Sau khi bộ phim Bụi đời chợ Lớn bị đình chỉ phát hành do những vi phạm Luật Điện ảnh thì Hội đồng Trung ương thẩm định phim đã ưu ái bằng cách đồng ý phê duyệt để cho êkip phim này chỉnh sửa lại nhằm qua ải kiểm duyệt. Đây là “cửa mở” nhằm hỗ trợ các nhà làm phim Việt. Nhưng thực tế, việc sửa phim chẳng hề đơn giản!
Chỉ có tại Việt Nam
Theo thông báo của Cục Điện ảnh thì bộ phim Bụi đời chợ Lớn chưa thể được cấp phép phát hành do đã vi phạm Luật Điện ảnh. Cục cũng đã có văn bản giám định kịch bản, đồng thời yêu cầu sửa chữa, cắt bỏ hoặc tiết chế một vài cảnh quay thể hiện tính chất bạo lực hoặc phản cảm; loại bỏ một số lời thoại thô tục, có tính kích động bạo lực; khuyến cáo các nhà làm phim không đưa cảnh băng đảng xã hội đen ngang nhiên hoành hành, dàn trận thanh toán đẫm máu trên đường phố TP. Hồ Chí Minh mà không có lực lượng xã hội nào can thiệp là không đúng với bản chất cuộc sống của thành phố. Dù kiên quyết chỉ ra những cái sai nhưng Cục Điện ảnh cũng tỏ ra thiện chí khi tổ chức những buổi đối thoại với nhà sản xuất và đoàn làm phim. Sau những phản ứng ban đầu, êkip cũng “đồng tình” sẽ sửa chữa phim để có thể phát hành.
 Phim Đường đua đã nhận được giấy phép công chiếu sau khi chỉnh sửa, cắt gọt bớt những cảnh đấm đá, bạo lực. |
Không chỉ riêng bộ phim Bụi đời chợ Lớn được ưu ái như vậy, nhiều bộ phim thay vì bị gạt hẳn ra bên ngoài cánh cửa kiểm duyệt, đã có thêm một cơ hội nữa là: nếu tiếp tục đầu tư chỉnh sửa, cắt gọt lại theo yêu cầu của cơ quan kiểm duyệt thì có thể sẽ được cấp phép công chiếu. Trước đó, bộ phim Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long - một trong những tác phẩm điện ảnh được Nhà nước đặt hàng sản xuất nhân dịp kỉ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội cũng đã được Hội đồng thẩm định phim yêu cầu sửa đến 3 lần. Rốt cục phim cũng có được giấy phép thông hành. Hay gần đây nhất, bộ phim Đường đua của Hãng phim Xanh (Blue Productions) sau 3 tháng quay bổ sung và chỉnh sửa tổng thể “để tránh sự đen tối, bế tắc... khi mô tả cuộc sống trong xã hội Việt Nam” theo đúng yêu cầu của Hội đồng duyệt phim cũng đã có được giấy phép phát hành, tuy bắt buộc phải dán nhãn “cấm trẻ em dưới 16 tuổi”.
Trên thực tế, quy định sửa phim để duyệt phát hành như thế này chỉ có tại Việt Nam. Ngay chính Hội đồng Trung ương thẩm định phim cũng thừa nhận rằng, trên thế giới, khi duyệt phim chỉ có đồng ý hoặc không đồng ý cho phát hành, chứ không có chuyện cho sửa phim. Cách làm của Hội đồng thẩm định phim là để hỗ trợ các nhà làm phim Việt Nam trong bối cảnh điện ảnh nước nhà còn yếu kém so với các nước khác.
Khổ… vì được ưu ái
Rõ ràng động thái cho sửa phim là để ưu ái các nhà làm phim Việt. Theo bà Nguyễn Thị Hồng Ngát - thành viên Hội đồng Trung ương thẩm định phim thì trong hoàn cảnh kinh tế như hiện nay, các nhà làm phim dám đầu tư một số tiền không nhỏ để làm phim là rất mạo hiểm và phải đối mặt với không ít khó khăn, vì vậy, để ưu ái các nhà làm phim Việt, mong muốn họ sẽ tiếp tục làm nghề, hội đồng kiểm duyệt mới quyết định cho các hãng phim cơ hội sửa phim. Còn sửa được hay không, sửa như thế nào là việc của họ. Nhưng sửa phim đâu có đơn giản.
