Chết người từ những bất cẩn
Trường hợp đầu tiên là bệnh nhân tên Sóc Chanh, 39 tuổi, Campuchia, nhập viện 10/6, chẩn đoán phỏng điện độ 2,3,4, 16% ở tứ chi. Nguyên nhân được người nhà cho biết, bệnh nhân leo lên sửa nhà bị điện cao thế phóng vào người, trúng tứ chi, chuyển bệnh viện địa phương rồi chuyển về TP.HCM. Tại BV. Chợ Rẫy các bác sĩ chẩn đoán hai tay lạnh, co quắp, không thể bảo tồn. Bỏng điện cháy từ trong cháy ra theo đường dẫn điện. Bệnh viện cố gắng bảo tồn nhưng vẫn không giữ được nên phải cắt 1/3 trên cẳng tay. Về hai chân, các bác sĩ cũng cố gắng cắt lọc bỏng nhưng vẫn không thể giữ được cắt 1/3 giữa cẳng chân.Sau 9 ngày điểu trị, bệnh nhân bảo toàn tính mạng nhưng bệnh nhân vẫn khiếm khuyết tứ chi.
Bệnh nhân thứ hai là N.A.K 1978 thợ hồ té cao 4m nhà ở Bình Định, nhập ngày 4/5 trong tình trạng chẩn đoán phỏng điện 12% độ 2 - 3 - 4 hai tay và chân trái. Vết thương đầu 10cm, chấn thương sọ não đã được mổ ở tuyến tỉnh. Tại BV. Chợ Rẫy, bệnh nhân đã trải qua 7 lần mổ, cắt cụt 1/3 cẳng chân trái, 1/3 trên cẳng tay trái, 1/3 giữa cẳng tay phải. Sinh mạng bệnh nhân ổn định nhưng phải chịu tàn phế suốt đời.
Trước đó, anh N.V.C, ngụ Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai nhập viện ngày 2/11 trong tình trạng bỏng khắp người cấp độ 2,3,4 tỉ lệ 63%, 34% cấp độ 3,4, bỏng hô hấp, biến chứng bỏng gây suy thận cấp, nhiễm trùng máu. Vết bỏng sâu đến tận xương khiến các cơ của nạn nhân bị cháy, dẫn đến tắc ống thận, gây vỡ hồng cầu, mất nước, sốc nặng và tụt huyết áp.Dù các bác sĩ đã cố hết sức chữa trị nhưng một tuần sau, anh này đã không qua khỏi.Được biết trước đó, nạn nhân đi câu cá dưới đường dây điện.Khi đưa cần câu lên thì chạm điện cao thế gây phóng điện.
Một bệnh nhân bỏng điện bị đoạn chi đang điều trị tại BV. Chợ Rẫy
TS.BS. Ngô Đức Hiệp, Trưởng khoa Phỏng và Phẫu thuật Tạo hình, BV. Chợ Rẫy, cho biết, tình trạng bỏng điện đã được cảnh báo nhiều lần nhưng vẫn nhiều người bị nạn. Chủ quan thường thấy là người thuê lao động và người lao động không đảm bảo khoảng cách an toàn điện, dụng cụ an toàn điện không đảm bảo.
“Bác sĩ điều trị lành xong, bác sĩ mừng nhưng nỗi buồn của bệnh nhân do đoạn chi, biến chứng là quá lớn. Trong trường hợp lần này, hai bệnh nhân trẻ, một người phải bị cắt 4 chi, người cắt 3 chi. Cả hai phải chịu đựng quãng đời còn lại trong đau khổ”.
30% bệnh nhân bỏng điện phải đoạn chi
Bỏng điện chiếm khoảng 20% bỏng của cả khoa Phỏng và Phẫu thuật Tạo hình BV. Chợ Rẫy. Ước tính, có khoảng 30% bệnh nhân bỏng điện phải cắt đoạn chi, hiện khoa có 15 trường hợp bỏng điện thì khoảng 5 ca phải chấp nhận tàn phế, trong khi đó trung bình mỗi năm khoảng 400 ca bỏng điện được đưa đến khoa.
Cách xử trí ngay tại chỗ đầu tiên là cắt nguồn điện, cắt cầu dao từ xa, không nên cắt bằng thiết bị.
- Sơ cứu cần nhất là để cứu tay bằng cách mổ cấp cứu rạch giải áp.
- Xịt nước chỉ áp dụng cho trường hợp phỏng tia lửa điện (phỏng lửa điện), còn phỏng luồng điện vốn nguồn điện chạy qua vùng cơ có điện trở lớn, tỏa nhiệt nhiều.
Theo BS. Hiệp, tổn thương các tổ chức do luồng điện đi qua cơ thể gây tổn thương tại chỗ và toàn thân. Tác nhân gây bỏng do năng lượng điện gây tổn thương bỏng dựa vào điện áp chia làm 2 loại gồm điện cao thế là dòng điện có điện áp > 1.000V và điện hạ thế có điện áp ≤ 380V. Nhận biết các nguy cơ là điều hết sức quan trọng trong chẩn đoán lâm sàng về bỏng điện, phải hết sức lưu ý để xác định các tổn thương có thể xảy ra ở bệnh nhân bỏng điện, nhất là bỏng điện cao thế.
