
Như vậy, tuy testosteron có vai trò sinh dục nữ nhưng vai trò đó không thể hiện rõ; không dùng testosteron trong suy giảm tình dục nữ cũng như trong những triệu chứng kèm theo suy giảm tình dục nữ.
Testosteron với kinh nguyệt kéo dài:
Trong giai đoạn hai của chu kỳ kinh nguyệt, progesteron tăng làm dày niêm mạc tử cung để giữ thai. Tuy nhiên, khi không có thụ thai thì vào cuối chu kỳ progesteron giảm đột ngột, gây nứt vỡ niêm mạc tử cung, chảy máu. Trong trường hợp người cường progesteron thì niêm mạc sẽ rất dày, sự giảm progesteron đột ngột này sẽ gây ra chảy máu nhiều, kéo dài (hành kinh kéo dài). Một trong những cách chữa hành kinh kéo dài là dùng testosteron để trung hòa bớt progesteron.
Vai trò testosteron trong chuyển hóa chất đạm và công dụng
Ngoài vai trò là hoóc-môn sinh dục, testosteron có vai trò chuyển hóa chất đạm. Người ta giáng hóa testosteron để làm giảm tính sinh dục nam, tăng tính đồng hóa chất đạm. Sản phẩm giáng hóa này là durabolin (nandrolon phenylpropionat).
Durabolin giúp cơ thể hấp thu biến dưỡng tốt chất đạm từ thức ăn, vận chuyển axít amin vào các mô, tăng sự tổng hợp protein làm tăng khối lượng cơ (chủ yếu là cơ bắp), tăng cân. Durabolin dùng cho người già yếu, sụt cân, mất sức do tuổi già, hoặc do bệnh tật lâu ngày, do phẫu thuật dẫn đến việc giảm sút việc chuyển hóa potein (có cân bằng âm tính nitrogen).
Những điều khó hiểu và tác dụng không mong muốn của testosteron
Trong cơ thể, testosteron nội sinh được điều hòa một cách tinh tế nhưng khi tiêm testosteron ngoại lai vào thì tác động của nó lại thất thường: lúc đầu làm bùng nổ sinh khí nhưng ngay sau đó lại rơi vào mệt mỏi trầm cảm. Có mối liên hệ giữa testosteron với dục tính nhưng không phải dục tính tăng tỉ lệ thuận với testosteron. Trong thí nghiệm ở người, nếu loại bỏ testosteron bằng hóa chất thì sau đó chỉ cần cung cấp trở lại một lượng bằng 20% là dục tính lại sẽ được hồi phục lại như mức ban đầu. Ngược lại, trong thực tế người có mức testosteron ở ngưỡng bình thường, dùng tetosteron tạo ra nồng độ cao hơn ngưỡng đó sẽ không không tăng thêm ham muốn tình dục, tần suất giao hợp cũng như sự cương dương. Vì vậy, không dùng testosteron như một phương tiện ăn chơi vì không thể đạt được mục đích mà lại có hại.
Testosteron khi dùng theo những công dụng nhất định trên với liều điều trị do các thầy thuốc nội tiết chỉ định thì hầu như không thấy thể hiện các tác dụng không mong muốn nào nghiêm trọng.
Tuy nhiên, khi dùng quá ngưỡng nồng độ sinh lý cho người bình thường hay dùng theo những công dụng nhất định trên nhưng với liều cao hay kéo dài không tuân thủ hướng dẫn của thầy thuốc nội tiết thì thấy thể hiện các tác dụng không mong muốn rõ rệt hoặc sẽ là nguyên nhân dẫn đến các bệnh khác:
- Testosteron giữ muối và nước nên không lợi cho người bị bệnh tim mạch, cao huyết áp, đau nửa đầu, động kinh, suy thận. Người già thường kèm theo những bệnh trên, không nên tự ý dùng testosteron để tăng phong độ vì rất dễ gặp nguy hiểm.
- Testosteron tăng được cho là nguyên nhân gây ra phì đại lành tính rồi có thể dẫn đến ung thư tiền liệt tuyến. Hai bệnh này phổ biến ở người già.
- Testosteron với liều cao dẫn đến chứng đa hồng cầu.
- Testosteron với liều cao có thể gây đau dương vật, gây kích thích thái quá.
- Nữ giới dùng testosteron liều cao hay lâu dài có thể phát sinh các biểu hiện giới tính nam phụ như: mọc râu mép, giọng khàn… và có thể bị rụng tóc, mụn trứng cá, rậm lông mu, rối loạn rụng trứng, mất kinh.
- Testosteron làm giảm lượng tinh dịch và tinh trùng. Vì vậy, khi dùng testosteron để chữa suy giảm sinh dục rối loạn cương hay để chữa vô sinh nam thì cần chú ý không dùng liều cao hơn mức testosteron ở ngưỡng sinh lý bình thường.
- Gây cốt hóa phần sụn ở đầu xương làm phát triển sinh dục nam sớm cho nên không dùng hoặc bất đắc dĩ phải dùng cho bé trai thì phải thận trọng.
- Sản phẩm giáng hóa durabolin tuy tính sinh dục nam còn lại yếu hơn testosteron nhưng nếu dùng liều cao và kéo dài cũng sẽ có những tác dụng không mong muốn như testosteron nói trên.
- Điều cuối cần lưu ý là trên thị trường có nhiều loại testosteron có dược động học khác nhau. Ví dụ: testosteron khởi đầu hiệu lực sớm nhưng thời gian tác dụng ngắn. Testosteron phenylpropionat khởi đầu hiệu lực chậm hơn nhưng thời gian tác dụng kéo dài. Testosteon undecanoat do được hấp thu qua hệ bạch huyết nên có hiệu quả khi dùng đường uống. Thầy thuốc nội tiết tùy theo bệnh và kinh nghiệm điều trị chọn dùng một loại thích hợp cho từng người. Cần chú ý tránh nhầm lẫn.
Chú thích ảnh:
Giảm testosteron có thể gây trầm cảm
Testosteron chỉ dùng với liều điều trị do các thầy thuốc nội tiết chỉ định Khi nồng độ testosteron máu < 200ng/dl sẽ giảm ham muốn tình dục
