Tàn nhang (TN) là những chấm nhỏ và phẳng ở trên da (còn gọi là dát), kích thước từ chấm nhỏ như đầu kim đến vài mi-li-mét (thường là nhỏ hơn 5 mm). TN có thể xuất hiện với số lượng nhiều và có thể phát triển ngẫu nhiên trên da, đặc biệt sau khi tiếp xúc ánh nắng một thời gian dài. Tuy TN không gây hại sức khỏe nhưng lại ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ, khiến không ít người, đặc biệt là phái đẹp băn khoăn và lo lắng!
Những vị trí thường gặp của TN
TN hay xuất hiện ở những người da trắng hoặc những vùng da sáng, vùng da hay phơi ra ngoài ánh nắng (mặt, cổ, ngực, vai…), nhưng vị trí thường gặp nhất là ở mặt. Ngay ở lứa tuổi 1-2 đã xuất hiện TN.
 |
Hầu hết TN trên một người có màu đồng nhất, những người khác nhau có lẽ TN có các màu khác nhau như: hơi đỏ, vàng, xám, nâu sáng, nâu hoặc đen, nhưng nhìn chung chúng có màu sậm hơn vùng da xung quanh. Chúng có khuynh hướng đậm hơn và rõ hơn khi tiếp xúc ánh nắng và nhạt hơn trong những tháng mùa đông.
Có 2 dạng TN, đó là nốt TN và đốm nâu. Dạng thứ nhất là những vết đốm nhỏ, tròn, sạm có kích thước nhỏ như đầu đinh ghim. Còn dạng thứ 2 có màu sậm hơn, bờ lổm nhổm có kích thước lớn hơn dạng thứ nhất vài mm.
Nguyên nhân dẫn đến TN?
Có thể do một số nguyên nhân như sau:
- Do tiếp xúc với ánh sáng, làm tăng sắc tố trên da.
- Rối loạn nội tiết tố: có thai, tiền mãn kinh, bệnh thận...
- Dị ứng với mỹ phẩm, do mỹ phẩm có chất lượng kém hoặc do sử dụng không đúng loại da.
- Do dùng thuốc như: kháng sinh, ngừa thai, thuốc trị lao...
- Do suy dinh dưỡng kéo dài: khẩu phần ăn thiếu rau quả, trái cây tươi làm cơ thể thiếu vitamin.
TN chỉ ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ chứ không gây hại sức khỏe, không gây ung thư da, TN rất nhạy cảm với ánh nắng mặt trời vì thế trong những ngày hè nắng gắt, các nốt TN thường xuất hiện nhiều hơn, sẫm màu hơn, hiện rõ trên mặt da.
Cho đến nay, TN được nghĩ rằng chúng phát triển là do kết quả của sự phối hợp giữa yếu tố di truyền và tiếp xúc ánh nắng. Một thử nghiệm nhận thấy rằng, 2 người nhận tiếp xúc cùng một thời gian như nhau, nhưng không có sự phát triển TN giống nhau.
Những người da sáng, tóc vàng hoe, hoặc đỏ, mắt màu sáng dễ bị ảnh hưởng ánh nắng mặt trời hơn người da sậm. Như vậy, nghĩa là người có da sậm ít nhạy cảm với ánh nắng, nhưng không hoàn toàn đề kháng với ánh nắng, vẫn bỏng nắng và sạm hơn khi tiếp xúc ánh nắng một thời gian dài.
TN có thể nhạt dần và biến mất ở tuổi 40-50.
Làm gì để tẩy xóa hết TN?
Không phải da ai cũng cải thiện với cùng một phương pháp điều trị và TN có thể dễ dàng tái phát nếu tiếp xúc ánh nắng trong một thời gian dài.
Kem tẩy trắng và làm nhạt màu: sản phẩm thường gồm có hydroquinone và acid kojic, có thể được mua bằng toa bác sĩ hoặc không cần toa tùy vào nồng độ của thuốc. Nên sử dụng trong thời gian dài nhiều tháng.
Retinoids: có thể dùng đơn thuần hoặc phối hợp với kem tẩy trắng, tretinoin (Vit A acid), giúp làm nhạt màu TN khi dùng một thời gian dài nhiều tháng.
Áp lạnh: bằng nitơ lỏng. Ít sử dụng.
Điều trị bằng laser IPL: điều đặc biệt của loại tia laser này là chỉ tác động vào hạt sắc tố melanin trong da mà không tổn thương đến các tế bào da.
Vùng da bình thường không hấp thụ năng lượng tia laser do đó sẽ không bị tổn thương. Tuy nhiên, cần phải điều trị nhiều lần, mỗi lần cách nhau khoảng 4 tuần hoặc hơn.
Lột bằng hóa chất: cũng có thể làm nhạt màu TN và cải thiện các sắc tố bất thường.
Dù có điều trị bằng bất kỳ phương pháp nào cho TN, nó cũng sẽ không hiệu quả nhiều nếu không tránh nắng và sử dụng kem chống nắng. Việc tránh nắng và dùng kem chống nắng đúng cách là rất quan trọng, thậm chí có khi chỉ tránh nắng và dùng kem chống nắng đúng cách cũng góp phần làm giảm đáng kể TN.
Hiện nay, có nhiều loại mỹ phẩm cho rằng sẽ trị hết TN, tuy nhiên nên lưu ý là tất cả các hãng mỹ phẩm đều có các sản phẩm làm mờ các vết sậm màu như TN, nhưng hiệu quả thường rất chậm.
Sử dụng mỹ phẩm không đúng cách, sản phẩm không đảm bảo chất lượng có thể gây TN nhiều hơn. Vì có thể gây viêm da, rồi gây sạm sau viêm, hoặc làm da dễ nhạy cảm với ánh nắng hơn.
Làm gì để không bị TN?
TN có liên quan đến yếu tố di truyền, mà chúng ta lại không thể thay đổi yếu tố di truyền, như vậy vấn đề phòng ngừa chính ở đây là tránh nắng và dùng kem chống nắng đúng cách:
- Dùng kem chống nắng có chỉ số chống nắng < 30.
- Đội mũ rộng vành khi ra nắng.
- Mặc áo, quần dài tay.
- Tránh thời gian đỉnh của ánh nắng từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều.
- Trú trong bóng mát, ở trong nhà. Chúng ta nên nhớ rằng, phòng bệnh tốt hơn chữa bệnh, do vậy nên bắt đầu tránh nắng và dùng kem chống nắng sớm khi còn trẻ. Ở Mỹ, đã đưa chương trình ánh nắng, tác hại của ánh nắng và cách phòng vào trong học đường.
ThS.BS. TRẦN NGỌC SĨ