Bỏng điện có thể do tai nạn lao động hay tai nạn sinh hoạt. Nếu bỏng do điện cao thế, hầu hết nạn nhân thường bỏng sâu, tiên lượng rất xấu nếu diện tích bỏng lớn và ở các vị trí nguy hiểm tiếp xúc trực tiếp hay gián tiếp với điện. Có nhiều nguyên nhân, tạm chia làm 2 nhóm chính, bao gồm: Bỏng do tai nạn lao động: thường rất nặng vì hầu hết là do điện cao thế. Ví dụ tai nạn xảy ra ở công nhân điện lực sửa chữa đuờng dây, thợ xây dựng công trình dưới đuờng điện trung thế, cao thế, dựng ăngten đổ chạm đường điện, treo bảng quảng cáo gần đường điện cao thế. Bỏng do tai nạn sinh hoạt gồm tổn thương thường nhẹ hơn vì hầu hết là do điện hạ thế. Cụ thể như các dụng cụ điện gia dụng rò rỉ điện, đóng mở cầu dao không an toàn…
Với bệnh nhân bỏng điện cao thế, điểm vào và điểm ra của dòng điện dễ khiến hoại tử khô cứng chu vi nơi điện vào và tổn thuơng dọc theo đường dẫn của dòng điện đi qua cơ thể. Nguy cơ cắt cụt chi cao do đông tắc các mạch máu hoặc hoại tử các khối cơ lớn, hoại tử cơ xương gây ra các biến chứng rất nặng nề như hoại tử tế bào gan, suy thận cấp, nhiễm độc gây nguy cơ tử vong cao.
Người bệnh thường có các tổn thương phối hợp như chấn thương sọ não, chấn thương bụng, ngực, gãy xương… Tổn thương thần kinh đối với các trường hợp điểm vào ở vùng đầu.Có trường hợp hoại tử hết độ dày của xương sọ đến tận màng não, hay gặp nhất là hoại tử các dây thần kinh nơi dòng điện đi vào cơ thể.
Ngoài ra, tổn thương mạch máu, hoại tử sâu ở chi là điều gần như xảy ra ở tất cả các bệnh nhân bỏng điện cao thế có điểm vào ở tay và điểm ra ở chân, hay gặp nhất là tổn thuơng ở bàn tay, cổ tay gây đông tắc động mạch quay, động mạch trụ và toàn bộ khối cơ vùng bàn tay, cổ tay. Nếu có tổn thương bỏng quá rộng hoặc hoại tử các khối cơ lớn làm phóng thích một lượng lớn độc tố bỏng, nhất là hemoglobine, myoglobine, nạn nhân khi ấy cũng sẽ bị hiện tượng nhiễm độc nặng toàn thân và suy gan cấp, suy thận cấp.
Điều trị ngoại khoa trong điều trị bỏng nói chung và bỏng điện nói riêng có hai nhóm phẫu thuật cơ bản là:
- Cắt bỏ hoại tử: Tất cả các tổ chức hoại tử phải được cắt bỏ sớm khi bệnh nhân ổn định toàn trạng và các hằng số sinh học, chỉ có loại bỏ được các tổ chức hoại tử sớm (nhất là các khối cơ lớn bị hoại tử) thì mới điều trị có hiệu quả nhiễm độc và nhiễm trùng. Đặc biệt lưu ý: bỏng điện cao thế thường có điểm vào và điểm ra ở các chi gây hoại tử viễn chi, nếu không hi vọng bảo tồn thì hội chẩn rộng rãi và đoạn cụt chi.
- Che phủ tổn khuyết bằng các vạt tổ chức có chân nuôi kế cận (Rotation flaps), các vạt vi phẫu hoặc ghép da rời. Tùy tổn thương được xác định trong suốt quá trình điều trị, cần lưu ý đến chất lượng sống của bệnh nhân sau khi lành để áp dụng kỹ thuật mổ và các liệu pháp cần thiết: vật lý trị liệu, tâm lý trị liệu.
Nâng cao thể trạng bằng ăn uống, nuôi dưỡng qua đường tĩnh mạch, các thuốc tăng đồng hóa, các loại sinh tố cũng là điều hết sức cần thiết giúp bệnh nhân hồi phục… Cần cho ăn uống đuờng miệng sớm nếu không có chống chỉ định nhưng ở bệnh nhân bỏng nặng thường có rối loạn tiêu hóa, rối loạn hấp thu nên vấn đề nuôi duỡng qua đuờng tĩnh mạch là hết sức quan trọng ở thời kì nhiễm độc bỏng cấp. Ngày thứ 4 trở đi sau khi bị bỏng nặng bệnh nhân bỏng điện nặng thường có nguy cơ thiếu máu và rối loạn đông máu kéo dài, vì thế bác sĩ cần hết sức lưu ý và kịp thời điều chỉnh cho bệnh nhân.