Tường thuật lại “các công đoạn sửa phim”, Hãng phim Xanh cho biết, trong 3 tháng qua, họ phải vừa tiến hành quay bổ sung, chỉnh sửa, vừa tiếp tục đối thoại và giải trình với Hội đồng Thẩm định về các yếu tố được cho là bạo lực của phim. “Đây là một quá trình khá căng thẳng và có nhiều sức ép. Và tôi rất mừng vì đã có thể bỏ lại nó sau lưng. Giờ đây, chúng tôi có thể tập trung để đưa bộ phim đến với khán giả” - diễn viên Hồng Ánh – Giám đốc sản xuất phim cho biết.
Còn đạo diễn Charlie Nguyễn - đạo diễn kiêm biên kịch phim Bụi đời chợ Lớn hiện giờ vẫn đang loay hoay sửa trong sự lo lắng không biết liệu sửa thế đã “vừa lòng” cơ quan kiểm duyệt hay chưa. Theo đạo diễn, câu chuyện phim diễn ra trong một khoảng thời gian rất ngắn vài tiếng đồng hồ, lại là phim hành động đặc thù ít tuyến nhân vật nên để bổ sung thêm vai trò của chính quyền, xã hội trước những hành vi vi phạm pháp luật của băng nhóm xã hội đen là không dễ. Thêm nữa, phim đã đóng máy, giờ huy động lại êkip sản xuất sẽ vô cùng tốn kém.
Ngay cả khi phim đã hoàn thành việc chỉnh sửa và được Hội đồng kiểm duyệt “cho qua cửa” thì đường đi tiếp theo của bộ phim cũng chưa chắc đã suôn sẻ. Như bộ phim Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long, dù đã có được giấy phép “thông hành” của hội đồng kiểm duyệt nhưng nó vẫn chẳng thể xuất hiện trên bất cứ kênh truyền hình nào do những băn khoăn về chất lượng chỉnh sửa. Là nhà sử học duy nhất tham gia vào thẩm định bộ phim, GS. Lê Văn Lan cho biết: “Việc sửa chữa bộ phim chỉ qua loa một vài tình tiết được coi là dài dòng, còn cái dụng ý làm không đúng lịch sử Việt Nam thì các nhà làm phim không chịu sửa. Nói chung, tinh thần và những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm của dân tộc ta oanh liệt là thế, nhưng phim này thể hiện rất mờ nhạt, không làm nổi bật lên được.
Mới thấy, để sửa một bộ phim thì chỉ có thể sửa những phần “râu ria”, còn khi sửa với yêu cầu có sự can thiệp về nội dung, chắc chắn là khó. Ngay cả Hollywood, khi muốn phim qua được “cửa ải” kiểm duyệt của Trung Quốc đã xác định ngay từ đầu sẽ thêm những chi tiết nào có sự tham gia diễn xuất của diễn viên Trung Quốc. Khi phát hành quốc tế, họ sẽ cắt phần đó đi và nó không ảnh hưởng đến nội dung. Còn với kiểu bị động trong sửa phim như ở nước ta, quả là rất khó cho các nhà làm phim.
Xem ra, ý tốt của cơ quan quản lý chưa chắc đã là một ý hay. Nhiều bộ phim sau khi chỉnh sửa, cắt gọt đã trở thành sản phẩm “nửa nạc nửa mỡ”, “dở ông dở thằng”, khó hiểu, kém hấp dẫn, thậm chí là thiếu hợp lý. Những bộ phim này nếu có được phát hành cũng chưa chắc “lấy lòng” được khán giả do những “gập ghềnh” trong diễn biến câu chuyện. Nên chăng, cần có biện pháp mạnh tay thay vì một sự thỏa hiệp theo kiểu nhân nhượng như trên?
Khánh Nguyên