Dịch bệnh Ebola hiện đang bùng phát mạnh ở một số nước tại châu Phi đã làm cho hơn 4.000 người bị tử vong. Khả năng bệnh có thể lan rộng đến các quốc gia khác trên toàn cầu. Sử dụng những biện pháp phòng hộ cá nhân là điều cần thiết để tránh bị phơi nhiễm.
Ngoài Ebola, nhiều dịch bệnh khác cũng cần được phòng ngừa lây nhiễm bằng dụng cụ phòng hộ cá nhân. Các phương tiện phòng hộ cá nhân được sử dụng xem như một biện pháp phòng ngừa chuẩn kheo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới bao gồm: găng tay, áo choàng và tạp dề, kính bảo vệ và khẩu trang. Các dụng cụ khác như: mũ đội che tóc không được xem là phương tiện phòng hộ cá nhân vì thường được sử dụng khi nhân viên y tế và người nhà bệnh nhân thực hiện các thao tác kỹ thuật khi tiếp xúc và chăm sóc người bệnh. Cũng tương tự như vậy, các loại giày ủng mang chân có thể được sử dụng tùy thuộc vào những tình huống cụ thể trên thực tế để bảo vệ.
Nguyên tắc chung khi sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân
Nhân viên y tế và người nhà chăm sóc bệnh nhân nên nhớ rằng bất cứ khi nào sử dụng các phương tiện phòng hộ cá nhân, cần phải lưu ý việc thực hiện một số nguyên tắc cơ bản như: luôn luôn vệ sinh tay trước khi sử dụng bất kỳ một loại phương tiện phòng hộ cá nhân nào đó. Các loại phương tiện phòng hộ cá nhân bị hư hỏng hoặc rách nát đều phải được loại bỏ và thay thế ngay. Tất cả phương tiện phòng hộ cá nhân đều phải được loại bỏ ngay sau khi hoàn tất các thao tác kỹ thuật hay chăm sóc người bệnh để tránh gây nên sự lây nhiễm mầm bệnh cho các bề mặt khác. Đối với các phương tiện phòng hộ cá nhân sử dụng một lần phải được loại bỏ ngay sau khi sử dụng bằng biện pháp quản lý và xử lý chất thải y tế phù hợp. Bảo đảm chấp hành thường xuyên việc thực hiện vệ sinh tay ngay sau khi cởi bỏ và loại bỏ bất kỳ một phương tiện phòng hộ cá nhân nào đã được sử dụng.
Trên thực tế không phải bao giờ cũng cần sử dụng tất cả các phương tiện phòng hộ cá nhân như là một yêu cầu cần thiết của việc phòng ngừa chuẩn lây nhiễm mầm bệnh. Khi chọn các phương tiện phòng hộ cá nhân để sử dụng, nhân viên y tế và người nhà chăm sóc bệnh nhân nên xem xét, đánh giá những nguy cơ bị phơi nhiễm mầm bệnh đối với bệnh truyền nhiễm có liên quan đến quy trình thực hiện thao tác kỹ thuật và sự chăm sóc khi tiếp xúc với người bệnh. Tùy theo trường hợp cần được phòng ngừa để thực hiện việc vệ sinh tay, mang găng tay; sử dụng áo choàng, kính bảo vệ và khẩu trang. Các nhà khoa học khuyến cáo: vệ sinh tay luôn luôn được thực hiện trước và sau khi tiếp xúc với bệnh nhân và sau khi tiếp xúc với môi trường bị nhiễm khuẩn. Vệ sinh tay, mang găng tay, mặc áo choàng và tạp dề nếu máu, dịch tiết của bệnh nhân có nguy cơ bắn lên cơ thể nhân viên y tế và người nhà chăm sóc người bệnh. Vệ sinh tay, mang găng tay, mặc áo choàng, đeo khẩu trang, mang kính bảo vệ nếu máu, dịch tiết của bệnh nhân có nguy cơ bắn lên cơ thể và mặt nhân viên y tế, người nhà chăm sóc người bệnh. Các loại áo choàng, găng tay, khẩu trang và kính bảo vệ có thể có nhiều kiểu dáng khác nhau nhưng chức năng phòng hộ cá nhân đều giống nhau.
