Khói thuốc lá chứa hơn 7.000 loại hóa chất
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam thuộc nhóm 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất trên thế giới. Điều tra toàn cầu năm 2010 về sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành (trên 15 tuổi) tại Việt Nam (GATS), tỷ lệ người hút thuốc lá ở độ tuổi từ 15 tuổi trở lên là 47,4% đối với nam giới, 1,4% đối với nữ giới và tỷ lệ hút thuốc lá chung là 23,8%. Theo điều tra tình hình sử dụng thuốc lá trong thanh thiếu niên toàn cầu 2007 về nghiên cứu tình hình sử dụng thuốc lá trong học sinh độ tuổi 13 - 15 (năm 2007) cho thấy có 17% học sinh nam thử hút thuốc lá trước 10 tuổi, hơn 10% học sinh nam cho biết sẽ có ý định hút thuốc trong tương lai.
Khói thuốc lá chứa hơn 7.000 loại hóa chất, trong đó có 69 chất gây ung thư. Trong số đó có nhiều chất được tổ chức nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC) xếp vào nhóm 1, tức là các chất gây ung thư cho con người dù ở liều lượng rất thấp. Điển hình là các hợp chất thơm có vòng benzene, acetaldyhyde, arsenic, berrylium, vinyl chloride, formaldehyde, polonium-210... Sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây nên 6 trong số 8 nhóm bệnh có số lượng tử vong cao nhất thế giới. Các chuyên gia cũng chỉ ra rằng, thuốc lá được chỉ ra là “thủ phạm” gây ra khoảng 40.000 ca tử vong tại Việt Nam mỗi năm với hàng loạt căn bệnh như: ung thư phổi, ung thư thanh quản, ung thư khoang miệng, ung thư da, các bệnh tim mạch, phổi tắc nghẽn mãn tính... Đáng nói, không chỉ người hút mà những người không hút thuốc lá nhưng bị phơi nhiễm với khói thuốc (hay còn gọi là hút thuốc lá thụ động) cũng có nguy cơ phải gánh chịu những rủi ro bệnh tật từ thuốc lá giống như người hút thuốc, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em.
Giá thấp… giới trẻ dễ dàng sử dụng thuốc lá
Theo các chuyên gia, giá thuốc lá thấp là một trong những nguyên nhân dẫn đến tiếp cận với thuốc lá một cách dễ dàng trong thanh thiếu niên. Theo BS Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Văn phòng WHO tại Việt Nam, trung bình giá thuốc lá ở Việt Nam chỉ khoảng 17.000 đồng/bao, nên người tiêu dùng dù thu nhập thấp vẫn có thể “duy trì” hút thuốc hàng ngày được, đây thực sự là một điều đáng lo ngại. So với các quốc gia ASEAN, tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ thuốc lá ở Việt Nam là thấp nhất, chỉ sau Campuchia.
Hiện thuế tiêu thụ đặc biệt của sản phẩm thuốc lá của Việt Nam là 65% tính trên giá xuất xưởng. Mức thuế này khiến Việt Nam là nước có mức thuế thuốc lá thấp gần nhất so với các nước trong khu vực và rất thấp so với các nước phát triển như Pháp (80%), Đức (73%), Úc (60%). Nếu tính trên giá bán lẻ, thì thuế chỉ chiếm 41,6% trong khi khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá phải đạt từ 70%. Theo kinh nghiệm của các nước trên thế giới “thuế và giá” là biện pháp hiệu quả nhất để giảm tiêu dùng thuốc lá.
Tiếp cận giảm nếu giá thuốc lá cao
Với những tác hại to lớn về mặt sức khỏe, thuốc lá được xếp vào nhóm sản phẩm hạn chế tiêu dùng. Các quốc gia, trong đó có Việt Nam đã và đang tích cực thực hiện các biện pháp kiểm soát thuốc lá. Theo khuyến cáo của WHO, tăng thuế đối với thuốc lá là biện pháp hữu hiệu giảm tiêu dùng thuốc lá và mang lại nhiều lợi ích khác cho xã hội.
“Tăng thuế thuốc lá sẽ giúp tăng giá thuốc lá và đây là một trong những biện pháp hiệu quả nhất giúp ngăn ngừa thanh thiếu niên tập hút thuốc lá và giúp những người đang hút thuốc lá giảm hay bỏ hút thuốc nhằm góp phần giảm bệnh tật và tử vong do sử dụng thuốc lá gây ra. Giá thuốc lá càng cao, khả năng tiếp cận với thuốc lá của thanh thiếu niên nói riêng, người hút thuốc càng ít đi, PGS.TS Lương Ngọc Khuê- Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá nhận định.
Trước tình hình sử dụng thuốc lá rất phổ biến và gánh nặng bệnh tật cũng như kinh tế lớn như vậy, việc thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm kiểm soát tiêu dùng thuốc lá là hết sức cần thiết.Việt Nam đã thể hiện các cam kết của mình thông qua việc phê chuẩn Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá của WHO năm 2004 và ban hành Luật phòng, chống tác hại thuốc lá năm 2012.
Ngày 25/1/2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định phê duyệt “Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2020”trong đó quy định rõ mục tiêu đến năm 2020 là giảm tỷ lệ hút thuốc của thanh thiếu niên từ 26% xuống 18%, tỷ lệ hút thuốc nam giới giảm từ 47,4% xuống 39%, tỷ lệ hút thuốc nữ giới xuống dưới 1,4%. Để thực hiện mục tiêu giảm tỷ lệ hút thuốc của chiến lược quốc gia, một trong những biện pháp quan trọng nhất là sử dụng công cụ thuế đối với các sản phẩm thuốc lá. Điều 6 trong Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá cũng ghi rõ “các biện pháp về giá và thuế là công cụ hiệu quả và quan trọng để giảm tiêu dùng thuốc lá”. Kinh nghiệm các nước cũng cho thấy biện pháp thuế đóng góp tới 50-60% vào việc giảm tiêu dùng thuốc lá.
Bộ Y tế đã đề xuất, để đạt được mục tiêu Chiến lược Quốc gia về phòng chống thuốc lá đã được Thủ tướng chính phủ phê duyệt, đó là giảm tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới từ 47,4% hiện nay xuống 39% vào năm 2020, thì thuế thuốc lá cần được tăng mạnh từ 65% lên 105% vào năm 2015 và tăng lên 145% vào năm 2018.
Nguyễn Hoàng