Chúng ta vẫn thường nghe khái niệm tái cấu trúc ngân hàng hay tái cấu trúc doanh nghiệp trong bối cảnh tài chính khó khăn, doanh nghiệp làm ăn không hiệu quả. Để tồn tại và phát triển buộc ngân hàng hay doanh nghiệp cần cấu trúc lại. Đó là điều tất yếu. Và thời gian gần đây, chúng ta lại nghe đến khái niệm cấu trúc lại các trường đại học - cao đẳng (ĐH-CĐ) Việt Nam. Vì sao lại như vậy, phải chăng vì sự phát triển ồ ạt, không cân đối giữa quy mô và chất lượng?
Có một thực tế là chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo phát triển các trường ĐH-CĐ đến năm 2020, Việt Nam đạt tỉ lệ 450 sinh viên/1vạn dân nhằm đạt chuẩn so với các nước phát triển. Và thực tế, trong khi các trường ĐH-CĐ đang thiếu nguồn tuyển thì vẫn còn một tỉ lệ rất lớn thí sinh không vào học ĐH-CĐ ở Việt Nam. Các chuyên gia giáo dục cho rằng, đó cũng chính là yếu tố cần phân tích sâu để có cái nhìn tổng thể khi cấu trúc lại đại học Việt Nam.
Các trường ĐH-CĐ tuy tên gọi khác nhau, chức năng nhiệm vụ đào tạo khác nhau nhưng lại có rất nhiều chuyên ngành đào tạo giống nhau. Rất nhiều trường cùng được cấp phép mở mã ngành như: kế toán, quản trị kinh doanh, công nghệ thông tin, tài chính ngân hàng, luật, ngoại ngữ... Do đó là gần như trong cùng một ngành thì hầu hết các trường ĐH-CĐ đều đào tạo. Sự “trăm hoa đua nở” còn được thể hiện ở tầm vĩ mô - tức sự ra đời ĐH-CĐ ồ ạt. Theo tổng hợp và phân tích đánh giá của các chuyên gia giáo dục, từ năm 2000 đến nay - tức chỉ trong vòng 15 năm, số trường ĐH-CĐ ở Việt Nam đã tăng gấp đôi. Đỉnh điểm “bùng nổ” về sự ra đời của các trường ĐH-CĐ rơi vào năm 2006, 2007 với gần 40 trường. Giai đoạn từ năm 2010-2015 tuy có chững lại nhưng cũng tăng gần 100 trường. Hiện cả nước có khoảng 480 trường theo thống kê dựa trên số liệu đăng ký tuyển sinh năm 2015. Thế nhưng, theo các chuyên gia giáo dục, các trường đầu tư cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên mà không tính toán đến đầu vào tức khâu tuyển sinh thì sẽ lãng phí rất lớn cho xã hội. Thậm chí có trường đã phải sa thải đội ngũ giáo viên vì không tuyển sinh được. liên tiếp những mùa tuyển sinh trong nhiều năm qua, các trường ĐH-CĐ phải đứng ngồi không yên bởi câu chuyện khát nguồn tuyển. Nhiều trường đứng trước nguy cơ đóng cửa hay giải thể.
Trước sự khủng hoảng về nguồn tuyển, cơ cấu ngành nghề đang lộn xộn giữa các trường ĐH-CĐ, tình trạng tân cử nhân ra trường thất nghiệp... đã thúc đẩy Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra chủ trương tái cấu trúc hệ thống ĐH-CĐ Việt Nam. Tuy nhiên, cấu trúc như thế nào, lộ trình ra sao thì đến thời điểm này, Bộ Giáo dục và Đào tạo vẫn chưa đưa ra được phương án cụ thể.
Phát triển giáo dục Đại học là xu thế tất yếu để xã hội học tập và hội nhập quốc tế. Song, với sự ra đời ồ ạt của các trường ĐH-CĐ, các ngành đào tạo trong khi chất lượng đào tạo không được doanh nghiệp, xã hội thừa nhận; dư thừa nhiều ngành nghề mà xã hội không cần, sự lãng phí về cơ sở vật chất, trong khi nhiều trường ĐH-CĐ đang không có sinh viên để đào tạo. Đó là động lực thôi thúc tái cấu trúc hệ thống ĐH-CĐ Việt Nam. Và cấu trúc như thế nào vẫn cần sự vào cuộc mạnh mẽ, quyết tâm của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như sự hiến kế của các chuyên gia giáo dục.
Huỳnh Mai
