Trả lời phỏng vấn của báo chí tại Campuchia ngày 27/4, Quốc vụ khanh Nhà nước, người phát ngôn của Hội đồng Bộ trưởng Campuchia, ông Pay Xi-phan đã khẳng định Campuchia không hề thông qua một thỏa thuận mới nào với Trung quốc về vấn đề Biển Đông.
Thông tin này hoàn toàn trái ngược với tuyên bố của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc trước đó rằng: họ đã đạt một thỏa thuận với Campuchia, Lào và Brunei rằng các nước liên quan trong tranh chấp Biển Đông nên giải quyết song phương với Trung Quốc hơn là cả khối ASEAN với Trung Quốc trong vấn đề này. Vì sao Trung Quốc lại “sốt sắng” đưa ra những tuyên bố như vậy? Trung quốc toan tính điều gì khi công bố những thông tin sai lệch này?
Điểm khiến dư luận quan tâm hiện nay, là vì sao Trung Quốc lại sốt sắng đưa ra một Tuyên bố kiểu như vậy trong khi phía Campuchia lại bác bỏ thông tin mà Trung quốc đưa ra, báo SK&ĐS đã phỏng vấn Ts.Trần Việt Thái, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Ngoại giao (Bộ Ngoại giao) về câu chuyện này.
Tiến sỹ Trần Việt Thái
1. Thưa ông Trần Việt Thái, trong tuyên bố ngày 27/4, Quốc vụ khanh Nhà nước, người phát ngôn của Hội đồng Bộ trưởng Campuchia, ông Phay Siphan đã khẳng định Campuchia không hề thông qua một thỏa thuận mới nào với Trung quốc về vấn đề Biển Đông. Thông tin này hoàn toàn trái ngược với những tuyên bố mà Trung Quốc đưa ra về chuyện nước này đã đạt được 1 thỏa thuận 4 điểm với 3 nước Lào, Campuchia và Brunei. Trước tiên, ông bình luận gì về Tuyên bố của phía Campuchia?
Biển Đông-nơi Trung Quốc đòi truyên bố chủ quyền trên 80%
Tiến sỹ Trần Việt Thái: Có thể nói sự việc này đầy tính mâu thuẫn và nó phản ánh 2 điểm: Campuchia đang ở thế khó xử, họ nhận nhiều viện trợ và bị yêu cầu phải ủng hộ Trung quốc. Nhưng mặt khác, họ phải cân nhắc nhân tố, mối quan hệ của họ với ASEAN, vai trò của họ trong ASEAN, cân nhắc các mối quan hệ trong ASEAN. Mặt khác, phản ứng giữa Trung quốc và Campuchia cho thấy điều gì đó không ổn. Việc phối hợp giữa Trung quốc và Campuchia với nhau cũng không tốt. Tuy nhiên, một điểm nữa cần nói tới dù gì chăng nữa, Campuchia không có quyền thay mặt cho ASEAN nói về Biển Đông khi bản thân Campuchia không phải là một bên tranh chấp. Trước đó, ASEAN đã có lập trường 6 điểm rất rõ ràng về vấn đề Biển Đông.
2. Như vậy là đã rõ. Không hề có một bản thỏa thuận mới nào về Biển Đông được ký kết giữa Trung Quốc và các quốc gia, trong đó có Campuchia. Một câu hỏi khiến dư luận quan tâm là vì sao Trung Quốc lại đưa ra thông tin sai lệch như vậy. Phải chăng họ đang có những tính toán riêng nhằm tới ASEAN, thưa ông?
Tiến sỹ Trần Việt Thái:Trung Quốc có những diễn giải không đúng so với thực tế. Riêng Tuyên bố vừa rồi có thể nói Trung quốc có 2 động cơ rất rõ ràng. Tháng 6 sắp tới, tòa quốc tế sẽ ra phán quyết cuối cùng về vụ Philipines kiện Trung quốc ra Tòa án quốc tế. Trên mặt trận ngoại giao, trong vấn đề Biển Đông Trung quốc đang bị cô lập, họ đang rất cần sự ủng hộ, cần có đồng minh để chứng minh với thế giới thấy là họ có bạn bè, có đối tác ủng hộ quan điểm của họ. Trong khi đó, trên thực tế họ chả có ai cả và họ bị cô lập.