Tính năng bảo vệ của các phương tiện phòng hộ cá nhân
Găng tay: một phương tiện phòng hộ cá nhân thiết yếu được nhân viên y tế, người nhà chăm sóc bệnh nhân sử dụng để ngăn ngừa nguy cơ bị phơi nhiễm mầm bệnh khi tiếp xúc trực tiếp với máu và các chất dịch tiết của cơ thể người bệnh bị nhiễm mầm bệnh truyền nhiễm. Vì vậy các cơ sở y tế cần cung cấp đầy đủ găng tay tại tất cả những khu vực điều trị và chăm sóc bệnh nhân, đặc biệt là ở những lối đi vào khu vực bệnh nhân đang được quản lý cách ly do mắc bệnh truyền nhiễm.
Việc sử dụng găng tay đúng yêu cầu là phải thực hiện vệ sinh tay ngay trước khi mang găng tay, không bao giờ sử dụng găng tay thay cho việc vệ sinh tay. Phải thay ngay găng tay nếu bị rách, bị thủng và cần xử lý găng tay bị hư hỏng ngay bằng thiết bị quy định. Cần tháo bỏ, xử lý găng tay và sử dụng găng tay mới giữa các thao tác kỹ thuật, chăm sóc khác nhau trên cùng một bệnh nhân để phòng ngừa khả năng lây nhiễm mầm bệnh từ bộ phận này sang bộ phận khác của người bệnh. Nên nhớ rằng phải tháo bỏ và xử lý ngay găng tay sau khi tiếp xúc với một bệnh nhân hoặc một loại bề mặt nào đó có khả năng đã nhiễm mầm bệnh và sử dụng găng tay mới khi tiếp xúc với một bệnh nhân khác hoặc môi trường khác. Điều cần quan tâm là nên thực hiện ngay tức thì việc vệ sinh tay sau khi tháo bỏ và xử lý găng tay đã dùng.
Áo choàng và tạp dề: trên thực tế, ngoài việc sử dụng găng tay, cần dùng áo choàng và tạp dề nếu có nguy cơ máu, dịch tiết của bệnh nhân bắn tóe lên người của nhân viên y tế và người nhà chăm sóc người bệnh. Phải có sẵn áo choàng và tạp dề để tại các khu vực điều trị, chăm sóc bệnh nhân, đặc biệt là ở lối vào khu vực người bệnh đang được cách ly điều trị theo nhóm bệnh có cùng một chẩn đoán bệnh. Loại tạp dề nhựa nên được khoát bên ngoài áo choàng nếu chất liệu của áo choàng không có khả năng chống thấm các loại dịch mà trong quá trình thao tác kỹ thuật, chăm sóc bệnh nhân có thể dẫn đến tình huống máu và các chất dịch tiết cơ thể người bệnh bắn tóe vào người của nhân viên y tế, người nhà chăm sóc người bệnh. Hiện nay có một số loại áo choàng sử dụng một lần và áo choàng được tái sử dụng, riêng loại áo choàng tái sử dụng phải được giặt sạch sau mỗi lần dùng. Áo choàng và tạp đề nên được để cùng với các loại dụng cụ phòng hộ cá nhân khác cho thuận tiện.
Việc sử dụng áo choàng và tạp dề đúng yêu cầu là phải thay và loại bỏ chúng tại các cơ sở xử lý chất thải y tế phù hợp hoặc tại các cơ sở giặt là bảo đảm vệ sinh ngay sau khi tiếp xúc với một bệnh nhân hay một bề mặt nào đó có khả năng bị nhiễm bẩn mầm bệnh và trước khi tiếp xúc với một bệnh nhân khác hay một môi trường khác. Thực tế có thể sử dụng cùng một chiếc áo choàng và tạp dề khi thực hiện thao tác kỹ thuật, chăm sóc cho nhiều bệnh nhân nếu những người bệnh đó có cùng một chẩn đoán bệnh lý, nằm trong cùng một khu vực điều trị với điều kiện áo choàng và tạp dề không tiếp xúc trực tiếp với máu, các chất dịch tiết khác của bệnh nhân.
