Chính quyền Mỹ bắt đầu một chiến dịch mà giới báo chí thế giới gọi là “cuộc săn lùng người” nhằm truy tìm tung tích của tác giả vụ rò rỉ thông tin nghiêm trọng nhất trong lịch sử của Cơ quan An ninh quốc gia NSA.
 Snowden - Nhân vật đã xới lên vụ việc khiến chính quyền Obama đau đầu. |
Snowden tuyên bố anh là nguồn cung cấp thông tin liên quan tới việc Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ theo dõi các cuộc điện đàm và các dữ liệu internet về các đe dọa khủng bố, một chương trình mà Chính phủ Obama nói là giữ cho nước Mỹ được an toàn. Trong khi đó, các giới chức châu Âu đang rà soát những chương trình theo dõi vừa kể xem chúng có vi phạm những quy định về việc bảo vệ đời tư ở địa phương hay không. Các Chính phủ châu Âu đã tìm cách giải thích xem họ có để cho Chính phủ Washington theo dõi công dân nước họ không hay được hưởng lợi từ việc theo dõi đó mà ở nước họ bị coi là bất hợp pháp. Tại Washington, các nhà lập pháp nói rằng họ đang xem xét tới những phương cách giữ cho Mỹ được an toàn trước các cuộc tấn công khủng bố mà không từ bỏ các quy định bảo vệ đời tư. Người ta không biết hiện Snowden đang ở đâu kể từ khi anh rời khỏi khách sạn ở Hồng Kông ngày 10/6. Snowden nói rằng, anh sẽ xin tị nạn tại bất cứ nước nào tin tưởng vào quyền tự do ngôn luận và tôn trọng đời tư.
Ít ai biết được rằng, châu Âu từng nhiều lần là nạn nhân của các hoạt động gián điệp Mỹ. Thế nhưng, trước vụ việc lần này, châu Âu lại có những phản ứng khá dè dặt . Đây không phải là lần đầu tiên châu Âu mới là nạn nhân của Mỹ. Năm 2000, châu Âu khám phá NSA sử dụng một mạng lưới của Anh quốc để theo dõi mạng lưới viễn thông trong một kế hoạch mang tên Echelon nhằm thu thập các thông tin kinh tế, thương mại, công nghệ và chính trị. Le Monde lưu ý là vào thời điểm đó, Anh quốc đã lợi dụng mối quan hệ đặc biệt với Hoa Kỳ để do thám các đối thủ châu Âu. Năm 2001, sau vụ tấn công khủng bố 11/9, Bruxelles buộc phải nhượng bộ Mỹ chuyển giao một số lượng dữ liệu quan trọng cho Washington dưới danh nghĩa chống khủng bố. Đến năm 2006, châu Âu bất ngờ phát hiện ra là trong vòng 5 năm, Mỹ đã bí mật thâm nhập vào kho dữ liệu Swift chuyên bảo mật các hoạt động giao dịch tài chính cho các ngân hàng trên toàn thế giới. Vấn đề là trước các hoạt động gián điệp ồ ạt và dồn dập của Mỹ, châu Âu lại tỏ ra khá vất vả trong việc tự vệ.
Sau các sự việc trên, châu Âu và Mỹ tiến hành nhiều cuộc thương lượng mà theo đánh giá của Le Monde khá khó khăn. Cuối cùng, một thỏa thuận được ký kết vào năm 2006. Theo đó, châu Âu được quyền đánh giá tính chính đáng các yêu cầu của Mỹ và có một đại diện tại quốc gia này để thực hiện công tác kiểm soát. Trong số các thương lượng về trao đổi thông tin cá nhân, đặc biệt nhất là vụ cung cấp thông tin cá nhân của các hành khách đi máy bay (PNR). Châu Âu phải mất đến 9 năm thương lượng và 4 văn bản khác nhau hai bên mới đạt được một đồng thuận chung vào tháng 4/2012. Theo đó, châu Âu chấp thuận cung cấp 19 dữ liệu liên quan đến tất cả các du khách của EU hay đi đến Mỹ. Đổi lại, Washington thả nổi giấy phép nhập cảnh. Các dữ liệu thu thập sẽ được lưu giữ dưới dạng vô danh trong vòng 6 tháng, sau đó là 5 năm trên cơ sở “hoạt động” và cuối cùng là 10 năm trong cơ sở dữ liệu “ngủ yên”.
Tuy nhiên, cuộc thương lượng đó vẫn chưa thể giải quyết được vấn đề cốt lõi: 3 trong số 4 công ty hàng không thế giới lưu trữ các dữ liệu đặt vé có trụ sở tại Mỹ. Nghĩa là, các cơ sở này phải tuân thủ luật pháp của nước này. Như vậy, trong trường hợp có sự cố, luật lệ châu Âu không thể làm gì được cho họ.
Cuối cùng, vụ tiết lộ thông tin cơ mật lần này còn cho thấy rõ một điều là Đức từng là một trong những quốc gia bị nhắm đến nhiều nhất trong hoạt động gián điệp của Mỹ. Đối với chính quyền Berlin, rất có thể Washington cũng đã gửi gián điệp công nghiệp đến nước này.
Lê Sơn
(Theo Le Monde)