Không ai muốn sống trong một sự thật bị bưng bít và mong mọi chuyện đều minh bạch là nhu cầu của tất cả mọi người trong đời sống xã hội trên cả trái đất này. Sự thật chỉ có một nhưng thái độ trước sự thật, chuyện đi tìm sự thật lại có muôn ngàn cách khác nhau cùng tồn tại. Vấn đề là tính mục đích nằm trong sự thật và thái độ trước sự thật.
Một người bị bệnh nan y khó qua khỏi nhưng thầy thuốc có thể giấu sự thật này và chỉ thông báo cho gia đình. Có chuyện người vợ hàng ngày khâu áo cho chồng đang ốm cứ nhỏ dần để ông cảm thấy mình vẫn khỏe không gầy đi. Đấy là che giấu sự thật chăng? Hóa ra ngoài cái sự thật hiện hữu còn có sự thật khác là sự thật của tình yêu, sự thông cảm và chia sẻ. Người bệnh không biết mình mắc bệnh nan y khó qua khỏi có thể yên tâm chữa bệnh, cuộc sống kéo dài hơn thay vì biết sự thật và mất hy vọng, gục ngã sớm. Cuộc sống còn có biết bao chuyện tương tự như thế.
Sự thật nào cần bàn luận và sự thật nào cần cho qua? Nhà khoa học nổi tiếng này bỏ vợ hay nghệ sĩ kia đi nhổ răng cũng là một sự thật nhưng chả can hệ tới ai bỗng trở thành dư luận với những “điều tra” công phu như vì sao bỏ vợ, nhổ răng thế nào, trồng răng loại gì lại là chuyện tầm phào! Gần đây có chuyện một cầu thủ trẻ mới nổi tiếng đang ở tuổi 19 hay 21 cũng khiến dư luận xôn xao. Nếu cầu thủ đang ở tuổi 21 khai gian hạ tuổi để tham dự giải U19 thì là chuyện gian lận cần làm rõ sự thật này vì sự trung thực. Nhưng gia đình cầu thủ khai năm sinh của anh từ khi học lớp 5 trong hoàn cảnh địa phương “khai lại” thì chuyện sự thật cầu thủ 19 hay 21 là vô nghĩa. Dư luận phẫn nộ chuyện “điều tra sự thật” này không phải vì yêu cầu thủ (Văn Quyến xưa còn được yêu hơn nhưng thiếu trung thực cũng bị dư luận lên án) mà vì mục đích của "đi tìm sự thật" muốn dựa vào người nổi tiếng để câu khách cho sản phẩm của mình!
Đi tìm sự thật vì mục đích tốt khác hẳn chuyện bới móc sự thật vì mục đích khác xấu hơn! Càng không thể tỏ ra thông minh tìm được những sai lệch của một sự thật mà thiếu hiểu biết thực tế của sự thật đó. Cuộc sống rất cần sự thông cảm và nhiều khi biết “bỏ qua” sự thật vì sự độ lượng vị tha. Tôi biết có chị con đang nằm viện, thiếu tiền đã rút mấy tờ tiền trong ngăn kéo bàn làm việc của thủ trưởng lúc ông đi ra ngoài. Có người biết, tính làm to chuyện nhưng sếp khăng khăng khẳng định không mất, lại còn đe kỷ luật ai phao tin đồn nhảm! Thì ra sự thật của đoàn kết nội bộ, giữ gìn danh dự cho người đang khốn khó và sự thật của lòng vị tha còn lớn hơn cái sự thật trộm cắp bất đắc dĩ khi cùng đường kia.
Còn có loại sự thật khác là sự thật mập mờ với những từ ngữ bất thành văn khiến người ta liên tưởng! Một dạo Đồ Sơn, Quất Lâm nổi tiếng về nạn mại dâm và cứ nghe tin “ông A, ông B đi Đồ sơn, Quất Lâm” là người nghe nghĩ ngay đến chuyện tiêu cực! “Nhà nghỉ” hiện nay vốn tồn tại hợp pháp để người nơi khác đến trọ và có thể tiếp người quen nhưng bị biến tướng nên bất cứ ai “vào nhà nghỉ” rất dễ bị liên tưởng tới hành vi không đàng hoàng!
Sự thật là điều luôn phải thượng tôn, bảo vệ nhưng thái độ trước sự thật với mục đích đi tìm, thông tin lại càng là điều quan trọng hơn.
Lê Quý Hiền