Động cơ thứ 2 nguy hiểm hơn, đó là Trung quốc muốn chia rẽ ASEAN, không muốn ASEAN có một lập trường chung trong vấn đề vụ kiện cũng như vấn đề Biển Đông. Đây là điểm hết sức nguy hiểm và họ chuyển thông điệp phòng trước cho thời điểm tháng 6, bởi ASEAN có thể sẽ ra một Tuyên bố chung về Biển Đông. Điều đó cho thấy hiện nay ở Đông Nam Á liên quan đến vụ kiện Trung quốc của Phipilines và vấn đề Biển Đông đang có hai xu hướng trái ngược nhau. Xu hướng thứ nhất là một số nước phương Tây như Mỹ, Nhật bản, Australia…muốn các nước trong khu vực và các quốc gia tôn trọng phán quyết của Tòa án trong Luật biển và các nước không được chèn ép lẫn nhau. Nhưng Trung quốc lại muốn các nước bày tỏ sự ủng hộ lập trường quan điểm của họ và rõ ràng Trung Quốc đang rất lo ngại trước xu hướng bị cô lập hiện nay.
-Xin cảm ơn ông.
Xét trên thực tế, từ lâu này cả Campuchia, Lào, Brunei đều giữ thái độ trung lập và ủng hộ các giải pháp đàm phán đa phương giải quyết bất đồng trên Biển Đông. Thế nên, việc Trung Quốc đưa ra tuyên bố này, khiến dư luận có phần bất ngờ. Thế nhưng, câu chuyện lại chưa dừng ở đó. Ngày hôm qua (27/4), trả lời phỏng vấn của báo chí tại Campuchia, Quốc vụ khanh Nhà nước, người phát ngôn của Hội đồng Bộ trưởng Campuchia, ông Phay Siphan đã khẳng định Campuchia không hề thông qua một thỏa thuận mới nào với Trung quốc về vấn đề Biển Đông. Ông Phay Siphan nhấn mạnh rằng “Không hề có thỏa thuận hay thảo luận nào liên quan đến vấn đề này, và đó chỉ là một chuyến thăm bình thường của một Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc”.
Để xác minh lại thông tin, phóng viên của nhật báo "Bưu điện Phnom Penh” (The Phnom Penh Post) đã liên lạc với Đại sứ quán Trung Quốc tại Campuchia hỏi về “một thỏa thuận quan trọng” giữa Trung Quốc với Campuchia, Lào và Brunei trong chuyến thăm của Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị, như phía Trung Quốc đưa ra, thì người phát ngôn của Đại sứ quán Trung Quốc tại Campuchia đã từ chối trả lời về sự việc.
Quả thật đây là những động thái khó hiểu từ phía Trung Quốc nếu như không muốn nói là họ đang cố tình gây nhiễu thông tin và có những tính toán nhất định nhắm vào ASEAN. Trong bối cảnh đang có những diễn biến “nóng” về Biển Đông, đặc biệt là khi tháng 6 tới đây, tòa Trọng tài ở The Hague, Hà Lan, sẽ đưa ra phán quyết cuối cùng về vụ Philipines kiện yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc, thì hành động của Trung Quốc cho thấy những động cơ khác nhau. Thứ nhất, Trung quốc đang muốn phá vỡ thế bị cô lập và không bè bạn trong vấn đề Biển Đông. Thứ hai, Trung quốc muốn chia rẽ lập trường chung của ASEAN với âm mư “bẻ từng chiếc đũa trong bó đũa”. Giới phân tích cho rằng đây là điều hết sức nguy hiểm, nếu như ASEAN không cảnh giác.
Đến nay, Trung Quốc vẫn tuyên bố chủ quyền với 80% diện tích Biển Đông và có tuyên bố chồng lấn với 4 trong số 10 nước thành viên của ASEAN, gồm Philippines, Việt Nam, Malaysia và Brunei. ASEAN từng nhiều lần bày tỏ mối quan ngại sâu sắc về hoạt động xây dựng đỏa nhân tạo, quân sự hóa các đảo và những hành động làm leo thang căng thẳng trên Biển Đông,