Tuổi thơ ốm yếu
Khởi đầu tuổi thơ Donald Sutherland sinh ra ở thị trấn nhỏ New Scotland, Canada được nhào nặn bởi bệnh tật. Bé Donald khổ sở vì chứng sốt thấp khớp, viêm gan và bệnh viêm tủy xám Heine-Medin. Nghe nói, hai từ đầu tiên bé lắm bệnh tập nói là... “cái cổ”. Bởi tại đó cậu bị cảm giác đau kinh niên hành hạ. Di chứng tuổi thơ quặt quẹo của sao Hollywood tương lai là chân trái ngắn hơn chân phải vài phân.
Bẩm sinh yêu lao động, Donald từng làm nhiều nghề: 14 tuổi nhân viên giao thông đài phát thanh địa phương, kỹ thuật viên dạy thú, sau đó theo học Đại học Bách khoa. Nhưng sớm rời bỏ ngành kỹ thuật, để theo Văn học Anh. Năm 1957 Sutherland rời Canada, sang Anh, đầu quân vào Học viện Âm nhạc và Sân khấu London.
Vào sự nghiệp nhờ... gốc dân nhập cư
Vai bác sĩ phẫu thuật yêu hòa bình tại bệnh viện dã chiến thời chiến tranh Triều Tiên (1951-1953), phim MASH (1970) đã mở đường cho Donald Sutherland đến sự nghiệp trên màn ảnh rộng. Nhà sản xuất Ingo Preminger tiến cử Sutherland. Nhưng bản thân người trong cuộc khẳng định, chính đạo diễn Robert Aldrich mới là người đầu tiên giúp Sutherland nhập cuộc. Trước đó, năm 1967 đạo diễn đã biết Sutherland trên trường quay phim đề tài chiến tranh The Dirty Dozen cùng dàn diễn viên đã thành danh Lee Marvin, Charles Bronson, Jim Brown và John Cassavetes. “Khi ấy tôi chỉ là một kép phụ, trong khi các ông chủ muốn thuê diễn viên gạo cội”, Sutherland kể lại với phóng viên “LA Times”. Thế nhưng đến một ngày, khi đạo diễn phân vai, Clint Walker một trong số diễn viên gạo cội đứng dậy và phản đối. Người hùng nói: “Thưa đạo diễn Aldrich, ông phân vai như vậy thật phi lý. Bởi tôi, đại diện dân Mỹ chính gốc lại sắm vai một kẻ đần độn!”. Chưa nghe hết lời Walker, đạo diễn Aldrich nói với Donald: “Này cậu người Mỹ gốc dân nhập cư, cậu sẽ vào vai Vernon Pinkley!”.
Theo Donald Sutherland, chính vai diễn Vernon Pinkley đã làm thay đổi cuộc đời ông. Từ nhân vật vô danh, ông đã được nhà sản xuất Ingo Preminger trao kịch bản tiếp theo. Đó là phim MASH.
Donald Sutherland vào vai bác sĩ phẫu thuật, phim MASH (1970).
Cuồng nhiệt chống chiến tranh Việt Nam
Thành công trong vai diễn, phim chống chiến tranh MASH đăng quang giải Cành cọ Vàng tại Liên hoan Phim Cannes 1971 cùng 5 đề cử Oscar, trong đó có hạng mục Phim hay nhất năm và Đạo diễn xuất sắc nhất, Donald Sutherland được đề cử giải Quả cầu Vàng.
Bản thân Sutherland là nghệ sĩ cuồng nhiệt chống chiến tranh Việt Nam. Cùng Jane Fonda, năm 1972 ông quay phim yêu hòa bình F.T.A. Trước đó, năm 1970, bên cạnh 2 sao Hollywood huyền thoại Clint Eastwood và Telly Savalas, Sutherland vào vai lính lái xe tăng điên khùng, phim hài Kelly’s Heroes cũng là tác phẩm điện ảnh chống chiến tranh Việt Nam.
Thập kỷ 1970 là thời vàng son của Sutherland. Năm 1971 người hùng sắm vai chính phim Johnny ra mặt trận, 2 năm sau - phim Don’t Look Now. Năm 1976 nghệ sĩ đam mê đề tài chiến tranh vào vai chính phim cùng tên Casanova. Sutherland chứng minh diễn xuất đa năng của mình bằng sự xuất hiện trong phim kinh dị Invasion of the Body Snatchers (1978). Nhà phê bình phim nổi tiếng Mỹ Pauline Kael khi ấy nhận xét: “Vai diễn của Sutherland khiến phim trở thành tác phẩm xuất sắc nhất thể loại này”. Tiếp theo, 1980 người nổi tiếng vào vai Calvin, phim Ordinary People. Với vai diễn này, Sutherland lần thứ hai giành đề cử Quả cầu Vàng.
Những năm 1990 đông đảo người yêu bộ môn nghệ thuật thứ Bảy có thể chiêm ngưỡng Sutherland trong những phim bom tấn như: JFK, Epidemia hay Disclosure cùng cặp đôi nghệ sĩ lừng danh Hollywood Michael Douglas và Demi Moore.
Năm 2011, bước vào tuổi 76, khi được vinh danh ngôi sao trên Đại lộ Danh vọng Hollywood, Donald Sutherland vui mừng như trẻ thơ. Nhất là thực tế, họ tên người nổi tiếng được gắn cạnh ngôi sao con trai Kiefer. - Ở tuổi “xưa nay hiếm” như tôi...niềm vui thật không thể tưởng tượng - Sutherland hồn nhiên chia sẻ.
Tượng vàng Oscar danh dự
Đến nay, cho dù phần lớn thời gian trên trường quay Sutherland sắm vai phụ, song những nhân vật ông thể hiện tồn tại nhiều năm trong trí nhớ người xem. Sutherland hóa thân vào vai diễn, sống động và giàu tính cách, quyến rũ và lôi cuốn - Donald Sutherland tỏa sáng thậm chí trong tác phẩm hạng hai (ai có thể hình dung phim The Hunger Games (2012) thiếu vị tổng thống quỷ quái Snow Sutherland?). Không thể phủ nhận năng lực đa tài của Sutherland - nghệ sĩ thành công cả trong những phim thương mại, cũng như nghệ thuật. Nhưng thật trớ trêu, cho dù đã 50 năm sự nghiệp và gần 170 vai diễn, chưa một lần nghệ sĩ giành đề cử giải Oscar. Dường như thay lời xin lỗi, tháng 9/2017 Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ đã trao tượng vàng Oscar danh dự cho toàn bộ sự nghiệp của Donald Sutherland.
Trong thời gian gần đây lão nghệ sĩ chủ yếu xuất hiện trên màn ảnh nhỏ, trong phim hài Swimming with Sharks, sắm vai tỷ phú dầu lửa Paul Getty, phim truyền hình nhiều tập Trust (2018) và phiên bản The Undoing (2020) cùng cặp bạn diễn lão thành Kierman Shipka và Diane Kruger.