Kính bảo vệ: phương tiện phòng hộ cá nhân dùng để bảo vệ niêm mạc các cơ quan ở mặt như tấm chắn mặt nạ và thiết bị bảo vệ mắt gồm kính đeo mắt, kính phòng hộ. Đây là các thiết bị quan trọng trong các phương tiện phòng hộ cá nhân được sử dụng để bảo vệ niêm mạc mắt, mũi và miệng cho nhân viên y tế, người nhà chăm sóc bệnh nhân tránh khỏi nguy cơ phơi nhiễm mầm bệnh khi tiếp xúc với chất tiết qua đường hô hấp, tia máu, dịch cơ thể, dịch bài tiết của bệnh nhân bắn vào mặt. Nếu có loại tấm chắn mặt nạ che phủ cả miệng, mũi và mắt có thể được sử dụng thay thế cho khẩu trang y tế và kính đeo mắt. Nhân viên y tế, người nhà chăm sóc bệnh nhân cần lưu ý không nên chạm tay vào phía trước khẩu trang y tế, kính bảo vệ mắt, tấm chắn mặt nạ khi cởi bỏ những loại dụng cụ này và luôn luôn phải nhớ vệ sinh tay ngay tức thì khi cởi bỏ các thiết bị phòng hộ.
Khẩu trang: dụng cụ thường được nhân viên y tế, người nhà chăm sóc bệnh nhân sử dụng để ngăn ngừa niêm mạc mũi và miệng tiếp xúc với giọt bắn mang mầm bệnh từ người bệnh sang. Thực tế khẩu trang cũng thường được dùng để phòng tránh sự lây nhiễm bệnh qua các giọt bắn li ti của chất tiết đường hô hấp có mang mầm bệnh lây lan. Tại các cơ sở y tế có hai loại khẩu trang chính được sử dụng cho nhân viên y tế, người nhà chăm sóc bệnh nhân là khẩu trang y tế và mặt nạ hô hấp. Khẩu trang y tế có thể giúp ngăn ngừa các giọt bắn với khí dung lớn. Mặt nạ hô hấp có khả năng giúp phòng tránh những hạt khí dung với kích thước nhỏ hơn bay lơ lửng trong không khí hoặc hạt khí dung bắn trực tiếp vào mặt; tuy nhiên chúng chỉ có thể bảo vệ hiệu quả khi độ khít còn nguyên vẹn và không có sự rò rỉ giữa mặt nạ hô hấp và mặt của người cần được bảo vệ. Các loại mặt nạ được chọn để dùng phải phù hợp những thao tác kỹ thuật và động tác chăm sóc bệnh nhân với mức độ rủi ro của nhân viên y tế, người nhà chăm sóc bệnh nhân có thể gặp khi tiếp xúc với chất tiết đường hô hấp, các chất dịch khác mang mầm bệnh có liên quan.
Việc sử dụng khẩu trang y tế đúng yêu cầu là phải thay và loại bỏ khẩu trang ngay sau khi bị ẩm hoặc bẩn. Chú ý loại bỏ khẩu trang khi không sử dụng và không nên đeo khẩu trang quanh cổ khi không dùng; thực hiện ngay việc vệ sinh tay sau khi va chạm, cởi bỏ khẩu trang. Nếu sử dụng loại mặt nạ hô hấp đặc hiệu, cần kiểm tra độ khít trước mỗi lần sử dụng để bảo đảm độ kín và giảm tối đa sự rò rỉ không khí.
TTƯT.BS. NGUYỄN VÕ HINH
